Osmanlı Devleti’nden Günümüze Okul Öncesi Eğitim Programlarında Beden Eğitimi ve Oyun Uygulamaları

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 17 - 31, 30.06.2025

Özlem Yalçın Kişi , Sabri Özçakır

Öz

Bu çalışmada Osmanlı döneminden günümüze okul öncesi eğitim programlarında yer alan beden eğitimi ve oyun uygulamalarının incelenmesi ve değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Nitel veri toplama tekniklerinden doküman incelemesinin kullanıldığı bu çalışmada ilgili dönemde yazılan ana kaynaklardan (mevzuatlar, kılavuz kitaplar ve eğitim programları) yararlanılmıştır. Okul öncesi eğitim kurumlarında beden eğitimi ve oyun uygulamaları ilk kez Osmanlı son döneminde programlara girmiştir. Okul öncesi eğitim Cumhuriyetin ilk yıllarında ilköğretime kıyasla ihmal edilen bir eğitim kademesidir ve bu dönemde anaokulları ile ilgili ilk program 1952 yılında yayınlanmıştır. Anaokullarının yaygınlaşması ile programlarda beden eğitimi ve oyun etkinliklerine daha sık yer verilmiştir. Cumhuriyet dönemi boyunca yayımlanan tüm eğitim programlarında çocukların motor gelişimlerini desteklemek amacıyla eğitsel oyunlardan sıklıkla yararlanılmıştır. Okul öncesi dönemde fiziksel gelişim alanı farklı isimler almış, 2024 Okul Öncesi Eğitim Programı’nda “Fiziksel Gelişim ve Sağlık” alanı olarak son haline dönüşmüştür. Bulgulara bakıldığında öğrenciyi merkeze alarak bütüncül gelişimini destekleyen oyun temelli 2024 programının en kapsamlı ve ayrıntılı eğitim programı olduğu açıkça görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Okul öncesi eğitim , Beden eğitimi , Oyun , Fiziksel gelişim

Physical Education and Game Practices in Preschool Education Programs from the Ottoman Empire to the Present

Öz

The aim of this study is to examine and evaluate the implementation of physical education and game practices in preschool education programs from the late Ottoman period to the present. The research employed the document analysis method, one of the qualitative research techniques, and utilized primary sources such as legislations, guidebooks, and curriculum documents from the relevant historical periods. Physical education and game activities were first introduced into preschool education programs during the final years of the Ottoman Empire. In the early Republican period, preschool education was relatively neglected compared to primary education, and the first official preschool curriculum was introduced in 1952. With the expansion of preschools, physical education and game practices gained more space within curricula. Throughout the Republican era, educational games were frequently used to support children’s motor development. Over time, the domain of physical development appeared under different titles and was most recently named “Physical Development and Health” in the 2024 Preschool Education Program. Findings indicate that the 2024 program is the most comprehensive and detailed curriculum to date, characterized by a child-centered, game-based structure that promotes holistic development.

Anahtar Kelimeler

Preschool education , Physical education , Game , Physical development

Kaynakça

• Akcan, E. ve Geçikli, R.M. (2016). Cumhuriyet Dönemi Türk spor tarihinde Carl Diem ve raporu. Salkımsöğüt, s. 14-18.
• Akyüz, Y. (1996). Anaokullarının Türkiye'de kuruluş ve gelişim tarihçesi. Milli Eğitim Dergisi, 132, 7-13.
• Akyüz, Y. (2010). Türk Eğitim Tarihi MÖ 1000–MS 2010. 17. Basım. Pegem, s. 161-345.
• Anonim. (1925). Ana Mektepleri Nizamnâmesi, Maarif Vekâleti Mecmuası, (5), s. 88-90.
• Ateş, S. Y. (2012). Asker evlatlar yetiştirmek: II. Meşrutiyet Dönemi’nde beden terbiyesi, askerî talim ve paramiliter gençlik örgütleri. İletişim, s. 109-141.
• Çetingöz, D., Bakırcı, B., ve Konur, Ö. (2023). Okul öncesi öğretmenlerinin yaratıcılığı geliştiren eğitim ortamları oluşturma deneyimlerinin incelenmesi. Ege Eğitim Dergisi, 24(3), 280-297. https://doi.org/10.12984/egeefd.1290916
• Goldfield, G. S., Harvey, A., Grattan, K., & Adamo, K. B. (2012). Physical activity promotion in the preschool years: A Critical period to intervene. International Journal of Environmental Research and Public Health, 9(4), 1326-1342. https://doi.org/10.3390/ijerph9041326
• Gül, E. D. (2022). Cumhuriyetin ilanından günümüze Türkiye’de okul öncesi eğitimdeki değişimler. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 6(1), 253-267. https://doi.org/10.24130/eccdjecs.1967202261194
• Kamerman, Sheila B. (2007). A global history of early childhood education and care. Background paper for EFA Global Monitoring Report, s. 3.
• Koçer, H.A. (1987). Türkiye’de modern eğitimin doğuşu. Uzman, s. 190-191.
• Kantarcıoğlu, S. (1964). Ana okullarında beden eğitimi. Milli Eğitim, s. 1-72.
• Maarif Vekaleti (1341). İlk mekteplerin müfredat programı. Matbaa-i Amire, s. 3-90.
• Maarif Vekaleti (1926). İlk mekteplerin müfredat programı. Milli Matbaa, s. 5, 107-110.
• Maarif Vekaleti (1927). İlk mekteplerin müfredat programı. Devlet Matbaası, s. 107-109.
• Maarif Vekaleti (1930). İlkmektep müfredat programı. Devlet Matbaası, s. 1, 102-105.
• Maarif-i Umûmîye Nezâreti (MUN) (1329a). Mekâtib-i ibtidâîye ders müfredatı, bir ve iki dershane ve muallimli mekteplere mahsus. Matbaa-i Amire.
• Maarif-i Umûmîye Nezâreti (MUN) (1329b). Mekâtib-i ibtidâîye ders müfredatı, altı, beş, dört ve üç dershane ve muallimli mekteplere mahsus. Matbaa-i Amire.
• Maarif-i Umûmîye Nezâreti (MUN) (1330a). Mekâtib-i ibtidâîye ders müfredatı, altı, beş, dört ve üç dershane ve muallimli mekteplere mahsus. Matbaa-i Amire.
• Maarif-i Umûmîye Nezâreti (MUN) (1332). Mekâtib-i ibtidâîye ders müfredatı, altı, beş, dört ve üç dershane ve muallimli mekteplere mahsus. Matbaa-i Amire.
• MEB (1952). Anaokulları programı ve yönetmeliği ile anaokullarına öğretmen yetiştirme kursu geçici programı. Milli Eğitim, s. 5-48.
• MEB (1963). Ana okulları kılavuzu. Milli Eğitim, s. 5-43.
• MEB (1984). Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı’na bağlı anaokulları ve anasınıfları yönetmeliği. Milli Eğitim, s. 3-41.
• MEB (1989). Okul öncesi eğitim programı. Milli Eğitim, s. 9-17.
• MEB (1994). Okul öncesi eğitim programı (Kreş, anaokulu, anasınıfı). Milli Eğitim, s. 10-64.
• MEB (2002). 36-72 aylık çocuklar için okul öncesi eğitim programı. Milli Eğitim, s. 24-35.
• MEB (2006). Okul öncesi eğitim programı (36-72 aylık çocuklar için). Milli Eğitim, s. 11-74.
• MEB (2009). Mesleki eğitim ve öğretim sisteminin güçlendirilmesi projesi, çocuk gelişimi ve eğitimi, çocuğun gelişimi. Milli Eğitim, s. 7.
• MEB (2013). Okul öncesi eğitim programı. s. 31-91, 2.11.2023. https://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/20195712275243-okuloncesi_egitimprogrami.pdf
• MEB (2018a). Beden eğitimi ve oyun dersi öğretim programı (İlkokul 1, 2, 3 ve 4. sınıflar). s. 9, 10.11.2023. https://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/20181023115223781-06-Beden%20E%C4%9Ftimi%20ve%20Oyun%202018-124%20Eki%20%C3%96P.pdf.pdf
• MEB (2018b). Beden eğitimi ve spor dersi öğretim programı (Ortaokul 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). s. 9, 7.11.2023. https://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/2018120201950145-BEDEN%20EGITIMI%20VE%20SPOR%20OGRETIM%20PROGRAM%202018.pdf
• MEB (2018c). Ortaöğretim beden eğitimi ve spor dersi öğretim programı (9, 10, 11 ve 12. sınıflar). s. 10, 2.11.2023. https://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/2018120203530835-Beden%20Egitimi%20ve%20Spor%20Dersi%20Ogretim%20Program%C4%B1%20(ORTOGRT)%2020.01.2018.pdf
• MEB (2024). Okul öncesi eğitim programı. s. 4-115, 8.11.2024. https://tegm.meb.gov.tr/dosya/okuloncesi/guncellenenokuloncesiegitimprogrami.pdf
• Oğuzkan, Ş., ve Oral, G. (1983). Okul öncesi eğitimi. Milli Eğitim, s. 31.
• Oktay, A. (2000). Yaşamın sihirli yılları: Okul öncesi dönem. 2. Basım. Epsilon, s. 45-84 .
• Özçakır, S., ve Yıldıran, İ. (2016). II. Meşrutiyet dönemi beden eğitiminde çağdaş dönüşümler (1908-1918). SPORMETRE Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 14(1), 15-29. https://doi.org/10.1501/Sporm_0000000281
• Özdemir, D., Eruzun, H. M. ve Kuru, N. (2021). 1952’den 2021’e Türkiye’deki okul öncesi eğitim programlarında sosyal-duygusal gelişim. JRES, 8(2), 314-335. https://doi.org/10.51725/etad.944339
• Petrie, K., & Clarkin-Phillips, J. (2018). Physical education in early childhood education: Implications for primary school curricula. European Physical Education Review, 24(4), 503-519. https://doi.org/10.1177/1356336X16684642
• Resmi Gazete (1962). 222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanununa göre hazırlanan Ana Okulları ve Sınıfları Yönetmeliği. Sayı: 11157, Tarih: 18 Temmuz 1962. 10.11.2024. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/11157.pdf
• Resmi Gazete (1973). Milli Eğitim Temel Kanunu. Sayı: 14574, Tarih: 24 Haziran 1973. 17.11.2024. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/14574.pdf
• Semiz, S. (2024). Digital game and technology addiction in early childhood. Digital Security and Media, 1(1), 30-44.
• Serdaroğlu, H. U., ve Bekir, H. (2024). Okul Öncesi Eğitim Programında Güncellemeler. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 1-29. https://doi.org/10.20493/birtop.1489551
• Stiglic, N., & Viner, R. M. (2019). Effects of screen time on the health and well-being of children and adolescents: A systematic review of reviews. BMJ Open, 9(1), Article e023191. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2018-023191
• Stork, S., & Sanders, S. W. (2008). Physical Education in Early Childhood. The Elementary School Journal, 108(3), 197-206.
• Şanal, M. (2002). Mustafa Satı Bey (Satı-El-Husri) (1880-1968), hayatı ve Türk eğitim tarihi içerisindeki yeri, Milli Eğitim Dergisi, 153-154. https://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/153-154/sanal.htm
• Tedrisât-ı İbtidâîye Kanun-ı Muvakkatı (5 Zilkade 1331-6 Ekim 1913). Düstur II. Tertip Cilt V, s. 804–823.
• Trost, S. G., Sirard, J. R., Dowda, M., Pfeiffer, K. A., & Pate, R. R. (2003). Physical activity in overweight and nonoverweight preschool children. International Journal of Obesity, 27(7), 834–839. https://doi.org/10.1038/sj.ijo.0802311
• World Health Organization (WHO) (2019). Guidelines on physical activity, sedentary behaviour and sleep for children under 5 years of age. 24.10.2024. https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/311664/9789241550536-eng.pdf?sequence=1
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2019). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. 11. Basım. Seçkin, s. 189-200.
• Zembat, R., Tosun, D., Çalış, N. B., & Yılmaz, H. (2020). Okul öncesi eğitimde doğal ve artık materyallerin kullanımına yönelik öğretmen görüşleri. Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 4(1), 19-32.