HASTANE HİZMETLERİ ALT SEKTÖRÜNÜN FİNANSAL PERFORMANS ANALİZİ

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 3, 609 - 624, 30.12.2020

Vahit Yiğit

Öz

Bu araştırmanın amacı, Türkiye’de Hastane Hizmetleri Alt Sektörü’nün 2009-2019 yılları arasındaki finansal performansını ve finansal risk durumunu analiz etmektir. Araştırmada finansal oranları tespit etmek için oran analizi, sektörün finansal performansını tek bir puana çevirmek ve performans düzeylerine göre sıralanmak için TOPSIS yöntemi ve sektörün finansal risk durumunu saptamak için Altman Z Skor Modeli kullanılmıştır. Araştırma verileri Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın Q-861 Hastane Hizmetleri Alt Sektörü” nün sektör bilançolarından elde edinilmiştir. Araştırma verilerinin analizinde Microsoft Excel programı kullanılmıştır. Oran analizinde likidite, finansal, faaliyet ve karlılık finansal oranlarından oluşan 11 adet finansal performans değerlendirme kriteri kullanılmıştır. TOPSIS yönteminden edilen bulgulara göre, sektörün 2009-2019 yılları arasında ortalama finansal performans puanı 0.5023, en yüksek finansal performans puanı 0.9196 ile 2010 yılında, en düşük finansal performans puanı ise 0.0159 puan ile 2018 yılında gerçekleştiği tespit edilmiştir. Sektörün ortalama Altman Z skoru 1.77, en yüksek 2.97 ile 2009 yılında, en düşük ise 0.91 ile 2018 yılında gerçekleştiği tespit edilmiştir. Hastane sektörü için finansal risk eşik değerinin 2.60 olduğu dikkate alındığında sadece 2009 ve 2010 yılında finansal risk içermediği ve finansal olarak başarılı olunmuştur. 2017 ve 2018 yılında tehlikeli bölge eşik sınırı olan 1.11’in altında olduğu ve finansal olarak başarısız olduğu diğer yıllar ise gri bölge olarak nitelendirilen finansal riski durumu belirsiz olduğu tespit edilmiştir. Sonuç olarak hastane hizmetleri alt sektörünün finansal sağlık düzeyinin 2009 yılına göre son yıllarda oldukça kötüleştiği ve finansal riskinin önemli oranda artış gösterdiği tespit edilmiştir. 2009-2019 yılları arası TOPSIS ve Altman Z skorlar karşılaştırıldığında benzer sonuçlar elde edilmiş olup her iki yöntemde de bu yıllar arasında sektörün finansal başarısının düştüğü ve finansal riskinin ise yükseldiği saptanmıştır. Bu durum her iki yönteminde sağlık ve hastane sektörünün finansal performans analizinde kullanılabileceği dair güçlü kanıtlar sağlamıştır. Hastane sektörünün finansal açıdan risk durumunu iyileştirecek ve finansal başarısını artıracak sağlık politikaları geliştirmelidir. Özellikle geri ödeme fiyatlarının maliyete dayalı olarak belirlenmesi hastane sektörünün finansal açıdan sürdürülebilirliğine güçlü yönde bir katkıda bulunabilecektir.

Anahtar Kelimeler

Hastane, Finansal Performans, TOPSIS, Altman Z Skor Modeli

FINANCIAL PERFORMANCE ANALYSIS OF HOSPITAL SERVICES SUB-SECTOR

Öz

The purpose of this research is to analyze the financial performance and financial risk status of Hospital Services Sub- Sector in Turkey the years 2009-2019. In the study, ratio analysis was used to determine financial ratios, TOPSIS method to convert the financial performance of the sector to a single score and to rank according to performance levels, and Altman Z Score Model to determine the financial risk status of the sector. Research data was obtained from sector balance sheets in from database of the Central Bank of the Republic of Turkey Q-861 Hospital Services Sub-Sector. Microsoft Excel program was used to analyze the research data. In the ratio analysis, 11 financial performance evaluation criteria consisting of liquidity, financial, operating and profitability financial ratios were used. According to the findings obtained from the TOPSIS method, it was determined that the average financial performance score of the sector between 2009 and 2019 was 0.5023, the highest financial performance score was 0.9196 in 2010, and the lowest financial performance score was in 2018 with 0.0159 points. It was determined that the average Altman Z score of the sector was 1.77, the highest was 2.97 in 2009, and the lowest was in 2018 with 0.91. Considering that the financial risk threshold value for the hospital sector is 2.60, it was financially successful only in 2009 and 2010, without financial risk. In 2017 and 2018, it was determined that the dangerous zone was below the threshold limit of 1.11 and the financial risk status, which is described as the gray zone, was determined in other years when it failed financially. As a result, it has been determined that the financial health level of the hospital services sub-sector has deteriorated significantly in recent years compared to 2009, and its financial risk has increased significantly. When the TOPSIS and Altman Z scores between 2009 and 2019 were compared, similar results were obtained, and it was found that the financial success of the sector decreased and the financial risk increased between these years in both methods. This has provided strong evidence that both methods can be used in financial performance analysis of the health and hospital sector. It should develop health policies that will improve the financial risk situation of the hospital sector and increase its financial success. In particular, determining reimbursement prices based on costs will make a strong contribution to the financial sustainability of the hospital sector.

Anahtar Kelimeler

Hospital, Financial Performance, TOPSIS, Altman Z Score Model

Kaynakça

• Ağırbaş, İ. (2014). Sağlık kurumlarında finansal yönetim ve maliyet analizi. Ankara: Siyasal Kitapevi.
• Akdoğan N, Tenker N (2010). Finansal tablolar ve mali analiz teknikleri. 13. Baskı, Ankara: Gazi Yayınevi.
• Akgüç Ö (2017). Mali tablolar analizi. 16. Baskı, İstanbul: Avcıol Basım Yayım.
• Almwajeh O. (2004). Applying Altman’s Z-score model of bankruptcy for the prediction of financial distress of rural hospitals in Western Pennsylvania. Doctoral Dissertation, Indiana University of Pennsylvania, Indiana.
• Alptekin, N., Şıklar, E. (2009). Türk hisse senedi emeklilik yatırım fonlarının çok kriterli performans değerlendirmesi: TOPSIS metodu. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24 (5), 185–196.
• Altman E. I. (1993). Corporate financial distress and bankruptcy (2nd ed.). New York, NY: John Wiley & Sons.
• Altman, E. I. (1968). Financial ratios, discriminant analysis and the prediction of corporate bankruptcy. The Journal of Finance, 23(4), 589–609.
• Altman, E. I. (1983). A complete guide to predicting, avoiding, and dealing with bankruptcy. Corporate Financial Distress, New York.
• Araújo, C., Barros, C. P., Wanke, P. (2014). Efficiency determinants and capacity issues in Brazilian for-profit hospitals. Health Care Management Science, 17(2), 126–138.
• Avcı, K. (2018). Ankara il merkezindeki bir eğitim ve araştırma hastanesinin finansal performansının TOPSIS yöntemi ile değerlendirilmesi. İşletme Bilimi Dergisi, 6(2), 25–44.
• Aydemir, İ. (2018). Hastanelerde finansal performansın değerlendirilmesi: Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası hastane hizmetleri sektör bilançolarında bir uygulama. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 4(2), 133–149.
• Balcı, N. (2017). Financial performance analysis with TOPSIS technique: a case study of public university hospitals in Turkey. Journal of Management and Economics Research, 1(1), 155–176.
• Bayram, A. (2006). Hastane işletmelerinde finansal verilere dayalı performans ölçümü. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Bazzoli, G. J., Cleverley, W. O. (1994). Hospital bankruptcies: An exploration of potential causes and consequences. Health Care Management Review, 19(3), 41–51.
• Calandro, J. (2007). Considering the utility of Altman’s Z-score as a strategic assessment and performance management tool. Strategy and Leadership, 35(5), 37–43. Capkun, V., Messner, M. (2012). Service Specialization and Operational Performance in Hospitals. International Journal of Operations & Production Management, 32(4), 468–495.
• Chen, C. T. (2000). Extensions of the TOPSIS for group decision-making under fuzzy environment. Fuzzy Sets and Systems, 114(1), 1–9.
• Cheng-Ru Wu, Lin Chin-Tsai, TSAI Pei-Hsuan. (2008). financial service of wealth management banking: balanced scorecard approach. Journal of Social Sciences, 4(4), 255–263.
• Civan, M., Dayı, F. (2014). Altman Z skoru ve yapay sinir ağı modeli ile sağlık işletmelerinde finansal başarısızlık. Akademik Bakış Dergisi, 41, 1–14.
• Cleverley, W. O., Cleverley, J. O. (2005). Scorecards and dashboards using financial metrics to improve performance: the balanced scorecard and its natural subset, the dashboard, can help keep you focused on the critical areas that affect your hospital's overall performance. Healthcare Financial Management, 59(7), 64-70.
• Çakmak, M., Öktem, M. K. Ömürgönülşen, U. (2009). Türk kamu hastanelerinde teknik verimlilik sorunu: veri zarflama analizi tekniği ile Sağlık Bakanlığı’na bağlı kadın doğum hastanelerinin teknik verimliliklerinin ölçülmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 12(1), 1–36.
• Demireli, E. (2010). TOPSIS çok kriterli̇ karar verme sistemi̇ :Türkiye ’deki̇ kamu bankaları üzerine bir uygulama. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 5(1), 101–112.
• Dinçer, F. İ., Göral, R. (2013). VZA temelli TOPSIS metodu ile konaklama kapasitesinin etkin kullanımı açısından illerin sıralanması. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 539-558.
• Gapenski L. C. (2005). Healthcare finance: An introduction to accounting and financial management (3rd ed.). Chicago, IL: Health Administration Press.
• Grigoroudis, E., Orfanoudaki, E., Zopounidis, C. (2012). Strategic performance measurement in a healthcare organisation: A multiple criteria approach based on balanced scorecard. Omega, 40(1), 104–119.
• Hadjikova, T. (2012). Assessing the ımpact of management by evaluating the performance of hospitals. In ICMLG2016-4th International Conference on Management, Leadership and Governance: ICMLG2016 (p. 424). Academic Conferences and Publishing Limited.
• Hadley, J., Zuckerman, S., Iezzoni, L. I. (1996). Financial pressure and competition. Changes in hospital efficiency and cost-shifting behavior. Medical Care, 34(3), 205–219.
• Hayes, S. K., Hodge, K. A., Hughes, L. W. (2010). A study of the efficacy of altman’s z to predict bankruptcy of specialty retail firms doing business in contemporary times. Economics and Business Journal, 3(1), 120–134.
• Jadidi, O., Hong, T.S., Firouzi, F., Yusuff, R.M., Zulkifli, N. (2008). TOPSIS and fuzzy multi-objective model integration for supplier selection problem. Journal of Achievement in Materials and Manufacturing Engineering, 31(2), 762–769.
• Kar, A., Özer, Ö., Avcı, K. (2019). Türkiye’deki ağız ve diş sağlığı merkezlerinin finansal performans değerlendirmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 60 (1), 87–99.
• Karadeniz, E. (2016). Hastane hizmetleri alt sektörünün finansal performansının incelenmesi: Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası sektör bilançolarında bir uygulama. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 19(2), 101–114.
• Karadeniz, E., Koşan, L. (2017). Hastane hizmetleri sektörünün aktif ve özsermaye karlılık performansının analizi: Hastane hizmetleri sektör bilançolarında bir araştırma. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 5(1), 37–47.
• Kavuncubaşı, Ş., Ersoy, K. (1995). Hastanelerde teknik verimlilik ölçümü. Amme İdaresi Dergisi, 28(3), 77–92.
• Langabeer J. (2006). Predicting financial distress in teaching hospitals. Journal of Health Care Finance, 33 (2), 84–92.
• Langabeer J. (2008). Hospital turnaround strategies. Hospital Topics, 86 (2), 3–12.
• Ohlson JA (1980). Financial ratios and the probabilistic prediction of bankruptcy. Journal of Accounting Research, 18(1): 109-31.
• Ozcan, Y. A. (2009). Quantitative methods in health care management: Techniques and applications (Vol. 2). John Wiley & Sons.
• Özen, E., Yeşildağ, E., Soba, M. (2015). TOPSIS performance evaluation measures and relation between financial ratios and stock returns. Journal of Economics, Finance and Accounting, 2(4), 482–482.
• Özgülbaş, N. (2005). Sağlık kurumlarında finansal performans ölçümü ve finansal performansı artırmak için kullanılacak stratejiler. Verimlilik Dergisi, 3, 125–144.
• Paksoy, S. (2017). Çok kriterli karar vermede güncel yaklaşımlar. Adana: Karahan Kitabevi.
• Puro, N., Borkowski, N., Hearld, L., Carroll, N., Byrd, J., Smith, D., Ghiasi, A. (2019). Financial distress and bankruptcy prediction : a comparison of three financial distress prediction models in acute care hospitals. Journal of Health Care Finance, Fall 2019, 1–15.
• Ramamonjiarivelo, Z., Weech-Maldonado, R., Hearld, L., Menachemi, N., Epané, J. P., O’Connor, S. (2015). Public hospitals in financial distress: Is privatization a strategic choice? Health Care Management Review, 40(4), 337–347.
• Soba, M., Akcanlı, F., Erem, I. (2012). İMKB’ye kayıtlı seçilmiş işletmelere yönelik etkinlik ölçümü ve performans değerlendirmesi: Veri zarflama analizi ve TOPSIS uygulaması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27, 229–243.
• Şahin, İ., Özcan, Y. A., Özgen, H. (2011). Assessment of hospital efficiency under health transformation program in Turkey. Central European Journal of Operations Research, 19(1), 19–37.
• TCMB (2020). Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, Oran Formülleri, http://www3.tcmb.gov.tr/sektor/2020/dosyalar/menu/ratios_tr.pdf, erişim tarihi: 01.10.2020
• Tengilimoğlu, D., Işık, O., Akbolat, M. (2017). Sağlık işletmeleri yönetimi (8. Basım.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Upton, D. M. (1994). The management of manufacturing flexibility. California Management Review, 36(2), 72–89.
• Ünlü, U., Yalçın, N., Yağlı, İ. (2017). Kurumsal yönetim ve firma performansı: TOPSIS yöntemi ile BIST 30 firmaları üzerine bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 63–81.
• Yacan, İ. (2016). Eğitim kalitesinin belirlenmesinde etkili olan faktörlerin bulanık AHP ve bulanık TOPSIS yöntemi ile değerlendirilmesi. Pamukkale Üniversitesi İşletme Anabilim Dalı ,Yüksek Lisans Tezi, Denizli.
• Yayar, R., Baykara, H. V. (2015). TOPSIS yöntemi ile katılım bankalarının etkinliği ve verimliliği üzerine bir uygulama. Business and Economics Research Journal, 3(4), 21–42.
• Yılmaz, G. (2018). Kurumsal sürdürülebilirlik ölçümünde dengeli performans karnesi yaklaşımı ve bir model önerisi: TOPSIS yöntemi ile şirketlerin değerlendirilmesi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Yiğit, A. (2019). Türkiye’de eğitim ve araştırma hastaneleri performansının TOPSIS yöntemi ile analizi. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 8 (2): 72-85.
• Yiğit, A. (2020). Türkiye’de hastane verimliliğinin meta analiz yöntemiyle tespit edilmesine yönelik bir araştırma. SDÜ Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 11(1), 24–32.
• Yiğit, V., Yiğit, A. (2016). Üniversite hastanelerinin finansal sürdürülebilirliği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 253-273
• Zmıjewskı ME (1984). Methodological issues related to the estimation of financial distress prediction models. Journal of Accounting Research, 22 (Sup.), 59-82.