NEW YORK PUBLİC LİBARARY-SEPENCER COLL. TURK MS. 1’DE SAKLANAN TERCÜRME-İ ŞEHNAME ADLI ESERİN OSMANLI KİTAP SANATLARI AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 14 Sayı: 1, 184 - 207, 30.06.2021

Ruhi Konak , Mine Dilber

Öz

İlk kez Firdevsi tarafından kaleme alınan ve daha sonraları birçok yazar tarafından kopyaları ve tercümeleri yapılan Şehname, edebi, mitolojik ve tarihi öneminin yanı sıra sanatsal açıdan da önem arz etmektedir. İslam dünyasında çok sayıda tercümesi ve kopyası bulunan şehname bir saygınlık eseri olarak görülmüş; orijinalinden farklı olarak kimi zaman yöneticilerle ilişkilendirilip, dönemsel olarak eklemeler yapılarak çoğaltılmıştır. Osmanlı İmparatorluğu döneminde de saray nakkaşhanesinde tercüme, kopya veya güncel ekli birçok şehname nüshası üretilmiştir. İstinsah edilen yahut tercümeleri yapılan şehname örnekleri çoğunlukla cilt, tezhip, resim, katı’, hat ve ebru sanatına dair örnekler barındırmaktadır. Bu eserlere örnek teşkil eden ve çalışmaya konu edilen The New York Public Library-Spencer Coll. Turk. Ms. 1 envanter numarası ile kayıtlı Tercüme-i Şehname adlı eser, 17. yüzyıl Osmanlı sanatının güzide resim, tezhip, cilt örneklerini barındırması bakımından önemlidir. Makalede el yazmasında yer alan cilt, resim, tezhip örnekleri, kompozisyon düzenleri ve buna bağlı olarak üslupları bakımından incelenmiş; üslup, sanatçı bağlantıları ve eserin üretildiği dönemin sanatsal özellikleri açısından karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

El yazması, Kitap Sanatları, Resim, Şehname, Minyatür

Kaynakça

• Atasoy, N. (2011). Hasbahçe. İstanbul: Milenyum Yayıncılık.
• Arıtan, A. S. (1993). Ciltçilik. İslam Ansiklopedisi, Cilt:VII, 551-557.
• Değirmenci, Tülün. (2012). İktidar Oyunları ve Resimli Kitaplar, II. Osman Devrinin Değişen Güç Simgeleri. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Derman, M. U. (2012). Tuğra. İslam Ansiklopedisi, Cilt:41, 336-339.
• Güney, G. (2019). “Bazı Kur'an-ı Kerim Nüshaları Örneğinde Safevi Cilt Sanatı Üzerine Bir Değerlendirme”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt:7, Sayı:88, 192-208.
• Kanar, M. (2010) Şâhnâme. İslam Ansiklopedisi, Cilt:38, 289.
• Konak, R. - Dilber, M. (2020). “Derviş Hasan Medhî’nin Tercüme-i Şâhnâme-i Firdevsî Adlı Eserinin Türk Kitap Sanatları Açısından Değerlendirilmesi”. Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, Cilt:13, Sayı:81, 251-271.
• Küçük, M. 2008. Tire Necip Paşa Kütüphanesindeki, Necip Pasa Vakfına Ait El Yazma Eserlerin Çarkuse, Yeksah Ve Zilbahar Cilt Kapağı Özelliklerine Göre Kataloglanması,
• Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya.
• Kültüral, Z. (2010). Şâhnâme. İslam Ansiklopedisi, Cilt:291, 290-291.
• Mahir, B. (2009). “Osmanlı Bezeme Sanatında Saz Üslubu”, Hat ve Tezhip Sanatı, (Ed: A. R. Özcan), Ankara: T.C. Kültür Ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Nüzhet-i Esrarül-ahyar Der-Sefer-i Sigetvar, Sultan Süleyman’ın Son Seferi, (2012). TSMK. H. 1339, Tıpkı Basım, Zeytin Burnu Belediyesi Kültür Yayınları (Hazırlayanlar: H. Ahmet Arslantürk, Günhan Börekçi)
• Özcan, A. R. (1993). Osmanlılarda Kitap Sanatları, Osmanlılarda Cilt, Osmanlı Ansiklopedisi, İstanbul, Cilt: V, 243.
• Schmıtz, B. (1992) Islamic Manuscripts in the New York Public Library, New York: Oxford, Oxford University Press and New York Public Library, 254-255.
• Tanındı, Z. (1999). Osmanlı Sanatında Cilt. Osmanlı Kültür ve Sanat Ansiklopedisi, Cilt:11, 103-107.
• Tanındı, Z. (2009). Sinan Bey, İslam Ansiklopedisi, İstanbul, Cilt:37, 228.
• Taeschner, Veröffentlıcht Von Franz (1925) Alt-Stambuler Hof-Und Volksleben, Ein Turkisches Miniaturen album Aus Dem 17. Jahrhundert, I Tafelband, Orient-Buchhandlung Henınz Lafaıre, Hannover
• URL-1:https://digitalcollections.nypl.org/collections/tarjumah-i-shhnmah-translation-of-shhnmah-into-turkish#/filter?scroll=4 (Erişim: 20.06.2020)
• URL2:https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Fur_clothing_of_the_Ottoman_Empire#/media/File:Ralambska_draktboken
• URL-3:http://warfare.ga/Ottoman/Album/Zamoyski.htm
• URL-4: http://www.davidmus.dk/en/collections/islamic/dynasties/ottomans/art/13-2001