Lâle Müldür Şiirinin Mitolojik Kaynakları

Yıl 2025, Sayı: 17, 208 - 236, 25.03.2025

Can Şahin

https://doi.org/10.47994/usbad.1643882

Öz

Tanrı, yarı tanrı veya üstün varlıklarla ilgili hikâyeler olarak tanımlanan mitoloji, sanatın en önemli kaynaklarındandır ve sanatın çeşitli türlerine zengin malzemeler sunar. Mitolojik tema ve kahramanlar şiirsel anlatımın derinliğini arttırır ve okuyucuya farklı anlam katmanları sunar. Özgün üslûbu ve yoğun imgesel kullanımlarıyla 1980 sonrası Türk şiirine önemli yenilikler getiren Lâle Müldür’ün şiirlerinde mitolojik hikâyeler, kahramanlar, kavramlar ve semboller geniş yer tutar. Müldür, çeşitli mitolojilerden edindiği kelime ve kavramları şiirlerinde çoğunlukla postmodern bir söylem içerisinde kullanır. Müldür’ün şiirlerinde Yunan, Hint, Mısır ve Türk mitolojisine ait kahramanlar, karakterler, hikâyeler, kavram ya da semboller ilahi dinlerle harmanlanarak sunulur. Şiirleri çok anlamlılığa ve çok sesliliğe imkân tanıyan Müldür, mitolojik unsurları metinlerarasılık yoluyla şiirine katarak derin anlam katmanları oluşturacak zengin bir malzeme haline getirir. Mitolojik unsurlara yaptığı göndermelerle şiirinin anlam dünyasını alabildiğine genişletir ve derinleştirir. Bu çalışmada Müldür’ün Sarartı/Safran, Güneş Tutulması 1999, Ultra-Zone’da Ultrason, Uzak Fırtına, Kuzey Defterleri, Kadınesk adlı şiir kitaplarında yer alan şiirleri mitolojik unsurlar yönüyle incelenmiş ve şiirlerinin mitolojik kaynakları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mitoloji, Sürrealist Şiir, İmge, Lâle Müldür

Mythological Sources of Lâle Müldür Poem

Öz

Mythology, defined as stories about God, semi-god or superior beings, is one of the most important sources of art and provides rich materials for various types of art. Mythological themes and heroes increase the depth of poetic expression and offer different layers of meaning to the reader. Mythological stories, heroes, concepts and symbols have a wide range of mythological stories in the poems of Lâle Müldür, who brought important innovations to Turkish poetry with its original style and intense imaginary uses. Müldür mostly uses words and concepts from various mythologies in her poems within a postmodern discourse. In the poems of Müldür, heroes, characters, stories, concepts or symbols belonging to Greek, Indian, Egypt and Turkish mythology are presented with divine religions. Müldür, whose poems allow for polysemy and polyphony in accordance with the postmodern understanding, incorporates mythological elements into her poetry through intertextuality and turns them into a rich material that will form deep layers of meaning. With her references to mythological elements, she expands and deepens the world of poetry as much as possible. Within the scope of this study, Müldür’s poems in the poetry books Sarartı / Safran, Güneş Tutulması 1999, Ultra-Zone'da Ultrason, Uzak Fırtına, Kuzey Defterleri, Kadınesk were examined in terms of mythological elements and the mythological sources of her poems were identified.

Anahtar Kelimeler

Mythology, Surrealist Poetry, Image, Lâle Müldür

Kaynakça

• Afacan, A. (2020). Şiir ve mitologya. Everest Yayınları.
• Aktulum, K. (2021). “Gerçeküstücülük”, Yazınsal akımlar. Haz. Sibel Bozbeyoğlu. Bilgesu Yayınları, 195-243.
• Alemdar, H. (2009). “Ultra-Zone’da Lâle Müldür Hâlleri”, Lâle Müldür Şiiri ve Ultra-Zone’da Ultrason, İkaros Yayınları, 16-22.
• Arseven, T. (2009). “Lâle Müldür’ün Şiir Dilinde Renkler”, Lâle Müldür Şiiri ve Ultra-Zone’da Ultrason, İkaros Yayınları, 23-46.
• Babacan, M. (2009). “Lâle Müldür Şiiri Ultra-Zone’da Ultrason’a Yolculuk”, Lâle Müldür Şiiri ve Ultra-Zone’da Ultrason, İkaros Yayınları, 47-55.
• Belge, M. (1986), Tarihten güncelliğe, Alan Yayıncılık.
• Bonnefoy, Y. (2000). Antik dünya ve geleneksel toplumlarda dinler ve mitolojiler sözlüğü. (II cilt). Haz. Levent Yılmaz. Dost Kitabevi Yayınları.
• Breton, A. (2003). Birinci sürrealist manifesto. Çev. Yeşim Seber Kafa. Altıkırkbeş Yayın.
• Campell, J. (1994). Yaratıcı mitoloji: Tanrının maskeleri, Çev. Kudret Emiroğlu, İmge Kitabevi.
• Cinozoğlu, H. A. (2009). “‘Uzak Fırtına’ 1980’li Yılların Biricik ve Savruk Şiiri”, Lâle Müldür Şiiri ve Ultra-Zone’da Ultrason, İkaros Yayınları, 56-78.
• Çetindaş, D. (2003). “Mitolojinin güçlü dalı: Gül”. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Gül Özel Sayısı, 13-28.
• Çetişli, İ. (2004). Batı edebiyatında edebî akımlar, 6. bs., Akçağ Yayınları.
• Çoruhlu Y. (2002) Türk mitolojisinin Ana Hatları, Kabalcı Yayınevi.
• Eco, U. (2009). Anlatı ormanında altı gezinti, Can Yayınları.
• Eliade, M. (1993), Mitlerin özellikleri, Çev. Sema Rıfat, Semavi Yayınları.
• Erhat, A. (2007). Mitoloji sözlüğü. Remzi Kitabevi.
• Fromm, E. (2014). Rüyalar masallar ve mitler, Say Yayınları.
• Genç, R. (1997). “Türk inanışları ile millî geleneklerinde renkler ve sarı-kırmızı-yeşil”. Erdem Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, 9(27), 1075-1110.
• Haykır, M. (2015). “Sanatta ‘leda ve kuğu’ teması ile kolektif bilinçdışı ilişkisi üzerine”. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 17(1), 193-206.
• Humm, M. (2002), Feminist Edebiyat Eleştirisi (Çev. Berrin Oktay Yılmaz).
• Kabaklı, A. (2016). Edebiyat akımları. Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
• Karaalioğlu, S. K. (1980). Edebiyat akımları. İnkılap ve Aka Kitabevleri.
• Malinowski, B. (1990). Büyü bilim ve din. Saadet Özkal (çev.). Kabalcı Yayınevi.
• Mumcu, K. (2019). Gelenek ve modernizm ekseninde Lâle Müldür şiiri ve şiirsel özne. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yayımlanmamış yüksek lisans tezi.
• Müldür, L. (1998). Anne ben barbar mıyım?, Patika Yayınları.
• Müldür, L. (2017). Apokalips/ Amonyak Toplu Şiirler II (1920-2012). 2. bs. Yapı Kredi Yayınları.
• Müldür, L. (2020). Kuzey defterleri. Yapı Kredi Yayınları.
• Müldür, L. (2022) Kadınesk. Yapı Kredi Yayınları.
• Müldür, L. (2023) Anemon. Toplu Şiirler I (1988-1998). Yapı Kredi Yayınları.
• Necatigil, B. (2017). Küçük mitologya sözlüğü. Yapı Kredi Yayınları.
• Öner, Y. (2023). “Orta Çağ’ın kristolojik sembollerinden biri olarak unikorn”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (22), 255-270.
• Seyidoğlu, B. (2017). Mitoloji üzerine araştırmalar. Dergâh Yayınları.
• Şen, S. (2021). Mitolojik hikâyelerde bitki metamorfozları ve çağdaş mitolojik hikâyelerde bitki metamorfozları ve çağdaş uygulamalar. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, yayımlanmamış yüksek lisans tezi.
• Wellek, R., & A. Warren, (1983), Edebiyat biliminin temelleri, Çev., Ahmet Edip Uysal, Kültür Bakanlığı Yayınları. Yeter Şahin, G. B. (2021). “Postmodernizmin şiirdeki izdüşümü ve bir tahlil denemesi”, Metin tahlilinde yeni yaklaşımlar 1, edt. Selçuk Çıkla, Şeyma Büyükkavas Kuran, Çolpan Yayınları, 199-233.
• Yıldırım N. (2021). “Zerdüşt mitolojisi”, İranoloji, Fars Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 15(2), 75-99.
• Yıldız, S., & Korkmaz V. (2022). “Mısır Mitolojisinde Tanrılardan Tıbba Yansıyanlar”, Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi 12(3), 438-449.