Sağlık Çalışanlarının Bedensel Hareketlilik ve Ruhsal İyi Oluş Üzerindeki Dinamik Etkileşimi: İş Yerinde Sağlıklı Yaşamın Psikososyal Dönüşümü

Yıl 2025, Sayı: Advanced Online Publication, 74 - 96

Adnan Kerem Korkmaz , Ebru Dereceli

https://doi.org/10.30769/usbd.1813010

Öz

Bu araştırma, sağlık çalışanlarının bedensel hareketlilik, ruhsal iyi oluş ve iş stresi arasındaki ilişkileri inceleyerek iş yaşamında sağlıklı yaşamın psikososyal boyutlarını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Nicel araştırma modeli ile yürütülen çalışmaya Aydın ilinde farklı sağlık kurumlarında görev yapan 293 sağlık çalışanı katılmıştır. Veri toplama aracı olarak Kişisel Bilgi Formu, Fiziksel Aktivitelerden Keyif Alma Ölçeği, Psikolojik İyi Oluş Ölçeği ve İş Stresi Ölçeği kullanılmış; veriler SPSS programında bağımsız örneklem t-testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ve Pearson korelasyon analizi ile değerlendirilmiştir. Bulgular, sağlık çalışanlarının fiziksel aktivitelerden keyif alma düzeylerinin orta-yüksek, psikolojik iyi oluş düzeylerinin olumlu, iş stresi düzeylerinin ise orta seviyede olduğunu göstermektedir. Demografik değişkenlere göre analizler, cinsiyet ve medeni durum açısından anlamlı farklar ortaya koymazken, bekâr çalışanların iş stresinin evlilere göre daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Eğitim durumuna göre lise mezunlarının psikolojik iyi oluşları düşük, doktora mezunlarının iş stresi düzeyleri ise daha düşüktür. Vardiyalı çalışanlarda psikolojik iyi oluşun daha düşük, iş stresinin daha yüksek olduğu; düzenli egzersiz yapanların ise daha yüksek psikolojik iyi oluş ve daha düşük iş stresi düzeylerine sahip olduğu bulunmuştur. Sonuç olarak, düzenli fiziksel aktivitenin sağlık çalışanlarının ruhsal iyilik hâlini artırdığı ve iş stresini azalttığı görülmektedir. Bulgular, sağlık kurumlarında fiziksel aktiviteyi teşvik eden uygulamaların daha sağlıklı ve sürdürülebilir bir çalışma ortamı oluşturabileceğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Fiziksel aktivite , psikolojik iyi oluş , sağlık çalışanları

Etik Beyan

Bu çalışmanın etik kurul izni Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Etik Kurulu'nun 21.05.2025 tarihinde yapılan olağan toplantısında çalışmanızla ilgili alınan 23/42 nolu kararıyla alınmıştır.

Destekleyen Kurum

Bu araştırma TÜBİTAK-2209A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Desteği Programı ile desteklenmiştir.

Proje Numarası

1919B012404352

The Dynamic Interaction Between Physical Activity and Psychological Well-Being of Healthcare Professionals: The Psychosocial Transformation of Healthy Living in the Workplace

Öz

This study aims to examine the relationships between physical activity, psychological well-being, and job stress among healthcare professionals, thereby revealing the psychosocial dimensions of healthy living in the workplace. The research was conducted using a quantitative research design with the participation of 293 healthcare professionals working in various healthcare institutions in Aydın, Türkiye. Data were collected through the Personal Information Form, the Physical Activity Enjoyment Scale, the Psychological Well-Being Scale, and the Job Stress Scale. The data were analyzed using independent samples t-test, one-way analysis of variance (ANOVA), and Pearson correlation analysis in SPSS. The findings indicated that healthcare professionals reported moderate-to-high levels of enjoyment in physical activities, positive levels of psychological well-being, and moderate levels of job stress. Analyses based on demographic variables revealed no significant differences in terms of gender and marital status; however, single employees reported higher job stress compared to married ones. Regarding educational status, high school graduates had lower psychological well-being, while doctoral graduates experienced lower job stress. Shift workers demonstrated lower psychological well-being and higher job stress, whereas those who engaged in regular exercise exhibited higher psychological well-being and lower job stress. In conclusion, regular physical activity was found to enhance psychological well-being and reduce job stress among healthcare professionals. These findings suggest that promoting physical activity within healthcare institutions may contribute to creating a healthier and more sustainable work environment.

Anahtar Kelimeler

Physical activity , psychological well-being , healthcare professionals

Proje Numarası

1919B012404352

Kaynakça

• Akman, Ş., (2024). Masa Başında Çalışan Bireylerde Ofis Egzersizlerinin Mental İyi Oluş Ve Fiziksel Aktiviteden Keyif Alma Üzerine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Antrenörlük Eğitimi Ana Bilim Dalı Sporda Psikososyal Alanlar Bilim Dalı. İstanbul.
• Alawage, H.M.A., & Zaidi, U. (2024). Traumatic stress, psychological well-being, and sociodemographic correlates in high-stress environments among healthcare professionals. The Open Psychology Journal, 17(1).
• Alpar, C.R. (2016). Spor, sağlık ve eğitim bilimlerinden örneklerle uygulamalı istatistik ve geçerlik güvenirlik. Detay.
• Alpözgen, A.Z. ve Özdinçler, A.R. (2016). Genel aktivite ve koruyucu etkiler: Derleme. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 3(1), 66-72.
• Atasoy, A., ve Yorgun, S. (2013). Sağlık çalışanlarında iş gerilimi ve iş stres düzeyinin değerlendirilmesi. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 6(2), 71-88.
• Avşar, R., ve Gürbüz, P.G. (2024). Doğa sporu katılımcılarının macera davranışı arama, merak ve keşfetme ile psikolojik iyi oluş düzeylerinin incelenmesi. Uluslararası Dağcılık ve Tırmanış Dergisi, 7(1), 16-27.
• beloour, A.R., Gahassab-Mozaffari, N., & Fathnezhad-Kazemi, A. (2022). Nurses’ job stress and its impact on quality of life and caring behaviors: a cross-sectional study. BMC nursing, 21(1), 75.
• Başar, S. (2018). Düzenli egzersizin depresyon, mutluluk ve psikolojik iyi oluş üzerine etkisi. İnönü Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 5(3), 25-34.
• Belo, P., Navarro-Pardo, E., Pocinho, R., Carrana, P., & Margarido, C. (2020). Relationship between mental health and the education level in elderly people: mediation of leisure attitude. Frontiers in Psychology, 11, 573.
• Biddle, S., & Mutrie, N. (2007). Psychology of physical activity: Determinants, well-being and interventions. Routledge.
• Bıdık, G. (2024). Öğretmenlerin stresle başa çıkma tarzlarının öznel iyi oluş düzeyleri üzerindeki etkisinde psikolojik sağlamlığın aracı rolü. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
• Booker, L. A., Magee, M., Rajaratnam, S. M., Sletten, T. L., & Howard, M. E. (2018). Individual vulnerability to insomnia, excessive sleepiness and shift work disorder amongst healthcare shift workers. A systematic review. Sleep medicine reviews, 41, 220-233.
• Brunet, J., Black, M., Tulloch, H.E., Pipe, A.L., Reid, R.D., & Reed, J.L. (2021). Work-related factors predict changes in physical activity among nurses participating in a web-based worksite intervention: A randomized controlled trial. BMC nursing, 20(1), 224.
• Bull, F.C., Al-Ansari, S.S., Biddle, S., Borodulin, K., Buman, M.P., Cardon, G., ... & Willumsen, J. F. (2020). World Health Organization 2020 guidelines on physical activity and sedentary behaviour. British journal of sports medicine, 54(24), 1451-1462.
• Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Pegem.
• Çakır, G., ve Ergin, R. (2023). Fiziksel aktivite ve iyi oluş ilişkisi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 12(3), 1367-1374.
• Cañadas-De la Fuente, G. A., Ortega, E., Ramirez-Baena, L., De la Fuente-Solana, E. I., Vargas, C., & Gómez-Urquiza, J. L. (2018). Gender, marital status, and children as risk factors for burnout in nurses: A meta-analytic study. International journal of environmental research and public health, 15(10), 2102.
• Çankaya, M. (2020). Hastane Çalışanlarındaki İş Stresinin İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisi. Business & Management Studies: An International Journal, 8(1), 121-143.
• Çapkan, M. (2023). Yerel Yöneti̇mde Çalişanlarin Serbest Zaman İlgi̇leni̇m Düzeyleri̇ İle Psi̇koloji̇k Iyi̇ Oluş Durumlarinin İncelenmesi̇ (Konya Meram Belediyesi Örneği) Yüksek Lisans Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi. Konya.
• d’Ettorre, G., Pellicani, V., & Vullo, A. (2019). Gender assessment of job stress in healthcare workers. Implications for practice. La Medicina del lavoro, 110(1), 22.
• Demir, İ. (2023). Fazla saatlerle çalışmanın iş sağlığı ve güvenliği üzerine etkileri. Yüksek lisans tezi. Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı. Bursa.
• Demiral, Y., Akvardar, Y., Ergör, A., ve Ergör, G. (2006). Üniversite hastanesinde çalışan hekimlerde iş doyumunun anksiyete ve depresyon düzeylerine etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 20(3), 157-164.
• Diener, E., Wirtz, D., Tov, W., Kim-Prieto, C., Choi, D., Oishi, S. ve Biswas-Diener, R. (2010). New well-being measures: Short scales to assess flourishing and positive and negative feelings. Social Indicators Research, 97, 143-156.
• Efeoğlu, İ.E. (2006). İş-aile çatışmasının iş stresi, iş doyumu ve örgütsel bağlılık üzerindeki etkileri: Çukurova Üniversitesi öğretim elemanlarına yönelik bir araştırma. Yayımlanmamış doktora tezi. Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Elmas, L., Yüceant, M., Ünlü, H., Bahadır, Z. (2021). Üniversite Öğrencilerinin Fiziksel Aktivite Düzeyleri ile Psikolojik İyi Oluş Durumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Sportive, 4(1), 1-17.
• Engel, G.L. (1977). The need for a new medical model: a challenge for biomedicine. Science, 196(4286), 129-136.
• Erdoğan, P. (2021). İş tatmininin örgütsel stres algısına etkisi: cinsiyet ve medeni durumun düzenleyici rolü. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (45), 223-235.
• Erhan, T., Karagöz, Ş., ve Uzunbacak, H.H. (2021). Kariyer kararlılığın psikolojik iyi oluş üzerine etkisinde psikolojik sağlamlığın aracılık rolü. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 19(4), 171-198.
• Erşan, E.E., Yıldırım, G., Doğan, O., ve Doğan, S. (2013). Sağlık çalışanlarının iş doyumu ve algılanan iş stresi ile aralarındaki ilişkinin incelenmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 14(2), 115-121.
• Faulkner, G., Biddle, S., Mutrie, N., & Gorely, T. (2021). Psychology of physical activity: A 30-year reflection on physical activity and mental health research: Oral Presentation C6. 1. The Health & Fitness Journal of Canada, 14(3).
• Gerber, M., & Pühse, U. (2009). Do exercise and fitness protect against stress-induced health complaints? A review of the literature. Scandinavian journal of public health, 37(8), 801-819.
• Gerber, M., Schilling, R., Colledge, F., Ludyga, S., Pühse, U., & Brand, S. (2020). More than a simple pastime? The potential of physical activity to moderate the relationship between occupational stress and burnout symptoms. International Journal of Stress Management, 27(1), 53.
• Göker, H., ve Kaplan, M. (2020). Psikolojik sermayenin iş erteleme üzerindeki etkisi: psikolojik iyi oluşun düzenleyici rolü. Firat University Journal of Social Sciences, 30(1), 273-289.
• Hamer, M., Taylor, A., & Steptoe, A. (2006). The effect of acute aerobic exercise on stress related blood pressure responses: a systematic review and meta-analysis. Biological psychology, 71(2), 183-190.
• House, R.J., & Rizzo, J.R. (1972). Role conflict and ambiguity as critical variables in a model of organizational behavior. Organizational behavior and human performance, 7(3), 467-505.
• Hoveidamanesh, S., Tayefi, B., Rampisheh, Z., Khalili, N., & Ramezani, M. (2022). Factors affecting the physical activity of healthcare workers of Iran University of Medical Sciences: a qualitative study. Archives of Public Health, 80(1), 214.
• Johari, F.S., & Omar, R. (2019). Exploring factors impacting on psychological well-being of health care workers. International Journal of academic research in business and social sciences, 9(2), 5672-5684.
• Karakuş, Ç. (2019). Çalişma hayatinda iş tatmini ve iş stresi: özel bir hastanede çalişan hemşireler üzerine bir araştirma. Ahi Evran Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1), 92-104.
• Khamisa, N., Peltzer, K., Ilic, D., & Oldenburg, B. (2017). Effect of personal and work stress on burnout, job satisfaction and general health of hospital nurses in South Africa. health sa gesondheid, 22, 252-258.
• Kurtipek, S., Kılıçarslan, F., ve Durhan, T.A. (2023). Sağlık çalışanlarının iş serbest zaman çatışması ve boş zaman yoluyla stresle baş etme inancının incelenmesi. Akdeniz Spor Bilimleri Dergisi, 6. (1-Cumhuriyet'in 100. Yılı Özel Sayısı), 252-272.
• Lin, L., Zhang, X., & Wang, P. (2025). Interconnected stressors and Well-being in healthcare professionals. Applied Research in Quality of Life, 1-23.
• Mariano, I.M., Amaral, A.L., Ribeiro, P. A., & Puga, G.M. (2022). A single session of exercise reduces blood pressure reactivity to stress: a systematic review and meta-analysis. Scientific Reports, 12(1), 11837.
• Mayne, R.S. (2023). Are general practitioners sitting too comfortably? Exploring sedentary behaviour among general practitioners.
• Mincarone, P., Bodini, A., Tumolo, M.R., Sabina, S., Colella, R., Mannini, L., ... & Leo, C.G. (2024). Association between physical activity and the risk of burnout in health care workers: systematic review. JMIR public health and surveillance, 10, e49772.
• Mücke, M., Ludyga, S., Colledge, F., & Gerber, M. (2018). Influence of regular physical activity and fitness on stress reactivity as measured with the trier social stress test protocol: a systematic review. Sports medicine, 48(11), 2607-2622.
• Mumcu, N., ve Mumcu, H.E. (2019). Sporun stres ve mutluluk üzerine etkileri. Akademisyen.
• Özkurt, B., Küçükibiş, H.F., ve Altın, Y. (2022). Lise ve üniversite öğrencilerinin fiziksel aktivitelerden keyif alma düzeylerinin incelenmesi. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 3(3), 91-98.
• Özkurt, B., Küçükibiş, H.F., ve Eskiler, E. (2022). Fiziksel aktivitelerden keyif alma ölçeği (FAKÖ): Türk kültürüne uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 21-37.
• Öztürk, Z., Çelik, G., ve Örs, E. (2020). Sağlik Çalişanlarinda Tükenmişlik ve İş Doyumu İlişkisi: Bir Kamu Hastanesi Örneği. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 6(2), 328-349.
• Pappa, S., Ntella, V., Giannakas, T., Giannakoulis, V. G., Papoutsi, E., & Katsaounou, P. (2020). Prevalence of depression, anxiety, and insomnia among healthcare workers during the COVID-19 pandemic: A systematic review and meta-analysis. Brain, behavior, and immunity, 88, 901-907.
• Peker, H., Teke, C., Çakar, B., Kabadayı, Y., ve Caner, N. (2023). Fiziksel aktiviteden keyif alma, tekrar katılma niyeti ve mutluluk arasındaki ilişki: Kampüs rekreasyonuna katılan üniversite öğrencileri örneği. Uluslararası Güncel Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9(2), 206-220.
• Rebar, A.L., Stanton, R., Geard, D., Short, C., Duncan, M.J., & Vandelanotte, C. (2015). A meta-meta-analysis of the effect of physical activity on depression and anxiety in non-clinical adult populations. Health psychology review, 9(3), 366-378.
• Ruotsalainen, J.H., Verbeek, J.H., Mariné, A., & Serra, C. (2014). Preventing occupational stress in healthcare workers. Cochrane database of systematic reviews, (11).
• Saridi, M., Filippopoulou, T., Tzitzikos, G., Sarafis, P., Souliotis, K., & Karakatsani, D. (2019). Correlating physical activity and quality of life of healthcare workers. BMC research notes, 12(1), 208.
• Shahraki-Sanavi, F., Habybabady, R.H., & Rezaei, S. (2025). The Effect of Education on Job Stress and Mental Health in University Staff. Indian Journal of Occupational and Environmental Medicine, 29(1), 75-79.
• Sharma, P., Davey, A., Davey, S., Shukla, A., Shrivastava, K., & Bansal, R. (2014). Occupational stress among staff nurses: Controlling the risk to health. Indian journal of occupational and environmental medicine, 18(2), 52-56.
• Şimşek, T. (2022). Sağlık personellerinde psikolojik iyi oluşun çalışmaya tutkunluk üzerindeki etkisi. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 8(2), 299-309.
• Stults-Kolehmainen, M. A., & Sinha, R. (2014). The effects of stress on physical activity and exercise. Sports medicine, 44(1), 81-121.
• Tabachnick, B.G., & Fidell, L.S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.). Pearson.
• Telef, B.B. (2013). Psikolojik iyi oluş ölçeği (PİOO): Türkçeye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(3), 374-384.
• Yan, Y., Yang, Y., Li, Y., Guo, J., Zhu, P., Tuoheti, B., ... & Shen, J. (2025). Association of leisure-time physical activity and sleep quality among healthcare workers in China: a cross-sectional study. BMC Public Health, 25(1), 2136.
• Yaşartürk, F., ve Yılmaz, H. (2019). Rekreatif etkinliklere katılan kamu personellerinin iş stresi ve serbest zamanda algılanan özgürlük düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 1325-1335.
• Yıldırım, A., ve Hacıhasanoğlu, R. (2011). Sağlık çalışanlarında yaşam kalitesi ve etkileyen değişkenler. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 2(2), 61-68.
• Yıldız, B. (2013). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin iş stresi, örgütsel bağlılık ve iş doyumuna yönelik algılarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Maltepe Üniversitesi. İstanbul
• Yüceant, M. (2023). Düzenli fiziksel aktivitenin stres, kaygı, depresyon, yaşam memnuniyeti, psikolojik iyi oluş ve pozitif-negatif duygu üzerine etkisi. Akdeniz Spor Bilimleri Dergisi, 6(2), 581-598.
• Yurtçiçek Eren, S., Şahin, N., Turan Miral, M., Işık, C., Soylu, F., Güler, A., ... ve Buran, G. (2023). Masa Başı Çalışanlarında Cinsiyete Özgü Fiziksel Aktivite Düzeyi ve Yaşam Kalitesi. The Journal of Academic Social Science, (144).
• Zhan, J., Chen, C., Yan, X., Wei, X., Zhan, L., Chen, H., & Lu, L. (2022). Relationship between social support, anxiety, and depression among frontline healthcare workers in China during COVID-19 pandemic. Frontiers in psychiatry, 13, 947945.
• Zhang, L., Jiao, Y., Zhao, L., & Wang, J. (2025). Psychological Well-Being of Nurses and Influencing Factors During Normalization of Epidemic Prevention and Control in China. Medical Science Monitor: International Medical Journal of Experimental and Clinical Research, 31, e948503.
• Zhang, M., Murphy, B., Cabanilla, A., & Yidi, C. (2021). Physical relaxation for occupational stress in healthcare workers: A systematic review and network meta-analysis of randomized controlled trials. Journal of occupational health, 63(1).