The Role Of Health News In The Spread Of Consumer Culture In Internet Media

Yıl 2025, Sayı: 18, 502 - 525, 24.06.2025

Sibel Çelik , Nesrin Akıncı Çötok

Öz

Consumer culture can be defined as individuals constantly creating new needs and turning to consumption to meet these needs. This culture spreads to society through the media, and individuals are directed to different lifestyles, habits, and values under the influence of this culture. Health news, a part of this consumer culture, presents individuals' health-related needs in a "consumable" way. Especially in Internet media, health information is often presented in a simple, popular, and consumption-encouraging way. In this study, health news on internet news sites was examined in the context of consumer culture, and how the news produces a discourse and how this discourse shapes individuals' health perceptions and behaviors was examined through Van Dijk's critical discourse analysis and Van Dijk's ideological discourse strategies. In the study, health news published on sabah.com.tr, one of the few nationally broadcast news sites in Turkey, was analyzed. In the health news examined, categories such as disease, aesthetics, beauty, nutrition, diet, and COVID-19 are among the areas where consumer culture is most frequently seen, mainly due to neoliberal policies and the influence of the health sector. In the news in these categories, individuals are directed towards consumption with the desire to be healthier, more beautiful, younger, fitter, consume more medical products and services, have plastic surgery and have a healthy lifestyle. Authority and evidence strategies stand out among the most frequently used news strategies.

Anahtar Kelimeler

Internet News Sites , Health Journalism , Consumer Culture , Van Dijk

İnternet Medyasında Sağlık Haberlerinin Tüketim Kültürünün Yayılımında Rolü

Öz

Tüketim kültürü, bireylerde sürekli olarak yeni ihtiyaçlar yaratmakta ve bu ihtiyaçları karşılamak üzere tüketimi özendiren unsurlar barındırmaktadır. Bu kültür, medya aracılığıyla topluma yayılmakta ve bireyler bu kültürün etkisiyle farklı yaşam biçimlerine, alışkanlıklara ve değerlere yönlendirilmektedir. Sağlık haberleri de bu tüketim kültürünün bir parçası olarak bireylerin sağlıkla ilgili ihtiyaçlarını "tüketilebilir" bir biçimde sunmaktadır. Özellikle internet medyasında, sağlık bilgileri çoğu zaman basit, popüler ve tüketimi teşvik edici bir şekilde sunulmaktadır. Bu çalışmada internet haber sitelerindeki sağlık haberleri tüketim kültürü bağlamında ele alınarak, haberlerin nasıl bir söylem ürettiği ve bu söylemin bireylerin sağlık algısı ve davranışlarını nasıl şekillendirdiği Van Dijk’ın eleştirel söylem analizi ve Van Dijk’ın ideolojik söylem stratejileri üzerinden incelenmiştir. Çalışmada Türkiye’de ulusal yayın yapan izlenme ve okunma oranları bakımından sayılı haber siteleri arasında yer alan sabah.com.tr’de yayınlanan sağlık haberleri analiz edilmiştir. Analiz edilen sağlık haberlerinde, özellikle neoliberal politikalar ve sağlık endüstrisinin etkisiyle tüketim kültürünün en çok görüldüğü alanlar arasında hastalık,estetik, güzellik, beslenme, diyet ve covid-19 gibi kategoriler yer almaktadır. Bu kategoriler üzerinden yapılan haberlerde bireyler daha sağlıklı, daha güzel, daha genç, daha zinde olma, daha fazla tıbbi ürün ve hizmet tüketmeye, estetik operasyonlar yaptırmaya ve sağlıklı yaşam biçimlerine sahip olma arzusuyla tüketim yapmaya yönlendirilmektedir. Haberlerde en yaygın kullanılan stratejiler arasında otorite ve kanıtsallık stratejileri öne çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İnternet Medyası , Sağlık Haberciliği , Tüketim Kültürü , Van Dijk

Kaynakça

• Alemdar, K., & Erdoğan, İ. (1994). Popüler kültür ve iletişim. Ankara: Ümit Yayıncılık.
• Aytaç, Ö. (2006). Tüketimcilik ve metalaşma kıskacında boş zaman. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (11), 27-53.
• Baudrillard, J. (2017). Tüketim toplumu.(N. Tutal, ve F. Keskin, çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Baumann, Z. (1996). Yasa Koyucular ile yorumlayıcılar. (K. Atakay, çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Bocock , R. (2014). Tüketim. (İ. Kutluk , Çev.) Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Çoban, S. (2013). Hegemonya aracı ve ideolojik aygıt olarak medya. İstanbul: Parşömen Yayıncılık.
• Demez, G. (2012). Medyada yeni sağlık anlayışları ve kadın bedenin temsili. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 9(1), 512-532.
• Duhm, D. (1996). Kapitalizmde korku. (S. Şölçün , Çev.) Ankara: Ayraç Yayınevi.
• Duman , Z. (2018). Tüketim sosyolojisi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Erdoğan, İ. (1999). Popüler kültür kültür alanında egemenlik ve mücadele. N. Güngör (Ed), Popüler Kültür ve İktidar içinde, (s. 18-52). Ankara: Vadi Yayınları.
• Erdoğan, G. M. (2020). Covid-19 Döneminde E-Ticaret ve Dijital Reklam Yatırımları. Selçuk İletişim Dergisi, 13(3), 1296-1318,
• Fiske, J. (2012). Popüler kültürü anlamak. (S. İrvan , Çev.) İstanbul: Parşömen Yayıncılık.
• Fromm, E. (2003). Sahip olmak ya da olmak. (A. Arıtan , Çev.) İstanbul: Arıtan Yayınevi.
• Gezer , T. O. (2018). Teknikleri, İnternet Haberciliği ve Haber Yazım. K. Duman (Ed), İnternet haberciliği kuram, uygulama ve eleştiri içinde, (ss. 21-56). İstanbul: Beta Basım Yayım.
• Green, L. (2010). The internet is an introduction to new media. Oxford : Berg publications.
• Gülez Bozbek, H. (2014). Tüketim Kültürünün İnşa Ettiği Bedenler: Tüketim Sağlık Medikalizasyon İlişkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Beykent Üniversitesi.
• Gülvitin Gür, E. (2009). Tüketim Kültürü Bağlamında Sağlık Haberleri. (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Gürcan, H. İ. (2002). İnternet Haberciliğinde Yazım Tekniği Yaklaşımları. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 1(12), 27-45.
• Gwyn, R. (2002). Communıcatıng Health And İllness. London: Sage Publications.
• Ivan, I. (2014). Sağlığın Gaspı. (S. Sertapoğlu , Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Tones, K., & Tilford , S. (2001). Health promotion:Effectiveness, Efficiency and Equity. Cheltenham: Nelson Thornes,
• Karaduman, M. (2002). Değişen İletişim Ortamı, Yeni Medya ve İnternet Gazeteciliği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ege Üniversitesi, İzmir.
• Kurtdaş, Ç. (2016). “Sağlıklı Yaşam!” Sloganı Etrafında Şekillenen Yeni Tüketim Biçimleri. Sosyolojik Düşün, 1(1), 1-10.
• Lodziak, C. (2003). Kapitalizm ve kültür: ihtiyaçların manipülasyonu. (B. Kurt , Çev.) İstanbul: Çitlembik Yayınevi. Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü. (O. Akınhay, ve D. Kömürcü , Çev.) Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Omay, U. (2008). İhtiyaçların manipülasyonu ve çalışma. Journal of Social Policy Conference, 0(54), 77-94.
• Özcan, B. (2007). Geç kapitalist tüketim toplumunun tüketici kimliklerine ev sahipliği yapan "Meta Beden". E-Journal of New World Sciences Academy, 2(3), 217-238.
• Philip, S. (2005). Kültürel Kuram. (S. Güzelsarı, ve İ. Gündoğdu,çev.) İstanbul: Babil Yayınları.
• Postman, N. (2014). Televizyon: Öldüren Eğlence. İstanbul : Ayrıntı Yayınları.
• Shoemaker, P., & D. Reese, S. (1997). İdeolojinin Medya İçeriği Üzerindeki Etkisi. S. İrvan (Ed), Medya Kültür Siyaset içinde, (ss. 99-138). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Sözen, E. (2014). Söylem -belirsizlik, mübadele, bilgi/güç ve refleksitive. Ankara: Birleşik Yayınevi.
• Sütlaş, M. (2007). Medya için sağlık sağlık için medya. İstanbul: Bas-Haş Yayınları
• Toplum ve Hekim Dergisi. (2002). Sağlık bilinci ve medya toplantıları. Toplum ve Hekim Dergisi, 450-553. Timisi, N. (2003). Yeni İletişim Teknolojileri ve Demokrasi. Ankara : Dost Kitapevi Yayınları
• Turancı, E., & Eşiyok, E. (2018). Magazine as a Source for Promoting Health Consumption: A Comparison of “Women’s Health” and “Men’s Health” Magazine. Galatasaray University Journal of Communication, (28), 239-255. doi: 10.16878/gsuilet.436047
• Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (1946).Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi Raporu 2019. https://www.tgc.org.tr/ (Erişim tarihi: 18.03.2022).
• Ümit, E., & Ay, Ahmet (2022). Pandemi Döneminde Değişen Tüketim Alışkanlıkları Üzerine Bir Araştırma. Namık Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu Dergisi 4(2) 72-86
• Van Dijk, T. (1988). News as discourse. London: New Jersey: Lawrence Erlbaum.
• Van Dijk, T. (2003). Söylem ve ideoloji. (B. Çoban, Z. Özarslan, ve N. Ateş, Çev.). İstanbul: Su Yayınları.
• Yaman, D. (2021). Tüketim ve Tüketim Toplumu Kavramlarının Covid-19 Pandemi Süreci Çerçevesinde İncelenmesi. The Journal of Communication and Social Studies, 1(1), 30-45.
• Yusuf, D. (2010). Haber söylem ideoloji. İstanbul : Başlık Yayın Grubu.
• Yüksel, E. (2017). Sağlık Haberciliğinde "Buluş, Keşif ve Teknolojik Yenilikler"in Yeri. 3. Uluslararası Sağlık İletişimi Sempozyumu, Atatürk Üniversitesi.
• Yüksel, E., & Gürcan, H. İ. (2001). Habercinin el rehberi. Eskişehir : Anadolu Üniversitesi Yayınları.