1946 AND 1954 CHANGES IN THE LAW ON NATIONAL PROTECTION

Yıl 2020, Sayı: 3, 6 - 25, 25.06.2020

Yağmur Hodancı Hikmet Zeki Kapcı

Öz

In this study, first of all, turkey's war economy and the laws passed during war time are mentioned. Then the process of enforcing and implementing the National Protection Law was explained. Finally, changes in the law were mentioned during the republican people's party and the Democratic Party. The young Republic of Turkey struggled to exist in material difficulties. After winning the national struggle, he founded his economy on independence. He followed a planned economic program. However, both the debts of the Ottoman State and the 1929 Economic Crisis have negatively affected Turkey's economy. The outbreak of World War II also affected the struggling economy. Although Turkey did not go to war, it experienced the economic difficulties of the war. The young population was taken into arms, production fell and there was a shortage of goods in the market. It has taken some precautions to overcome these challenges. One of these measures is the National Protection Act. The law, which is the return of the conditions of war, gave the government powers to be used in emergency situations. The state by law; confiscation, price-setting, etc. With the introduction of the law, it has sparked controversy. Inconsistencies have been observed in the application. With the change of government, there have been changes in practice. Over time, some changes have been made to the articles of law. After the end of World War II, the law continued to be enforced. The National Protection Law, Asset Tax and Land Crops Tax issued during the war has further solidified the Republican People's Party's understanding of statism. This situation has made the public very uncomfortable. When the Democratic Party came to power, it criticized strict statism. Overwhelmed by economic hardship, the people supported the new party. However, this law continued to be implemented during the DP period. DP applied to the National Protection Act when the economy deteriorated. Finally, the law was repealed in 1960.

Anahtar Kelimeler

National Protection Law, Republican People's Party, Democratic Party, World War II, War Economics

MİLLİ KORUNMA KANUNUNDA 1946 VE 1954 DEĞİŞİKLİKLERİ

Öz

Bu çalışmada öncelikle Türkiye’nin savaş ekonomisinden ve savaş zamanı çıkarılan kanunlardan bahsedilmiştir. Ardından Milli Korunma Kanunu’nun çıkarılma ve uygulanma süreci anlatılmıştır. Son olarak Cumhuriyet Halk Partisi ve Demokrat Parti zamanında kanunda yapılan değişikliklerden bahsedilmiştir. 1946 ve 1954 değişikliklerini vermek amaçlanmıştır. Araştırmada veriler toplanmış, işlenmiş ve sunulmuştur. 1940 yılında çıkarılan kanun yirmi yıl yürürlükte kalmış ve zaman içinde değiştirilmiştir. Genç Türkiye Cumhuriyeti, maddi imkânsızlıklar içinde var olma mücadelesi vermiştir. Millî mücadeleyi kazandıktan sonra da ekonomisini bağımsızlık üzerine kurmuştur. Planlı bir ekonomi programı takip etmiştir. Fakat hem Osmanlı Devleti’nin borçları hem 1929 Ekonomi Buhranı Türkiye’nin ekonomisini olumsuz etkilemiştir. II. Dünya Savaşı’nın çıkması da zor durumda olan ekonomiyi daha da etkilemiştir. Türkiye, savaşa girmese de savaşın ekonomik zorluklarını yaşamıştır. Genç nüfus silah altına alınmış, üretim düşmüş, piyasada mal kıtlığı yaşanmıştır. Bu zorlukların üstesinden gelmek için bazı önlemler almıştır. Bu önlemlerden birisi Milli Korunma Kanunu’dur. Savaş şartlarının getirisi olan kanun hükümete olağanüstü hallerde kullanılacak yetkiler vermiştir. Kanunla devlet; el koyma, fiyat belirleme gibi haklara sahip olmuştur. Kanun uygulanmaya başlamasıyla tartışmaları da beraberinde getirmiştir. Uygulamada tutarsızlıklar görülmüştür. Hükümetin değişmesiyle uygulamada da değişiklikler olmuştur. Zaman içerisinde kanun maddelerinde bazı değişiklikler yapılmıştır. II. Dünya Savaşı bittikten sonra da kanun uygulanmaya devam etmiştir. Savaş zamanı çıkarılan Milli Korunma Kanunu, Varlık Vergisi ve Toprak Mahsulleri Vergisi Cumhuriyet Halk Partisi’nin devletçilik anlayışını daha da katılaştırmıştır. Bu durum kamuoyunu çok rahatsız etmiştir. Demokrat Parti iktidara gelirken katı devletçiliği eleştirmiştir. Ekonomik sıkıntılardan bunalan halk yeni partiyi desteklemiştir. Fakat DP döneminde de bu kanun uygulanmaya devam etmiştir. DP, ekonomi kötüleşince Milli Korunma Kanunu’na başvurmuştur. Nihayet kanun 1960 yılında yürürlükten kaldırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Milli Korunma Kanunu, II. Dünya Savaşı, Cumhuriyet Halk Partisi, Demokrat Parti, Savaş Ekonomisi

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi: Fon No: 30 18 1 2, Kutu No: 111, Dosya No: 36, Sıra No: 14 - Fon No: 30 18 1 2, Kutu No: 135, Dosya No: 22, Sıra No: 18.
• Resmi Yayınlar: Ayın Tarihi; Aralık 1949, Temmuz 1956, Eylül 1956.
• Resmi Gazete: 26 Ocak 1940, 21 Şubat 1940, 28 Aralık 1940, 23 Aralık 1941, 3 Şubat 1942, 28 Nisan 1944, 11 Ağustos 1944, 26 Ocak 1946, 20 Haziran 1946, 31 Mayıs 1946, 4 Haziran 1949, 30 Haziran 1956, 16 Eylül 1960, 2 Mayıs 2007.
• Zabıt Ceridesi: D. 6, İ. 16, C. 15, D. 6, İ. 18, C. 22, D.6, C. 28, D. 6, İ. 21, C. 15, D. 6, İ. 27, C. 8, D. 6, İ. 25, C. 8, D. 7, İ. 88, C. 13.
• Acar, Y. (1999). Tarihsel Açıdan Türkiye Ekonomisi ve İzlenen İktisadi Politikalar (1923-1963). Bursa: Uludağ Üniversitesi Yayınları.
• Ahmet, F. & Turgay, B. (1976). Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi (1945-1971). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Albayrak, M. (2004). Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960). Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Akandere, O. (1998). Milli Şef Dönemi. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Aksanyar, N. & Biçer, M. (2008). II. Dünya Savaşı’nda Çıkarılan Varlık Vergisinin Türk Basınında ve Kamuoyunda Yansımaları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 21, 379-397.
• Akşin, S. (2007). Türkiye Tarihi, C. 4. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Albayrak, M. (2007). Demokrat Parti Dönemi Milli Korunma Kanunu (1955-1960). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 23(67), 220-250.
• Armaoğlu, F. (2004). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914-1995. İstanbul: Alkım Yayınları.
• Artuç, İ. (2003). İkinci Dünya Savaşı, Cilt 1. İstanbul: Kastaş Yayınevi.
• Aşçı, Z. Ç. (2012). İsmet İnönü Döneminde Uygulanan İç Politikanın İktisadi, Sosyo-Kültürel Etkileri (1938-1950). (Yüksek Lisans Tezi). YÖK Ulusal Tez Merkezi, 324973.
• Aydemir, Ş. S. (1968). İkinci Adam II. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Aydın, M. K. (2019). Mili Korunma Kanunu’nun Hayata Geçirilişi (1940) ve Tek Parti Dönemi Uygulamaları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 29(1), 413-428.
• Aydoğmuş, F. (2018). İkinci Dünya Savaşı Sürecinde Propaganda ve Türkiye. (Doktora Tezi). YÖK Ulusal Tez Merkezi, 513058.
• Baydar, E. (1978). İkinci Dünya Savaşı İçinde Türk Bütçeleri. Ankara: Maliye Bakanlığı Yayınları.
• Baytal, Y. (2007). Demokrat Parti Dönemi Ekonomi Politikaları. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi 40, 550-555.
• Bengi, H. (1945). Milli Korunma Kanun ve Kararları. Ankara: Başbakanlık Devlet Matbaası.
• Boratav, K. (1980). Türkiye’de Devletçilik. İstanbul: İmge Kitabevi.
• Boratav, K. (2009). Türkiye İktisat Tarihi 1908-2007. İstanbul: İmge Kitabevi.
• Cengiz, E. (2012). İsmet İnönü ve İkinci Dünya Savaşı Yılları Türk Dış Politikası. (Yüksek Lisans Tezi). YÖK Ulusal Tez Merkezi, 304252.
• Coşar, N. (2003). Varlık Vergisi Konusundaki Yolsuzluk Söylentileri. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 58(2), 1-27.
• Coşar, N. (2004). Kriz, Savaş ve Bütçe Politikası (1926-1950). İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Çalık, Ü. (2012). Demokrat Parti Dönemi İktisat Politikalarına Yeni Bir Yaklaşım. Liberal Düşünce Dergisi 17(65), 187-197.
• Çavdar, T. (1983). Demokrat Parti. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, (C. VIII, S. 2078), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çemrek, M. (2008). İkinci Dünya Savaşı ve Türkiye, Türk Dış Politikası (1919-2008). Ankara: Barış Platin Yayınevi.
• Duru, C., Turan, K. & Öngeoğlu, A. (1982). Atatürk Dönemi Maliye Politikası I. Ankara: TİSA Matbaacılık.
• Duru, B. (2009). 1941: Kıtlık Döneminde Milli Korunma Kanunu Uygulamaları. AÜ SBF Kamu Yönetimi Araştırma ve Uygulama Merkezi 3, 159-224.
• Göçbak, S. (2013). İkinci Dünya Savaşının Türkiye’deki Ekonomik Uygulamalara Etkileri (1939-1945). (Yüksek Lisans Tezi). YÖK Ulusal Tez Merkezi, 348170.
• İnan, A. (1972). Devletçilik İlkesi ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Birinci Sanayi Planı 1933. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Karabulut, P. Ç. (2015). İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Milli Korunma Kanunu ve Ege Kırsalında Etkileri. Tarih Okulu Dergisi 8(22), 371-398.
• Karaca, M. (2005). İkinci Dünya Savaşı Konjonktüründe Türkiye Ekonomisi (1940-1945). (Yüksek Lisans Tezi). YÖK Ulusal Tez Merkezi, 204317.
• Karatepe, Ş. (1993). Tek Parti Dönemi. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Karpat, K. H. (2012). Türk Demokrasi Tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kayra, C. (2015). İktisadi Politikaları ve Uygulamalarıyla Cumhuriyet Ekonomisinin Öyküsü Devletçilik Altın Yıllar. İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
• Kemal, O. (1963). Dünya’da Harp Vardı. İstanbul: Ataç Kitabevi.
• Kepenek, Y. & Yentürk, N. (2001). Türkiye Ekonomisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Kepenek, Y. (2005). Türkiye Ekonomisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Keskin, F. (1997). 2. Dünya Savaşı Sırasında Türkiye’de Alman Propagandası: Türkische Post. (Yüksek Lisans Tezi). YÖK Ulusal Tez Merkezi, 62591.
• Keskin, Y. Z. (2012). Demokrat Parti İktidarı ve Günümüze Yansımaları. EÜSBED Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 6, 107-130.
• Koçak, C. (2007). Türkiye’de Mili Şef Dönemi (1938-1945). İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Metintaş, M. Y. & Kayıran, M. (2008). Refik Saydam Hükümetleri Döneminde Türkiye’nin Ekonomi Politikası (1939-1942). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 9(2).
• Ortaylı, İ. (2011). Yakın Türkiye Tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2018). Gazi Mustafa Kemal Atatürk. İstanbul: Kronik Yayınları.
• Öcal, Z. Ö. (2006). Siyasi Açıdan I. ve II. Refik Saydam Hükümetleri (1939-1942). (Yüksek Lisans Tezi). YÖK Ulusal Tez Merkezi, 190794.
• Özbil, A. (2015). Türkiye’de Savaş Ekonomisi Uygulaması Olarak Milli Korunma Kanunu (1940-1946). (Doktora Tezi). YÖK Ulusal Tez Merkezi, 395170.
• Öztürk, İ. M. (2013). İkinci Dünya Savaşı Türkiye’sinde Olağanüstü Ekonomik Kararlar: Milli Korunma Kanunu ve Varlık Vergisi. Ankara Üniversitesi 32(54), 135-163.
• Payaslı, V. (2011). Çok Partili Hayata Geçiş Sürecinde Devletçilik Politikası Üzerine Bir Değerlendirme (1939-1950). Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi 7(13), 123-140.
• Sefer, Ş. (2004). İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye’de Tarım Politikası Arayışları. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1(7), 73-92.
• Sertel, S. (2010). İkinci Dünya Savaşı Tarihi. İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
• Şahin, H. (2002). Türkiye Ekonomisi. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Şentürk, A. (2018). Milli Korunma Kanunu ve Isparta Vilayetinde Uygulanması (1940-1946). TİDSAD 5(18), 413-428.
• Tekeli, İ. & İlkin, S. (2016). İktisadi Politikaları ve Uygulamalarıyla İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi, C. II. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tezel, Y. S. (2015). Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950). İstanbul: TİB Yayınları.
• Turan, Ş. (2003). İsmet İnönü Yaşamı Dönemi ve Kişiliği. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Uçarol, R. (2000). Siyasi Tarih (1789-1999). İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Uğurlu, N. (2003). İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye Üzerine Gizli Pazarlıklar (1939-1944). İstanbul: Örgün Yayınevi.
• Ulusoy, M. (2010). Milli Korunma Kanunu Çıkarılma Amacı, Sosyo-Ekonomik Etki ve Sonuçları. (Yüksek Lisans Tezi). YÖK Ulusal Tez Merkezi, 277260.
• Yalçın, D. (2012). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi II. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Yaşa, M. (1980). Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ekonomisi (1923- 1978). İstanbul: Akbank Kültür Yayınları.
• Yavan, G. K. (2011). Milli Şef Dönemi Toprak Politikaları ve Bu Politikaların Siyasi Hayata Etkileri. (Yüksek Lisans Tezi). YÖK Ulusal Tez Merkezi, 294606.
• Yavuz, E. (2015). Milli Korunma Kanunu, Varlık Vergisi ve Toprak Mahsulleri Vergisi Kanunu Tartışmaları: Erzincan Uygulamaları. The Journal of Academic Social Science 3(12), 161-180.
• Yenal, O. (2003). Cumhuriyet’in İktisat Tarihi. İstanbul: Homer Kitabevi.
• Zorlu, M. (2014). Milli Korunma Kanunu Versus 3008 Sayılı İş Kanunu: Emeği Denetim Altına Alan ve Sermaye Birikimini Destekleyen Bir Kanun. Sosyal Güvenlik Dergisi 4(1), 119-145.