Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları: Turizm Sektörü Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 1, 85 - 108, 04.05.2020

Özlem Ak Burhanettin Zengin

https://doi.org/10.31454/usb.722026

Öz

Küreselleşme süreci ile Dünya’da doğrudan yabancı sermaye yatırımları artmış, buna bağlı olarak sermaye akışları da gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere doğru yönünü değiştirmiş ve ağırlıklı olarak hizmet sektörüne yönelmiş olması dikkat çekmektedir. Hizmet sektörü içerisinde istikrarlı bir büyüme gösteren turizm sektörü de bu doğrultuda doğrudan yabancı sermaye yatırımlarını önemli ölçüde çekebilmiştir. Bilhassa gelişmekte olan ülkeler için turizm sektörü ve bu sektöre yapılan doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının ülke ekonomilerine yapmış olduğu etkiler çok büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmada turizm potansiyeli yüksek ve gelişmekte olan bir ülke olarak Türkiye’ye yapılan doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının turizm sektörü açısından nasıl bir gelişim gösterdiği değerlendirilmiştir. Araştırma genel olarak ikincil veri analizine dayalı olarak yürütülmüştür. Turizm gelirleri açısından ilk sıralarda yer almayı hedefleyen Türkiye’nin, bu alandaki yabancı sermaye girişinin son yıllardaki artmasına rağmen, yeterli düzeyde olmadığı ve yabancı sermaye girişinin arttırılması için yeni politikaların geliştirilmesi gerektiğini ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımı, Turizm, Türkiye’de Turizmde Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımı

Kaynakça

• AFŞAR, B. (2007). Yabancı Sermaye Yatırımları Ve Dışsal Ekonomiler: Turizm Sektörü Örneği, Konya Etüd Araştırma Merkezi, Sayı: 515/475. AK, M. Z. (2009). Gelişmekte Olan Ülkelere Yönelik Doğrudan Yabancı Yatırımların Temel Belirleyicileri, (Yayınlanmış Doktora Tezi), Sakarya: Sakarya Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü. AKTAN, C. C., Vural, Y. İ. (2010). Globalleşme ve Yabancı Sermaye Rekabeti, Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 2(2): 24-48. ALFARO, L. (2014), Foreign Direct Investment: Effects, Complementarities and Promotion, Chap. 2 in Partners or Creditors? Attracting Foreign Investment and Productive Development to Central America and Dominican Republic, edited by Osmel Manzano, Sebastián Auguste, and Mario Cuevas, 21–76. Inter-American Development Bank. https://www.hbs.edu/faculty/Publication%20Files/15-006_0609ff7f-74f0-4100-be8d-7c76bb01be77.pdf (E.T. 7.12.2019). ALUCULESEI, A., Bulin, D. (2017). Recent Evolutions of the Tourism and Hospitality Industry FDI, http://www.globeco.ro/wp-content/uploads/vol/split/vol_5_no_2/geo_2017_vol5_no2_ art_007.pdf, (ET: 10.02.2018). ARI, B., ÖZCAN, B. (2010), Doğrudan Yabancı Yatırımların Belirleyicileri Üzerine Bir Analiz:OECD Örneği, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, 12:65-88. AYDEMİR, C., Arslan İ., Uncu, F. (2012). Doğrudan Yabancı Yatırımların Dünya’daki ve Türkiye’deki Gelişimi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23: 69-104. AYDEMİR, O., Genç, E., (2015). Uluslararası Sermaye Hareketlerinin Belirleyicileri, Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kapsamında Bir Analiz, Türkiye Örneği, Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(2): 17-41. AYDOĞUŞ, İ., Soybalı, H.H., Baytok, A. (2006). Yunanistan İle Türkiye’de Uygulanan Turizm Yatırım Teşviklerinin Karşılaştırılması, Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F Dergisi, 8(1): 1-22. BAHAR, O. (2010). Turizm Sektörüne Sağlanan Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Ekonomik Büyüme Üzerine Olan Olası Etkisi: Türkiye Örneği (1986-2006), Anatolia Turizm Araştırmaları Dergisi, 21(1): 27-40. BAHAR, O., Kozak, M. (2013). Turizm Ekonomisi, Açık öğretim Fakültesi Ders Kitabı, Ankara: Saray. BAL, H., Göz, D. (2010). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Türkiye, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(2): 450-467. BAYAR, Y. (2017). Greenfield and Brownfield Investments and Economic Growth: Evidence from Central and Eastern European Union Countries, Nase gospodarstvo/Our economy, 63(3): 19-26. BOORA, S.S., Dhankar S. (2017), Foreign Direct Investment and its impact Upon The Indian Hospitality Industry, African Journal of Hospitality, Tourism and Leisure, 6(1): 1-17. ISSN: 2223-814X.
• ÇEKEN, H. (2003). Türk Turizminde Yabancı Sermaye ve Yabancı Sermaye Ortamının İyileştirilmesine Yönelik Öneriler, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, http://sbe.balikesir.edu.tr/dergi/edergi/c6s10/makale/c6s10m2.pdf, (ET: 10.01.2018). ÇEKEN, H. (2003). Küreselleşme, Yabancı Sermaye ve Türkiye Turizmi, Sakarya: Değişim Yayınevi. ÇETİNKAYA, M. (2004). Türkiye Ekonomisinde Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Sektörel Dağılımının Önemi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 11, ISSN: 1302-1796. CEVHER, E. (2015), Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımının Belirleyicilerinin Zaman Serileriyle Ekonometrik Analizi, CHAKRABARTI, A. (2001). “The Determinants of Foreign Direct Investment: Sensivity Analyses of Cross-Country Regressions” Kyklos, 54: 89-114. CHEN, X. (2010), The Influence of FDI on China’s Tourism Industry, Published Master of Business Thesis, Auckland University of Technology, Auckland, New Zealand. DAVIDSON, L., Sahli, M. (2013). Tourism Investment Sustainable Development: A Comparative Study of the Gambian Hotel Sector, BEST EN Think Tank XIII Engaging Communities in Sustainable Tourism Development, 89-110. http://www.besteducationnetwork.org/?module =file&act=procFileDownload&file_srl=4220&sid=6c318e5c6daf08a5e2aceed7990538c1&module_srl=879 , (ET: 07.02.2018). DURGAN, S. (2016). Türkiye’nin Doğrudan Yabancı Yatırım Potansiyelinin Çekim Modeli Kullanılarak Belirlenmesi, Yayınlanmış Uzmanlık Tezi, T.C. Kalkınma Bakanlığı Ekonomik Modeller ve Stratejik Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Ankara. ILIE, G. (2015). Foreign Direct Investment in Tourism Sector, Knowledge Horizons-Economics, 7(3): 9-13. IŞIK, C. (2016). Türkiye’de Turizm Harcamaları, Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Ekonomik Büyüme İlişkisinin Sınır Testi Yaklaşımıyla Analiz, Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, Nisan, 1(1). ISSI, Y. (2011). Turizm İşletmelerinde Ölçek Ekonomileri, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 46(0): 375-389, http://dergipark.gov.tr/iuifm/issue/836/9223, (ET: 04.03.2018). GÜR, F. (2014). Doğrudan Yabancı Yatırımların Yerli Şirketler Üzerine Etkileri, MÜSİAD Araştırma Raporları, İstanbul: Mavi Ofset. KARATAŞ, M., Babür, S. (2013). Gelişen Dünya’da Turizm Sektörünün Yeri, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 15(25): 15-24. KAYA, D. S. (2016). Turizm Sektörü Raporu, Türkiye İş Bankası. https://books.google.com.tr/ books?hl=tr&lr=&id=QW9xDgAAQBAJ&oi=fnd&pg=PA15&dq=fdı+in+tourism+2017&ots=_l_YpzFFEe&sig=y0zKRpV3OjH_hvw, (ET: 10.01.2018). KRISHNA, P. (2015). Transport, Trade and Tourism: Mobility for a connected World, International Transport Forum. http://2015.internationaltransportforum.org/transport -trade-tourismhttp://oecdinsights.org/2015.05.27/transport-trade-and-tourism/, (ET: 20.11.2017). SHARMA, P.K., Jadhav, U. N., Haridev, E (2010). Foreign Direct Investment (FDI): An Observation about Tourism Sector of Bhutan, https://www.rtc.bt/Conference/2012_10_15/5-PawanKumarSharma-TourismFDI.pdf, (ET: 15.11.2017). SOYAK, M. (2016). Türk Turizm Sektörünün Yapısal Analizi ve GZFT Matrisine Dayalı Sektörel Stratejiler, Marmara Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı 10, ISSN: 2146-6017. SUSAM, N. (2008). Doğrudan Yabancı Yatırımlardaki Gelişmeler ve Bu Yatırımlar İçin Belirleyici Unsurlar: Türkiye Bulguları, Akademik İncelemeler Dergisi, 3(2): 44-67. ŞAHBAZ, A., Mızırak Z. (2017). Turizm Gelirleri ve Doğrudan Yabancı Yatırımlar Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19(32): 107-114. ŞİT M., Şit A. (2014). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermayenin Sektörel Dağılımı: Hizmetler Sektörü Üzerine Bir Değerlendirme, Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(5): 36-54. TARI, R., Bıdırdı H. (2009) , Türkiyede Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Temel Belirleyicileri:1990-2006 Dönemine İlişkin Ekonometrik Analiz, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 24, 1-15. T.C. Ekonomi Bakanlığı (2016). Uluslararası Doğrudan Yatırım Raporları 2016, https://www. ekonomi.gov.tr/portal/content/conn/UCM/uuid/dDocName:EK-212362, (ET: 15.11.2017). TÜRMOB (2017). Uluslararası Doğrudan Yatırım Raporları. TÜROFED (2016). Turizm Raporu, https://issuu.com/yediiletisim/docs/t__rofed_rapor_2016-1, (ET: 28.11.2017). UNCTAD (2010). World Investment Report, New York-Geneva: United Nations. UNCTAD (2014). World Investment Report, New York-Geneva: United Nations. UNCTAD (2017). World Investment Report, New York-Geneva: United Nations. UNWTO (2016). Tourism Highlight Edition, Madrid: Spain. UNWTO (2016). World Tourism Barometer, Madrid: Spain. World Economic Forum (2017). Travel and Tourism Competitiveness Report 2017, Industry Trends, http://reports.weforum.org/travel-and-tourism-competitiveness-report-2017/industry -trends/#hide/fn-23 (E.T. 05.12.2017). WTTC (2012). The Economic Advantages of Travel & Tourism, London: United Kingdom, https://www.wttc.org//media/files/reports/benchmark%20reports/the_comparative_economic_impact_of_travel__tourism.pdf, (ET:13.12.2017). UÇAR, O., Akyıldız, A., Uçan, A. (2017). Küreselleşme Sürecinde Doğrudan Yabancı Yatırımlar İle Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği (1980-2015), Researcher: Social Sciense Studies Dergisi, 5(8): 186-196. WEB-1, EY Birleşme ve Satın Alma İşlemleri Raporu (2014). http://www.ey.com/Publication/v wLUAssets/RA1/$FILE/RA1.pdf, (ET: 12.02.2017). WEB-2, EY Birleşme ve Satın Alma İşlemleri Raporu (2015). http://www.ey.com/Publication/V wLUAssets/Birlesme_ve_Satin_Alma_Islemleri_2015_Raporu/$FILE/EY_Birlesme_ve_Satin_Alma_Islemleri_2015_Raporu.pdf, (ET: 12.02.2017). WEB-3, EY Birleşme ve Satın Alma İşlemleri Raporu (2016). http://www.ey.com/Publication/V wLUAssets/MA_2016_Raporu/%24FILE/EY_MA_2016.pdf, (ET: 12.02.2017). WEB-4, Fdi intelligence, On a journey: tourism takes a new turn towards sustainable development, https://www.fdiintelligence.com/Sectors/Hotels-Tourism/On-a-journey-tourism, (ET: 12.12.2017). WEB-5, TÜRSAB, Turizm Verileri, https://www.tursab.org.tr/tr/turizm-verileri (ET: 1.12.2017). YASED (2010). Uluslararası Doğrudan Yatırımlar 2010 Yılsonu Değerlendirme Raporu, https://www.yased.org.tr/ReportFiles/2010/UDY_RAPORU-YIL_SONU.pdf, (ET:1.12.2017). YASED (2017). Uluslararası Doğrudan Yatırımlar 2016 Yılsonu Değerlendirme Raporu (Mart 2017),https://www.yased.org.tr/ReportFiles/2017/YASED_UDY_YlSonu_degerlendirme_raporu_2016.pdf (ET: 1.12.2017). YURDAKUL, F., Özgencil, G. (2017). Türkiye’deki Turizm Gelirlerinin Belirleyicileri ve Alternatif Turizm Gelirlerinin Önemi, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, ÖS-IV: 173-188. ZENGİN, B.(2010). Turizm Sektörünün Türkiye Ekonomisine Reel ve Moneter Etkileri, Akademik İncelemeler Dergisi, 5(1): 103-126.