Linguistical Analysis Methods And Classical Turkish Literature

Yıl 2014, Cilt: 7 Sayı: 2, 125 - 146, 02.06.2014

Sibel Üst

Öz

From antiquity to 20th century the classical language studies redounded to text analysis techniques methods of literary analysis as Stylistic analysis, grammatical characteristics, origins, science of lexicon and stylistic.In 20th century, with Saussure linguistics sudies were separated from classical studies . This has brought new understanding of techniques in a very short time was reflected in the literature review and critiques. After Saussure; Sapir, Bloomfield, Trubetskoy, Guillaume, Tesniere, Hjelmslev, Jakobson, Martinet, Harris, Chomsky linguistics scholars have developed this discipline.Linguistics sees language as a system and believes the unit is significant in this system. The most important contribution of linguistics on the studies of language is the development of operational research. The aim of classical languages studies fromAristotle and Yaska to the present day to explain the not undurstanding languages in ancient text, generally. Until 20th century the studies of language researched as a branch of philosophy. From the twentieth century the studies of language began to be studied as a separate discipline. This understanding has led to the nascensy of linguistic studies. This article will focus on the general characteristics of the methods of linguistic analysis and these tecniques’ reflections to Classical literature will research.

Anahtar Kelimeler

Linguistics, literature, language, Classical Turkish Literature.

Dilbilimsel İnceleme Yöntemleri ve Klâsik Türk Edebiyatı

Öz

Antik çağlardan 20. yüzyıla kadar klâsik dil çalışmaları; metin inceleme tekniklerine, tenkitli metin, üslup incelemesi, gramer özellikleri, köken bilim, sözlük bilim ve stilistik gibi edebî eserleri inceleme yöntemleri kazandırmıştır. 20. yüzyılda Saussure ile birlikte dilbilim çalışmaları klâsik dil anlayışından ayrılmıştır. Bu yeni anlayışın getirdiği teknikler çok kısa bir sürede edebiyat inceleme ve eleştirilerine yansımıştır. Saussure’den sonra, Sapir, Bloomfield, Trubetskoy, Guillaume, Tesniere, Hjelmslev, Jakobson, Martinet, Harris, Chomsky gibi dilbilim uzmanları, bu disiplini geliştirmişlerdir. Dilbilim, dili bir sistem olarak görür ve birimin bu sistem içinde anlamlı olduğuna inanır. Dilbilimin dil çalışmalarına en önemli katkısı işlevsel araştırmaları geliştirmesidir. Yâska ve Aristo’dan günümüze kadar gelen klâsik dil çalışmalarının amacı genelde eski metinlerin anlaşılamayan dil unsurlarını açıklamaya yöneliktir. 20. yüzyıla kadar dil çalışmaları felsefenin bir alt kolu olarak incelenmişti. 20. yüzyıldan itibaren dil çalışmaları ayrı bir disiplin olarak incelenmeye başlamıştır. Bu anlayış dilbilim çalışmalarının doğmasına da sebep olmuştur. Bu makalede dilbilimsel çözümleme yöntemlerinin genel özellikleri üzerinde durulacak ve bu tekniklerin klâsik edebiyat incelemelerine yansımaları araştırılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Dilbilim, edebiyat, dil, klâsik Türk edebiyatı

Kaynakça

• AKSAN Doğan (1995). Şiir Dili ve Türk Şiir Dili, Ankara: Engin Yayınları.
• AKSAN Doğan (1996). Türkçenin Söz Varlığı, Ankara: Engin Yayınları.
• AKSAN Doğan (1999). Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi, Ankara: Engin Yayınları.
• AKSOYAK İsmail Hakkı (2007). Kefeli Hüseyin’in Raz-Name Adlı Eserinde Nüsha Ailesi Kurmada İzlenen Yöntem, Turkish Studies – International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic-, Volume 2/3 Summer 2007, Ankara. AVŞAR Ziya (2007). Rûhu’l- Mesnevî’de Mesnevî’nin İlk 18 Beytinin Şerh Yöntemi, Turkish Studies – International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic-, (Ed. Doç. Dr. Atabey KILIÇ-Sibel ÜST), Volume 2/3, Summer 2007, p. 59AVŞAR Ziya (2008). Tenkitli Metin Neşrinde İmlâ Sorunu Üzerine Yeni Düşünce ve Öneriler, Turkish Studies – International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic-, Volume 3/6 Fall 2008, Ankara.
• AYATA ŞENÖZ Canan (2005). Metindilbilim ve Türkçe, İstanbul: Multilingual Yayınları.
• AYDEMİR Yaşar (2007a). Bursalı İsmail Hakkı’nın Eserlerinden Hareketle Şiir Görüşü Ve Şiir Yazma Şekli, Turkish Studies – International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic-, (Ed. Doç. Dr. Atabey KILIÇ-Sibel ÜST), Volume 2/3, Summer 2007, p. 106-121.
• AYDEMİR, Yaşar (2007b). Metin Neşrinde Mecmuaların Rolü Ve Karşılaşılan Problemler, Turkish Studies – International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, (Ed. Doç Dr. Atabey KILIÇ-Sibel ÜST), Volume 2/3, Summer 2007, p. 122-1
• BAKHTIN Mikhail (2001). Karnavaldan Romana, Der.: Sibel Irzık, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• BARTHES Roland (1988). Anlatıların Yapısal Çözümlemesine Giriş, (çev. Mehmet Rifat-Sema Rifat),İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• BARTHES Roland (1993). Göstergebilimsel Serüven, (çev. Mehmet RifatSema Rifat), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• BAŞKAN Özcan (2003). Bildirişim, İnsan-Dili ve Ötesi, İstanbul: Multilingual Yayınları.
• BATİSLAM H. Dilek (2007). Tokatlı Ebubekir Kânî Efendi’nin Mensur Letâifnâme Ve Hezliyyâtındaki Şerhler, Turkish Studies – International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic-, (Ed. Doç. Dr. Atabey KILIÇ-Sibel ÜST), Volume 2/3 Summer 2007, p. 148-158.
• BAYRAM, Yavuz (2003). Ontolojik Analiz Metodu ve Bir Uygulama, Yom Sanat, S:12, Adana.
• BAYRAV Süheyla (1998). Yapısal Dilbilimi, İstanbul: Multilingual Yayınları. BAYRAV Süheyla (1998b). Filolojinin Oluşumu, İstanbul: Multilingual Yayınları.
• BAYRAV Süheyla (1999). Dilbilimsel Edebiyat Eleştirisi, İstanbul: Multilingual Yayınları.
• ÇELTİK Halil (2007). Tenkitli Divan Neşirlerinde Nazım Şekli Problemleri, Turkish Studies – International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic-, Volume 2/3 Summer 2007, Ankara.
• DİLÇİN Cem (1991). ‚Fuzûlî’nin Bir Gazelinin Şerhi ve Yapısal Yönden İncelenmesi‛, Türkoloji Dergisi, C.9, Ankara, s.43-98.
• DOĞAN Muhammet Nur (2002). Eski Şiirin Bahçesinde, İstanbul.
• DOĞAN, Muhammed Nur (2006). Fatih Divanı ve Şerhi, İstanbul: Yelkenli Yayınları.
• DURAND, Gilbert (1998). Sembolik İmgelem, (çev. Ayşe Meral), İstanbul: İnsan Yayınları.
• ECO Umberto (1995). Anlatı Ormanlarında Altı Gezinti, (çev. Kemal Atakay), İstanbul: Can Yayınları.
• EFE Fehmi (1993). Dram Sanatı Göstergebilimsel Bir Yaklaşım, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• ERDEN Aysu (2002). Kısa Öykü ve Dilbilimsel Eleştiri, İstanbul: Gendaş Kültür Yayınları.
• ERGİN Muharrem (1991). Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• GENÇ İlhan (2007). Klâsik Türk Edebiyatı Metinlerini Anlamada Modern Yaklaşımlar, Turkish Studies- International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, Volume 2/4 Fall 2007, Ankara.
• GENÇ İlhan (2008a). Metin Şerhinde Bilimsellik ve Yorumsallık Boyutu, Prof. Dr. Abdülkadir Karahan Anısına Uluslararası Divan Edebiyatı Sempozyumu, 27 - 28 Mayıs 2008, İstanbul.
• GENÇ İlhan (2008b). Edebiyat Bilimi, Kuramlar-Akımlar-Yöntemler, İzmir. GENÇ İlhan (2009). Biçimci ve Alımlamacıların Metni Anlama ve Anlamlandırmadaki Bilimselliklerinin Klâsik Şiire Uygulanabilirliği, Turkish Studies- International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, Volume 4/6 Fall 2009, Ankara.
• GUIRAUD Pierre (1994). Göstergebilim, (çev. Prof. Dr. Mehmet Yalçın), Ankara: İmge Kitabevi.
• GÜNAY V. Doğan (2002). Göstergebilim Yazıları, İstanbul: Multılıngual Yayınları.
• GÜNAY V. Doğan (2007). Sözcükbilime Giriş, İstanbul: Multılıngual Yayınları.
• HUBER Emel (2008). Dilbilime Giriş, İstanbul: Multilingual Yayınları.
• MENGİ Mine (2000). Metin Şerhi, Tahlili ve Tenkidi Üzerine, Ankara: Divan Şiiri Yazıları.
• MENGİ Mine (2007). Metin İncelemesi Aşamaları, Terimleri Ve Bunlardan Biri: Metin Tahlili, Turkish Studies – International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic-, www.Turkishstudies.net, (Ed. Doç. Dr. Atabey KILIÇ-Sibel ÜST), Volume 2/3 Summer 2007, p. 407-417.
• ORALİŞ Meral – ÖZİL Şeyda (1992). Metindilbilimsel Yaklaşımla Yazınsal Bir Metni Çözümleme Denemesi, Dilbilim Araştırmaları 1992, Ankara: Hitit Yayınları.
• PALA İskender (1997). Şi’r-i Kadîm, İstanbul: Şiir Şerhleri.
• RIFAT Mehmet (1982). Genel Göstergebilim Sorunları, Kuram ve Uygulama, Alaz Yayınları.
• RİFAT Mehmet (1982). Genel Göstergebilim Sorunları, Kuram ve Uygulama, İstanbul: Alaz Yayınları.
• RİFAT Mehmet (1999). Gösterge Eleştirisi, İstanbul: Kaf Yayınları.
• SARAÇ Yekta (2006). Şerhler, Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul.
• SARAÇ Yekta (2007). Klâsik Edebiyat Bilgisi,-Belagat, İstanbul: Kesit Yayınları.
• SAUSSURE Ferdinand de (1985). (çev. Berke Vardar), Genel Dilbilim Dersleri, Ankara: Birey-Toplum Yayınları.
• TARLAN Ali Nihad (2011). Yayına Hazırlanyan: Hayri ATAŞ. Ali Nihad Tarlandan Divan Şiiri Dersleri, İstanbul: Türk Diyanet Vakfı Yayınları.
• TARLAN, Ali Nihat (1998). Fuzūlį Dįvānı Şerhi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• TÖKEL Dursun Ali (1996). Ontolojik Analiz Metodu ve Bu Metodun Bâkî’nin Bir Gazeline Uygulanışı‛, Yedi İklim Dergisi, Mayıs 1996, s. 53-59.
• TÖKEL Dursun Ali (2002). Bir Gazel Anlambilimle Nasıl Anlaşılır, Dergâh Dergisi, S. 150, Ağustos 2002, s. 10-11, 23.
• TÖKEL Dursun Ali (2004). Bir Gazeli Rus Biçimciliği İle Nasıl Çözümleyelim, Dergâh Dergisi, S. 173, Temmuz 2004, s. 9-11,15.
• TÖKEL Dursun Ali (2007). Divan Şiiri'ne Modern Metin Çözümleme Yöntemlerinden Bakmak, Turkish StudiesInternational Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, Volume 2/3 Summer 2007, Ankara.
• TÖKEL Dursun Ali (2007). Sevdâkâr Şah ve Gülenaz Sultan Hikâyesi: Yapısal Açıdan Bir İnceleme, Turkish Studies- International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, Volume 2/4 Fall 2007, Ankara.
• UÇAN Hilmi (2002). Yazınsal Eleştiri ve Göstergebilim, İstanbul: Perşembe Kitapları.
• UZUN Leylâ Subaşı (1995). Orhon Yazıtlarının Metindilbilimsel Yapısı, Ankara: Simurg Yayınları .
• ÜST Sibel (2007). Fuzûlî’nin ‚Usanmaz mı‛ Redifli Gazelinin Yapısalcılık Açısından İncelenmesi, Turkish Studies- International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, Volume 2/3 Summer 2007, Ankara.
• VARDAR Berke (1982). Dilbilimin Temel Kavram ve İlkeleri, Ankara: TDK Yayınları, *2001, Multilingual Yayınları, İstanbul+.
• VARDAR Berke (2001). Dilbilim Yazıları, İstanbul: Multilingual Yayınları .
• VARDAR Berke vd. (1999). Yirminci Yüzyıl Dilbilimi, İstanbul: Multilingual Yayınları.
• YÜCEL Tahsin (1982). Yapısalcılık, İstanbul: Ada Yayınları.
• YÜCEL Tahsin (1993). Anlatı Yerlemleri, kişi/süre/uzam, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• ZEYREK Deniz (1991). Göstergebilim, Söylem Çözümlemesi ve Anlatı İncelemesi, Dilbilim Araştırmaları 1991, Ankara: Hitit Yayınları.