SOSYAL AĞLAR VE DİJİTAL GÖZETİM

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 2, 40 - 48, 31.12.2024

Lale Barçın Aka

Öz

Yeni iletişim teknolojilerinin günlük hayata dahil olmasıyla, insan hayatı, alışkanlıkları büyük ölçüde değişip dönüşüme uğramıştır ve gözetim olgusu da farklı bir boyut atlamıştır. Gözetimin hiç şüphesiz en çok yapıldığı yer ise sosyal medya yani sosyal paylaşım ağlarıdır. Sosyal medya platformlarına ulaşılabilirlik kolay hale gelince ve kullanımı daha da artınca kullanıcıların beğenilme arzusu ve daha çok takip etme ve edilme isteği özel hayatlarını, gündelik yaşanan olayları bu platformlar üzerinden kendilerine takip edenlere sunması ile gözetim kaçınılmaz bir hal almıştır. Sosyal medya kullanıcıları profillerini, paylaştıkları fotoğraf, video, hikâye ve içerikler ile hem gözetleyebilir hem de gözetlenebilir hale getirmiştir. Gözetleme davranışı artık sosyal medya kullanıcıları arasında bir sosyal etkileşim haline gelmiştir denebilir. Birey dijital ortamlarda yeni kamusal alanda kendini var ederken; başkalarının kendisini gözetlemesine gönüllü olarak izin verir. Sosyal medya günümüzde teşhirin çoğaldığı bir yere doğru giderken, insanların mahremiyet algısı da değişip dönüşmeye başlamıştır. Bu çalışmada; Instagram uygulamasını aktif bir şekilde kullanan üç Instagram fenomeni seçilip içerik analizi yapılmıştır. İçerik analizinde Ekim 2024’e ait tüm paylaşımlar kategoriler üzerinden analiz edilmiştir ve üç birimleştirme kategorisi ile de analiz ayrıntılandırılmıştır. Fenomenlerin seçiminde amaçlı örneklem yöntemi uygulanmıştır. Çalışma sonucunda, incelenen fenomenlerin paylaşımlarına bakıldığında mahrem algısının değiştiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Gözetim, Mahremiyet, Sosyal Medya, Instagram

Social Networks and Digital Surveillance

Öz

With the introduction of new communication technologies into our lives, human life and habits have changed and transformed to a great extent, and the phenomenon of surveillance has entered our lives in a different way by taking on a different dimension. The place where surveillance is undoubtedly most frequently carried out is social media, namely social sharing networks. As access to social media platforms has become easier and their use has increased, surveillance has become inevitable as users' desire to be liked and to follow and be followed more, and their private lives and daily events have been presented to those who follow them through these platforms. Social media users have made their profiles both monitorable and surveillable with the photos, videos, stories and content they share. We can say that surveillance behavior has now become a social interaction among social media users. While individuals create themselves in the new public sphere in digital environments, they voluntarily allow others to monitor them. While social media is moving towards a place where exposure is increasing today, people's perception of privacy has also begun to change and transform. In the study, three Instagram influencers who actively use the Instagram application were selected and content analysis was conducted. In the content analysis, all posts from October 2024 were analyzed through categories and the analysis was detailed with three unitization categories. Purposeful sampling method was applied in the selection of phenomena. As a result of the study, it was determined that the perception of privacy changed when looking at the posts of the phenomena examined.

Anahtar Kelimeler

Surveillance, Privacy, Social Media, Instagram

Kaynakça

• Aziz, A. (2011). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri ve teknikleri: araştırma süreci ve tasarımı, veri toplama teknikleri, interneti kullanma, anket hazırlama, içerik ve söylem çözümlemesi, raporlaştırma. Ankara: Nobel Yayınları.
• Aziz, A. (2015). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınları.
• Bauman, Z. & Lyon, D. (2013). Akışkan gözetim. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Castells, M. (2016). İletişim gücü. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Çağatay, N. B., & Güven, A. (2024). Gözetim kapitalizminin yeni yerel yönetimleri. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 79(2), 251-280. https://doi.org/10.33630/ausbf.1214973.
• Dijk, J. V. (2018). Ağ toplumu (Ö. Sakin, çev.). İstanbul: Epsilon Yayınevi.
• Dolgun, U. (2008). Şeffaf hapishane yahut gözetim toplumu: Küreselleşen dünyada gözetim, toplumsal denetim ve iktidar ilişkileri. Ankara: Ötüken.
• Foucault, M. (2006). Hapishanenin doğuşu, (Çev. Mehmet Ali KILIÇBAY), İmge Yayınevi, Ankara
• Göktürk, I., & Akın, N. S. (2024). Gözetim toplumu sonrası mahremiyetin izdüşümü. The Journal of Social Sciences, 65(65), 171-192. http://dx.doi.org/10.29228/SOBIDER.71400.
• Güleç, B., & Köker, N. (2021). Sosyal Medyada Gözetleme Motivasyonları: Instagram kullanıcıları üzerine bir araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(1), 79-107. https://doi.org/10.16953/deusosbil.734526.
• Kalaman, S. (2019). Yeni medya ve dijital gözetim: Türkiye’deki sosyal medya kullanıcıları üzerine bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 26(2), 575-594. https://doi.org/10.18657/yonveek.556868.
• Kavut, S. (2023). Dijital dönüşüm çağında gözetimin elektronikleşmesi: Panoptikon’dan süperpanoptikon’a gözetim toplumu. Communicata, (25), 22-27. https://doi.org/10.5152/communicata.2023.23029.
• Koşar, A. F. (2024). Social Media Imprisons People in Their Likes: The Example of Youtube and The Surveillance Society: Youtube örneği ve gözetim toplumu. Journal of Social Perspective Studies, 1(1), 14-9. https://doi.org/10.5281/zenodo.10928519.
• Lyon, D. (2013). Gözetim çalışmaları. İstanbul: Kalkedon Yayınları Marwick, A., & Boyd, D. (2011). To see and be seen: Celebrity practice on Twitter. Convergence, 17(2), 139-158. https://doi.org/10.1177/1354856510394539.
• Özkan, K. D. (2021). Küreselleşme, sosyal ağlar ve gözetim toplumu bağlamında mahremiyet sorunları: Instagram içerik analizi. Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(22), 69-88.
• Rosen, J. (2004). The naked crowd reclaiming security and freedom in an anxious age. USA: Random House. Şener, G. (2010). Kişiselleştirilmiş cemaat medyası olarak sosyal ağlar: Türkiye’de Facebook kullanımı üzerine bir değerlendirme. Bilgili, Kırılan Kalıplar, 2, 249-277.
• Senft, T. M. (2005). Camgirls: Webcams, livejournals and the personal as political in the age of the global brand. (Unpublished Doctoral Thesis). New York University, New York.
• Utma, S. (2024). Gözetim kavramı ve sosyal medyada gözetimin içselleştirilmesi. Journal of Socıal, Humanities And Admınıstratıve Scıences (Joshas), 9(61), 2276-2283. http://dx.doi.org/10.29228/JOSHAS.66357.
• Utma, S. (2018). Mahremiyet olgusu ve sosyal medyada mahremiyetin serüveni. Journal of International Social Research, 11(59), 1194-1204. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2018.2726.
• Ünsal, R. (2022). Süper bağ (lantı) lı: İnternet, dijital medya ve tekno-sosyal hayat. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Yeni Medya Dergisi, 13, 517-521.