İlhan Berk’in İstanbul’u ile Louis Aragon’un Paris’i: Şehrin kitabını yazmak

Yıl 2025, Cilt: 18 Sayı: 1, 44 - 53, 30.06.2025

Ahmet Yılmaz

Öz

Berk’in Galata’sı tıpkı Aragon’un Paris Köylüsü gibi şehir üzerine yazılmıştır. Metinlerarasılığın öne çıktığı iki yapıtta şehir özdeşleşmenin konusudur. Berk’in poetikasında İstanbul şehrin şiiri sayılabilecek imgelerle ve dizelerle anlatır. Berk, Aragon’a çok yakın bir yaklaşımla, simgesel bir dille İstanbul’un tarihi semtlerinden biri olan Galata’nın monografisini ortaya koyar. Tarihselliğinin ve felsefenin kaynağı olarak Galata’nın dününü ve bugününü gerçekle düş karışımı bir bakışla aktarır. Semtin zengin geçmişine ve kuşatıcı bugününe eğretilemeli estetik imgelerin yardımıyla yeni anlamlar yükler. Sokaklardan, esnaftan, kent kültüründen söz eder, tarihsel ve duygusal bağların konusu, özdeşleşmenin öznesi ve nesnesi yapar. Berk, Aragon’un Paris Köylüsü ile yaptığı şeyin peşindedir adeta. Amaç bir şehrin kitabını veya şiirini yaratmaktır. Galata, tıpkı Paris Köylüsü gibi, hayal ile gerçek, üzüntü ve keder, ateş ile su, cennet ile cehennem, efsane ile gerçek, mitoloji ile tarih arasında konumlanır. Bu yazıda biz iki yazarın şehirle kurdukları derin bağı anlamaya, poetikaları bağlamında tartışmaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

İlhan Berk , Louis Aragon , İstanbul , Paris , Şehir

İlhan Berk’s Istanbul and Louis Aragon’s Paris: Writing the book of the city

Öz

Berk’s Galata, just like Aragon’s Parisian Villager, is written about the city. In both works where intertextuality is prominent, the city is the subject of identification. In Berk’s poetics, Istanbul is narrated with images and verses that can be considered the poetry of the city. Berk, with an approach very close to Aragon, presents a monograph of Galata, one of the historical districts of Istanbul, in a symbolic language. He conveys the past and present of Galata as the source of its historicity and philosophy with a perspective that is a mixture of reality and fantasy. He attributes new meanings to the rich past and encompassing present of the district with the help of metaphorical aesthetic images. He talks about streets, shopkeepers, and urban culture, and makes them the subject of historical and emotional ties, the subject and object of identification. Berk is after what Aragon did with Parisian Villager. The aim is to create a book or poem of a city. Galata, just like the Parisian Peasant, is positioned between fantasy and reality, sadness and grief, fire and water, heaven and hell, legend and reality, mythology and history. In this article, we will try to understand the deep connection that these two writers have established with the city and discuss it in the context of their poetics.

Anahtar Kelimeler

İlhan Berk , Louis Aragon , İstanbul , Paris , City

Kaynakça

• Akbayır, S. (2004, Ağustos). İlhan Berk, Otuz İki Kısım Tekmili Birden, Upas Yayın 50.
• Aktulum, K. (2008). “Metinlerarasılık Bağlamında Yazın ve Felsefe İlişkisi”. Flsf Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, sy. 5 (Nisan 2008): 125-61.
• Aragon, L. (2014). Paris Köylüsü, Çev. Ayberk Erkay, Yapı Kredi Yayınları.
• Aragon, L. (1972). Le Paysan de Paris. Paris, Éditions Gallimard, coll. « Folio » (no 782).
• Aragon, L. (1981). Je n’ai jamais appris à écrire ou les incipit, Albert Skira, Genève, 1969, re-édition Flammarion, Paris.
• Aragon, L. (1994). Projet d'histoire littéraire contemporaine, Paris, Gallimard.
• Aragon, L. (2007). Œuvres poétiques complètes, t. I, Paris, Gallimard, coll. « Bibliothèque de la Pléiade ».
• Berk, İlhan (1985). Galata. İstanbul: Yapı Kredi.
• Berk, İlhan (1990). Pera. İstanbul: Yapı Kredi.
• Berk, İlhan (2009). Kült Kitap. İstanbul: Yapı Kredi.
• Berk, İlhan (2017). Toplu Şiirler. (3. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi.
• Breton, André (2009). Sürrealist Manifestolar. İstanbul: Altıkırkbeş.
• Barbarant, O. (1997). La mémoire et l'excès, Ceyzérieu, Champs Vallon.
• Barbarant, O. (2007). « Chronologie », dans Aragon, Œuvres Poétiques Complètes, t. I, Paris, Gallimard, coll. « Bibliothèque de la Pléiade ». Bougnoux, D. (2007). « Le Paysan de Paris, notice », dans Aragon, Œuvres Poétiques Complètes, t. I, Paris, Gallimard, coll. « Bibliothèque de la Pléiade ».
• Bougnoux, D. (2012). Aragon, la confusion des genres, Paris, Gallimard.
• Demir, A. (2011). Bir Şairin Kaleminden ‘Ben’e, Sanata ve Yaşama Dair Notlar: İlhan Berk’in Düz Yazıları. Erdem (60), 51-76.
• Feyler, P. (2004). « Aragon, Le Paysan de Paris : ville réelle, ville rêvée ». Paysages urbains de 1830 à nos jours, édité par Peter Kuon et Gérard Peylet, Presses Universitaires de Bordeaux,
• Forest, P. (2015). Aragon, Paris, Editions Gallimard.
• Gindine, Y. (1966). Aragon prosateur surréaliste, Genève, Librairies Droz.
• Gizer, O. (2022). Metropolün Hayat Coğrafyası: Paris Köylüsü, Skop Edebiyat Dergisi, 30/12/2022
• Ishikawa, K. (1998). Paris dans quatre textes narratifs du surréalisme : Aragon, Breton, Desnos, Soupault, Paris, L’Harmattan.
• İçel, D. (2010). İki Şehir, İki Şair: Yahya Kemal'in İstanbul'u, Aragon'un Paris'i, VI. Ulusal Frankofoni Kongresi Kitabı, s.191-198.
• Meyer, M. (2001). Le Paysan de Paris d’Aragon, Paris, Editions Gallimard.
• Kiyoko, I. (1998). Paris dans quatre textes narratifs du surréalisme : Aragon, Breton, Desnos, Soupault, Paris, L’Harmattan. Korkmaz, R. (2005). Yeni Türk Edebiyatı (1839-2000). Ankara: Grafiker.
• Piegay-Gros, N. (1977). L’esthétique d’Aragon, Paris, Éditions SEDES.
• Piegay-Gros, N. (1996). (J. Chénieux-Gendron (dir.) et Y. Vadé (dir.), « Le “Sens mythique” dans le Paysan de Paris », dans Pensée mythique et surréalisme (actes du colloque de Cerisy), Lachenal et Ritter, coll. « Pleine marge » (no 7).
• Özgüler, C. (2018). Şiirde Kent Yazımı: Aragon’un Paris’inden İlhan Berk’in Galata ve Pera’sına, Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları Modern Turkish Literature Researches Ocak-Haziran 2018/10:19 (162-170).
• Sönmez, S. (2012). Elin Üstünde Gezsin- İlhan Berk’ten Memet Fuat’a Mektuplar. İstanbul: Yapı Kredi.
• Ulutaş, N. (2011). İlhan Berk’in Şiirlerinde İstanbul Teması, Türkbilgi / Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 12 (21), s.207-226.
• Ünlü, M., Özcan, Ö. (1990). 20. Yüzyıl Türk Edebiyatı, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Yeniay, M. (2013). Öteki Bilinç: Gerçeküstücülük ve İkinci Yeni, İstanbul: Şiirden.