Feminist Approaches in the Ottoman Modernization Period

Yıl 2022, , 320 - 331, 21.04.2022

Esra Merve Çalışkan

https://doi.org/10.47994/usbad.1003661

Öz

During the period of modernization in the Ottoman Empire, many innovations emerged in the light of social and political developments. While these innovations penetrated every aspect of society, a struggle began for the improvement of the social rights of women in the Ottoman Empire. In this study, the efforts and developments of women's social and political rights in the Ottoman Modernization period will be evaluated in the context of the feminist approach. Starting with the proclamation of the Tanzimat II until the Constitutional Monarchy, It will be examined how the feminist approach was perceived in the Ottoman society and how it spread to the women's movements in the process. Content analysis method, one of the research methods in social sciences, will be used in the study. Evaluation will be made on primary and secondary sources. The focus of the study will be to explain women's movements in the Ottoman modernization period through the feminist approach.

Anahtar Kelimeler

Feminism, Ottoman Empire, Modernization Process, Women

Osmanlı Modernleşme Döneminde Feminist Yaklaşımlar

Öz

Osmanlı İmparatorluğunda modernleşme sürecinin yaşandığı dönemde toplumsal ve siyasal gelişmelerin ışığında pek çok somut yenilik ortaya çıkmıştır. Bu yenilikler toplumun farklı alanlarına nüfuz ederken, Osmanlı İmparatorluğu içerisindeki kadınlar da bu gelişmelerden etkilenerek, toplumsal haklarının iyileşebilmesi için de bir mücadele sürecini başlatmıştır. Bu çalışmada Osmanlı Modernleşme döneminde kadınların sosyal ve siyasal haklarını elde etme çabaları ve gelişmeleri feminist yaklaşım bağlamında değerlendirilecektir. Tanzimat’ın ilanı ile başlayıp II. Meşrutiyet’e kadar olan süreçte feminist yaklaşımın Osmanlı toplumunda nasıl algılandığı, kadın hareketlerine nasıl sirayet ettiği incelenecektir. Çalışmada sosyal bilimlerde araştırma yöntemlerinden içerik analizi yöntemi kullanılacaktır. Birincil ve ikincil kaynaklar üzerinden değerlendirme yapılacaktır. Çalışmanın odak noktası, feminist yaklaşım üzerinden Osmanlı modernleşme döneminde kadın hareketlerini açıklamak olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Feminizm, Osmanlı İmparatorluğu, Modernleşme Süreci, Kadın Hakları

Kaynakça

• Althusser, L., 2008, Yeniden-Üretim Üzerine, Çev. A. Işık Ergüden, Alp Tümertekin, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Altındal, M.,1994, Osmanlıda Kadın, İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• Arat, N., 1991, “Feminizmin A, B, C’si” Simavi Yayınları, İstanbul.
• Avci, Y., 2007, “Osmanlı Devleti'nde Tanzimat Döneminde" Otoriter Modernleşme" Ve Kadının Özgürleşmesi Meselesi”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM, (21).
• Aydın, M. A., “Osmanlı Toplumunda Kadın ve Tanzimat Sonrası Gelişmeler”, Sosyal Hayatta Kadın, İslami İlimler Vakfı, Ensar Neşriyat, İstanbul 1996.
• Belge, Murat (2012), Militarist Modernleşme, İstanbul: İletişim Yayınları
• Beriş, Hamit Emrah (2008), “Moderniteden Postmoderniteye”, Siyaset, Ankara: Lotus Yayınları, 9. Baskı, s.484-520.
• Bourdieu, P.,2015, Eril Tahakküm, Bağlam Yayıncılık.
• Butler, J. 2005, Cinsiyet Belası, Feminizm ve Kimliğin Alt-Üst Edilmesi, Metis Yayınları, İstanbul
• Cevdet A., 1909, “İcmal-i Muhadderat- ı Nisvan”, Kadın, No: 26, 26 Kanunisani 1325, s.2.
• Çakır, S. 1996, Osmanlı Kadın Hareketi, İstanbul: Metis Yayınları
• Çiçek, A., Aydın, S., & Yağci, B. (2015). Modernleşme Sürecinde Kadın: Osmanlı Dönemi Üzerine Bir İnceleme. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(9), 269-284.
• Duby G., Perrot M., 1993, Kadınların Tarihi Devrimden Dünya Savaşına Feminizmin Ortaya Çıkışı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul
• İlengiz Ç., 2011, Genç Kadın, Kadın Eserleri Kütüphanesi
• Kantar, G. 2019, “Modernleşme Kuramı ve Osmanlı İdari Yapısında Modernleşme Süreci Hakkında Bazı Tespitler”, Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(3), 365-383.
• Kurtdaş, M., Ç., 2019, “Osmanlı Modernleşme Sürecinde Aydınlar ve Bürokrasinin Rolü”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi The Journal of International Social Sciences Cilt: 29, Sayı: 1, Sayfa: 399-411
• Ortaylı İ.,2018, Osmanlı Toplumunda Aile, Timaş Yayınları
• Sancar, S. 2012, Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti: Erkekler Devlet Kadınlar Aile Kurar, İletişim Yayınları, İstanbul
• Sönmez, E. ,2006, ““Üç Tarz-I Siyaset” ve Modernite Ekseninde ve Ötesinde Osmanlı Feminizmi” Kültür ve Siyasette Feminist Yaklaşımlar, Sayı 1
• Şimşek, A., 2017, “II. Meşrutiyet Döneminde Batılılaşma Etkisinde Yapılan Feminizm Tartışmaları”, Atatürk Yolu Dergisi, 16(61).
• Toprak Z., 1988, “Osmanlı Kadınları Çalıştırma Cemiyeti: Kadın Askerler ve Milli Aile” Tarih ve Toplum, s.34-51
• Yılmaz, İ.,2012, “Osmanlı Kadın Tarihine İlişkin Birkaç Not”, Kadın Araştırmaları Dergisi Yıl: 2012/1, Sayı: 10, Sf. 61-81
• Avcı, M., “Osmanlı Devleti’nde Kadın Hakları Ve Kadın Haklarının Gelişimi İçin Mücadele Eden Öncü Kadınlar”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED] 55, ERZURUM 2016, 225-254