SAĞLIKLI YAŞAM ÜZERİNE KAVRAMSAL BİR ÇERÇEVE

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 1, 57 - 74, 30.04.2021

Rukiye Yorulmaz Ramazan Erdem

Öz

Toplumda meydana gelen değişmeler bazı kavramların ele alınış şekilleri üzerinde değişimi beraberinde getirmektedir. Sağlık ve hastalık kavramları da bu değişimden etkilenen alanlardan biridir. Sağlık kavramı bireyin kendisini fiziksel, sosyal ve ruhsal yönden iyi hissetmesi iken; hastalık kavramı bu iyilik halinden bir sapma olarak ifade edilmektedir. Bu noktada sağlık anlayışındaki bir değişim hastalık anlayışındaki değişimi de beraberinde getirmektedir. Günümüzdeki değişimlere bakıldığında ise geçmişten çok farklı bir sağlık ve hastalık algısının olduğu görülmektedir. Bu noktada şu an ki sağlık ve hastalık anlayışını anlamak için öncelikle geçmişte meydana gelen değişimleri bilmek önem arz etmektedir. Bu çalışmada da geçmişten günümüze sağlık ve hastalık kavramında meydana gelen değişimler üzerinden hareket ederek değişimler sonucunda bireyler için bir hayat tarzına dönüşen sağlıklı yaşam ile ilgili bir kavramsal bir çerçeve çizilmesi amaçlanmaktadır. Buna göre tarihsel süreç içinde sağlık ve hastalık ile ilgili değişim kaçınılmaz olmuştur. Bu değişim sadece bireylerin sağlık ve hastalık anlayışında değil, sağlık ve hastalığın boyutundaki değişimde de kendini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık, Hastalık, Sağlıklı Yaşam, Sağlıklı Yaşam Yaklaşımları

A CONCEPTUAL FRAMEWORK ON HEALTHY LIFE

Öz

The changes in society bring along the change on the way some concepts are addressed. The concepts of health and disease are also among the areas affected by this change. While the concept of health refers to an individual's physical, social and mental well-being, the concept of illness is expressed as a deviation from this well-being. At this point, a change in the understanding of health also brings along a change in the understanding of disease. Considering the changes at the present time, it is observed that there is a perception of health and disease that is very different from the past. Here, it is important to know the changes that took place in the past in order to find out the current understandings of health and disease. In this study, it was aimed to draw a conceptual framework about healthy life that has transformed into a lifestyle for individuals as a result of the changes based on the changes in the concept of health and disease from past to present. Accordingly, the changes in health and disease have been inevitable in the historical process. This change stands out not only in individuals' understanding of health and disease, but also in the change in the extent of health and disease.

Anahtar Kelimeler

Health, Disease, Healthy Life, Healthy Life Approaches

Kaynakça

• Adak, N.Ö. (2015). Sağlık Sosyolojisi Kadın ve Kentleşme. 1. Basım, Antalya: Siyasal Kitabevi.
• Adak, N. (2016). Sağlık Sosyolojisinin Temel Kavramları. M. Özben, (Ed.) Sağlık Sosyolojisi, Erzurum Atatürk Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları, Erzurum.
• Adak, N. (2020). Sağlık Sosyolojisinin Temel Kavramları. İ. Öz ve M. Özben (Ed.) Sağlık Sosyolojisi, (ss. 4-25), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını.
• Aho, J. and Aho, K. (2008). Body Matters A Phenomenology of Sickness, Disease, and Ilnesss. Lanham, MD: Lexington Books.
• Baltaş, Z. (2008). Sağlık Psikolojisi. 4. Basım, Ankara: Remzi Kitabevi.
• Bauman, Z. (1998). Postmodern Adventures of Life and Death, Modernity. P. Higgs, and G. Scambler (Ed.) Medicine and Health : Medical Sociology Towards 2000, Routledge.
• Belek, İ. (1998). Sınıf Sağlık Eşitsizlik, İstanbul: Sorun Yayınları.
• Bodur, S. (1991). Sağlık Kavramı ve Sağlık Hizmetleri, Türk Aile Ansiklopedisi. T.C. Başb. Aile Araş. Kur, cilt: 3, ss:838-843.
• Bozkurt, F. (2014). “Sağlıklı Yaşam (Welness) Pazarlamasında, Kişisel Değerleme Sağlığın Tanımının Sağlıklı Yaşam Tarzı Üzerindeki Etkisi ve Bir Araştırma”
• Can, İ. (2019). Sağlık Olsun: Sağlığın Toplumsal Görünümleri. 1. Basım, İstanbul: Cizgi Kitapevi.
• Caner, M. (2013). Sosyal Kontrol Kavramı Açısından Tıp Sosyolojisinin İmkanları, Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Bursa.
• Cirhinlioğlu, Z. ve Mutlu, S. (2002). Postmodern Söylemlerde Sağlık. Toplum ve Hekim, Eylül-Ekim, 17(5): 350-357.
• Cirhinlioğlu, Z. (2017). Sağlık Sosyolojisi. 7. Basım, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Çabuklu, Y. (2004). Toplumsalın Sınırında Beden. 1. Baskı, İstanbul: Kanat Kitap.
• Dunn, H.L. (1959). High Level Wellness for Man and Society. American Journal of Public Health and the Nations Health, 49(6): 788.
• Dunn, H.L. (1961). High-Level Wellness, A Collection of Twenty-Nine Short Talks on Different Aspects of the Theme "High-Level WeUness for Man and Society"R.W. Beatty, Ltd., Virginia.
• Elbek, O. (2019). “Her Yaştan Yaşlanma”, Birikim Dergisi, 02.07.2020 tarihinde https://books.google.com.tr/books?id=r3LgDwAAQBAJ&printsec=frontcover&hl=tr#v=onepage&q&f=false adresinden alınmıştır.
• Elmacı, N. (2013). Sağlık Antropolojisi: Diyarbakır Örnekleri. Ankara: Siyasal Kitapevi.
• Fişek, N. (1983). Halk Sağlığına Giriş. Hacettepe Üniversitesi Dünya Sağlık Örgütü Hizmet Araştırma ve Araştırıcı Yetiştirme Merkezi, Yayın No: 2, Ankara.
• Global Wellness Institute. (2017). Global Economy Monitor, Miami: Global Wellness Institute. 01.07.2020. tarihinde https://globalwellnessinstitute.org/wp-content/uploads/2018/06/GWI_WellnessEconomyMonitor2017_FINALweb.pdf adresinden alınmıştır.
• Günler, O.E. (2015). Bilgi Toplumunda İnternetin Önemi ve Sağlık Üzerine Etkileri. Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 17(19): 33-40.
• Hettler, B. (1976). The Six Dimensions of Wellness Model, National Wellness Institute, 21.02.2021 tarihinde file:///C:/Users/User/Downloads/The_Six_Dimensions_of_Wellness_The_Six_D.pdf. adresinden alınmıştır..
• Hettler, B. (1980). Wellness Promotion on a University Campus. Family & Community Health, 3(1): 77-95.
• Illıch, I. (1994). Körelten Meslekler. Illıch, I., Mcknıght, J., Caplan, J., Shaıken, H., (Ed), Profesyoneller İktidarı, (Çev. C. Cerit), 1. Basım, İstanbul: Pınar Yayınları.
• Illich, I. (2017). Sağlığın Gaspı. 4. Baskı, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Jobson, R. (2003). Wellness in South Africa. South African Family Practice, 45(3): 20-23.
• Kaplan, M. (2016). Kültürel Bir İnşa Süreci Olarak Sağlık: Kavramsal ve Tarihsel Bir Bakış. Dört Öğe Dergisi, 5(10): 11-18.
• Kasapoğlu, A. (1999). Sağlık Sosyolojisi Türkiye’den Araştırmalar. Birinci Baskı, Ankara: Sosyoloji Derneği Yayınları.
• Kaya, Ş.Ş. (2011). Televizyonda Kadın, Sağlık ve Hastalık. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 14(2): 118-150.
• Kızılçelik, S. (1995). “Kırsal ve Kentsel Kesimdeki Sağlık Sisteminin Sosyolojik Açıdan Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi”, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Knight, C., (1985), “Menstruation as Medicine”, Social Science and Medicine, 21(6): 671.
• Larson, S. (1999). The Conceptualisation of Health. Medical Care Research Rev.,VoI.56:123-136.
• Marinker, M., (1975), “Why Make People Patients?” Journal of Medical Ethics, 1, 81–4.
• Mete, S., (2012), Hemşireliğin Temel Kavramları, İçinde Hemşirelik Esasları, T.A. Aştı ve A. Karadağ (Ed.), (ss. 58-78), İstanbul: Akademi Basın ve Yayıncılık.
• Myers, J.E. and Sweeney, T.J. (2008). “Wellness Counseling: The Evidence Base for Practice”, Journal of Counseling & Development, 86: 482-493.
• Myers, J., Sweeney, T.J. ve Witmer, M. (2000). “The Wheel of Wellness Counseling for Wellness: A Holistic Model for Treatment Planning”, Journal of Counseling and Development, 78: 251-266.
• Moulin, A.M. (2013). “Tıbbın Karşısında Beden”, İçinde A. Corbin, J.J. Courtine ve G. Vigarello (Ed.), Bedenin Tarihi 3 Bakıştaki Değişim: 20. Yüzyıl, (Çev. S. Özen), (ss. 15-57), 1. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Nazlı, A. (2007). Hastalığın Sosyal İnşası ve Hastalık Anlatıları: Meme Kanseri Örneği. Sosyoloji Dergisi, 18: 149-224.
• Nazlı, A. (2013). “Bedenin Ölümü ve Tıp”, İçinde O. Elbek (Ed.), Kapitalizm Sağlığa Zararlıdır, (ss.193-203), 1. Baskı, İstanbul: Hayy Kitap.
• Oliver, M.D. (2018). “Health to Wellness: A Review of Wellness Models and Transitioning Back to Health”, The International Journal of Health, Wellness and Society, 9(1): 41-57.
• Öngören, B. (2015). Sosyolojik Açıdan Sağlıklı Beden İmgesi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 34: 25-45.
• Parsons, T. (1951). The Social System. Routledge and Kegan Paul, London.
• Potter, P. ve Anne, P. (1993). Fundamentals of Nursing Concepts, Process and Practice. Third Edition, Mosby Year Book.
• Sezgin, D. (2011). Tıbbileştirilen Yaşam Bireyselleştirilen Sağlık. 1. Basım, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• SRI. (2010). Spas and the Global Wellness Market: SYnerges and Opportunities, Prepared by SRI International.
• Turner, B.S. (2011). Tıbbi Güç ve Toplumsal Bilgi. (Çev. Ü. Tatlıcan), 1. Basım, Bursa: Sentez Yayıncılık.
• Zola, I. K. (1994). Sağlık ve Köreltici Tıp. Illıch, I., Mcknıght, J., Caplan, J., Shaıken, H., (Ed), Profesyoneller İktidarı, (Çev. C. Cerit), 1. Basım, İstanbul: Pınar Yayınları.
• Wills J. and Jackson, L., (2014), Health and Health Promotion. J. Wills (Ed.,) İçinde The Fundamentals of Health Promotion for Nurses, Oxford: John Wiley & sons Ltd. World Health Organization (1999), What is a Heathy Lifestyle? 01.07.2020. tarihinde http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/108180/1/EUR_ICP_LVNG_01_07_02.pdf. adresinden alınmıştır.
• https://sozluk.gov.tr/ Erişim Tarihi: 05.12.2019.
• https://mypositiveparenting.org/wp-content/uploads/2016/06/dimension-of-wellness.png Erişim Tarihi: 12.12.2019.