Ödüllü Resimli Çocuk Kitaplarındaki Metin ve Görsellerin Değerler Açısından İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 7, 519 - 548, 01.10.2022

Mücahit Durmaz Bilal Yorulmaz

Öz

Bireylerin değer edinim süreçleri çok küçük yaşlarda başlayarak hayatları boyunca yaşadıkları deneyim ve tecrübelerle birlikte şekillenmektedir. Değerler eğitimi için ise en kritik evre, bireyin çocukluk evresidir. Çocuklara yönelik hazırlanan ve çocukların değerlerle karşılaştığı ilk materyallerden olan resimli çocuk kitapları onların değer eğitimi ediniminde önemli bir rol üstlenmektedir. Bu nedenle resimli çocuk kitaplarının içerisinde barındırdığı değerlerin, olumsuz unsur ve davranışların incelenmesi önem arz etmektedir. Bu araştırmada ulusal ya da uluslararası alanda ödül almış 25 resimli çocuk kitabındaki metin ve görsellerinde yer verilen değerlerin, olumsuz unsur ve davranışların incelenerek ortaya konması amaçlanmaktadır. Araştırmada, doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Resimli çocuk kitapları, amaçsal örnekleme yöntemi kullanılarak belirlenmiştir. Araştırma dahilinde birçok ödüllü resimli çocuk kitabı incelenmiş olup bunlardan sadece ulusal ya da uluslararası düzeyde yüksek nitelik taşıyan ödüllü 25 resimli çocuk kitabı araştırma kapsamına dahil edilmiştir. Araştırmanın veri kaynağını oluşturan resimli çocuk kitapları içerik analizi yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir Araştırmacı tarafından hazırlanmış olan “Değer İnceleme Formu” uzman görüşleri dahilinde genişletilmiş ve inceleme 40 değer üzerinden gerçekleştirilmiştir. Bununla birlikte resimli çocuk kitaplarındaki metin ve görsellerde yer alan olumsuz unsur ve davranışlar da incelenerek kodlanmış ve belirli başlıklar altında kategorize edilmiştir. Yapılan incelemeler sonucunda en sık rastlanan değerlerin dostluk (85), kararlılık (83) olduğu, en az rastlanan değerlerin ise adalet (3), temizlik (3), saygı (2) ve tutumluluk (1) olduğu belirlenmiştir. En sık rastlanan olumsuz unsur ve davranışların zararlı alışkanlıklar (9), açgözlülük (7), alay etme (7), nefret (7) olduğu, en az rastlanan olumsuz unsur ve davranışlar hırsızlık (1), hilekârlık (1), intikam alma arzusu (1), rüşvet alma (1)’dır.

Anahtar Kelimeler

Çocuk Edebiyatı, Resimli Çocuk Kitapları, Ödüllü Resimli Çocuk Kitapları, Değerler, Değerler Eğitimi

Investigation of Verbal and Visual Values in Award-Winning Illustrated Children's Books

Öz

An individual’s value-acquisition process begins at a very young age and is shaped by one’s experiences throughout life. Childhood is the most critical stage of an individual’s values education, and children’s picture books, written specifically for children, are among the first materials children encounter that reflect values. As such, children’s picture books play an important role in a child’s education and subsequent acquisition of values. For this reason, it is important to examine the values, negative elements, and behaviors reflected in children's picture books. The purpose of this research was to reveal the values, negative elements, and behaviors found in the texts and visuals of 25 nationally or internationally awarded children's picture books. The document analysis method of research was used for the study, and the selection of the children's picture books was determined by the purposive sampling method. Although many award-winning children's picture books were examined within the scope of this research, only 25 award-winning children's picture books with high national or international quality were ultimately included in this study. The content analysis method of research was used to analyze the children's picture books that constituted the research data source. The negative elements and behaviors in the text and visuals in the children's picture books were also examined, coded, and categorized under designated headings. As a result of the examinations, it was determined that the most common values were friendship (85) and determination (83), and the least common values were justice (3), cleanliness (3), respect (2), and frugality (1). The most common negative factors and behaviors were harmful habits (9), greed (7), ridicule (7), and hatred (7). The least common negative factors and behaviors were theft (1), deceitfulness (1), desire to take revenge. (1) and taking a bribe (1).

Anahtar Kelimeler

Children’s Literature, Illustrated Children, Children, Award-winning Children’s Picture Books, Values, Values Education

Kaynakça

• Akyol, T. (2012). Resimli çocuk kitaplarında yer alan değerlerin incelenmesi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı Okul Öncesi Eğitimi Bilim Dalı.
• Akyol, T. (2021). A journey to the values with picture books: a research on the value acquisition of young children. International Online Journal of Education and Teaching, 8(3), 1678-1691.
• Alabay, E., Can, B. H., Kandemir, A. B., & Güney, K. (2018). TÜBİTAK tarafından yayınlanan meraklı minik çocuk dergisinin değerler açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 16(35), 7-26.
• Aslan, C. (2007). Yazınsal nitelikli çocuk kitaplarının çocuğun gelişim sürecindeki yeri. II.Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu. Ankara : Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi.
• Bağcı, E. (2013). Çocuk Edebiyatı ürünleriyle çocuklar için yazılmış eserlerin değerler eğitimi bağlamında karşılaştırılması. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Baki, Y. (2019). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin değer aktarımı açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 17(37), 109-146.
• Baloğlu, M., & Balgamış , E. (2005). İlköğretim ve ortaöğretim yöneticilerinin öz değerlerinin betimlenmesi: Tokat ili örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 3(10), 19-31.
• Belet, D., & Deveci , H. (2008). Türkçe ders kitaplarının değerler bakımından incelenmesi. VII. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu 2-3-4 Mayıs Bildiriler. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Boyacı, Ş. D., Güner, M., & Babadağ, G. (2017). Dünyada başka şekilde yaşamak da mümkün mü?” değer eğitiminde “küçük kara balık” örneği. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 5(3), 172-194.
• Bulut, M., & Orhan, S. (2012). Türkçe-edebiyat ders kitaplarının dil ve kültür aktarımındaki rolü ve önemi üzerine bir i̇nceleme. The Journal Of Academic Social Science Studies, 5(8), 297-311.
• Büyüköztürk, Ş., Akgün, Ö., Karadeniz, Ö. E., Demirel, F., & Çakmak, E. K. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Çakmak Güleç, H., & Geçgel, H. (2005). Çocuk edebiyatı. Ankara: Kök Yayınları.
• Çınar, A. (2013). Değerler Felsefesi ve Psikolojisi. Bursa : Emin Yayınları.
• Demirel, Ş., Seven , S., Çeçen, M., Tozlu, N., & Uludağ, M. (2011). Edebî metinlerle çocuk edebiyatı. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Dilek, A. (2017). Feridun Oral’ın resimli hikaye kitaplarındaki değerlerin incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 15(33), 61-86.
• Dirican, R., & Dağlıoğlu, H. (2014). 3-6 yaş grubu çocuklarına yönelik yayımlanan resimli hikaye kitaplarının bazı temel değerler açısından incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education-CIJE, 3(2), 44-69.
• Doğan, B., & Gülüşen, A. (2014). Türkçe ders kitaplarındaki (6-8) metinlerin değerler bakımından incelenmesi. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 75-102.
• Eliza, D. (2017). Emergen literacy based on wordless picture book to introduce Minangkabau cultural value and identity for early childhood. International Conference of Early Childhood Education(169), 284-288.
• Erjem, Y., & Kızılçelik, S. (1994). Açıklamalı Sosyoloji Terimler Sözlüğü. İzmir: Saray Yayıncılık.
• Ersoy, F., & Şahin, T. (2012). Sosyal Bilgiler ders kitaplarının değerler eğitimi yaklaşımları açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1535-1558.
• Fallahi, V., & Nya, M. (2011). Content analysis of reading and writing textbooks of the primary school of Iran regard İn UNICEF's D,decuple values. Social and Behavioral Sciences(15), 472-474.
• Freebody, P. (2003). Qualitative research in education: Interaction and practice (1 b.). SAGE Publications.
• Glesne, C. (2015). Nitel araştırmaya giriş. (A. Ersoy, & P. Yalçınoğlu, Çev.) Ankara: Anı Yayıncılık.
• Gönen, M., Uygun, M., Erdoğan, Ö., & Katrancı, M. (2012). Resimli çocuk kitaplarının fiziksel, içerik ve resimleme özellikleri açısından incelenmesi. Milli Eğitim(196), 259-272.
• Güçlü , N., Topses, G., Yel, S., Korkmaz, A., Çakmak, M., Köksal, H., & Albayrak, F. (2001). Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu Hayat Bİlgisi 1-3. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Güzel, D. (2013). 3. sınıf Hayat Bilgisi ders kitaplarının evrensel değerleri içermesi bakımından incelenmesi. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Hsiu Chih, S. (2008). The value of English picture story books. ELT journal, 62(1), 47-55.
• Kaniasari, F., & Saragih, G. (2019). Moral values and ethıcs ın a chıldren’s pıcture book “Of Thee Is Sıng: A Letter To My Daughters” by Barack Obama. Inference: Journal of English Language Teaching, 2(2), 138-144.
• Kaşkaya, A., & Duran, T. (2017). İlkokul Türkçe ders kitaplarının değer aktarımı açısından incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 417-441.
• Kazancı Gül, M. (2018). 5-6 yaş grubu çocuklar için Türkçe yazılmış resimli çocuk kitaplarında değer analizi. İstanbul: Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kılıç, A., & Seven, S. (2003). Konu alanı ders kitabı incelemesi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Kılınç, F. (2015). Okul Öncesi ve İlkokul Döneminde Değerler Eğitimi. Ankara: Eğiten Kitaplar Yayınevi.
• Korkmaz, N., & Yorulmaz, B. (2021). Grimm masallarının içerdiği değerler açısından incelenmesi. Asya Studies Akademik Sosyal Araştırmalar, 5(18), 189-200.
• Körükçü, Ö., Acun Kapıkıran, N., & Aral, N. (2016). Schwartz’ın Modeline Göre 3-6 Yaş Resimli Çocuk Kitaplarında Değerlerin İncelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi(38), 133-151.
• Lewis, D. (2006). Reading contemporary picturebooks, picturing text. New York: Routledge.
• Lukens, J. (1986). A critical handbook of children’s literature. New York: Longman.
• Mardi, H. (2006). Çocuk kitapları resimlemede karakter yaratma. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Merriam, S. B. (2009). Qualitative research: A guide to design and implementation (3 b.). (S. Turan, Çev.) Nobel Akademik Yayıncılık.
• Miles, H., & Huberman, A. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Thousand Oaks: Sage.
• Nikolajeva, M., & Scott, C. (2000). The dynamics of picturebook communication. Children’s Literature in Education(31), 225-239.
• Öksüz, H. İ., Keskin, H. K., & Çetinkaya, F. Ç. (2018). Sosyal medya platformlarında en fazla önerilen 15 resimli çocuk kitabının hayat bilgisi programında yer alan değerler bakımından incelenmesi. Okuma yazma eğitimi araştırmaları, 6(1), 13-31.
• Pehlivan , A., Aydın, İ., & İnnalı, H. (2017). KKTC’de okutulan Türkçe ders kitaplarının değerler eğitimi üzerinden incelenmesi. Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 3(3), 164-180.
• Purbani, W. (2009). The role of children’s literature in developing multicultural literacy International Seminar of Multiculturalism and Education: Unity and Harmony in Diversity. Indonesia: Yogyakarta State University.
• Rush, K., & Lipski, K. (2009). Teaching social skills through children’s literature. Illinois, 37(4), 20-25.
• Sönmez, V. (2008). Eğitim Felsefesi (8 b.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Şahin, G. (2014). Okulöncesi dönem çocuk kitaplarında görsel bir uyaran olarak resim. Turkish Studies, 9(3), 1309-1324.
• Şimşek, H., & Yıldırım, A. (2021). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (12 b.). Ankara: Seçkin Yayınları.
• Tuğrul, B., & Feyman , N. (2006). Okul Öncesi çocukları için hazırlanmış resimli öykü kitaplarında kullanılan temalar. II. Ulusal Çocuk ve Gençlik EdebiyatıSempozyumuGelişmeler, Sorunlar ve Çözüm Önerileri (s. 387-392). Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Uzmen, F. (2001). Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden altı yaş çocuklarının prososyal davranışlarının resimli çocuk kitapları ile desteklenmesi. Ankara: Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi.
• Uzmen, S., & Mağden, D. (2002). Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden altı yaş çocuklarının prososyal davranışlarının resimli çocuk kitaplar ile desteklenmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi(15), 193-2012.
• Wach, E., & Ward, R. (2013). Learning about qualitative document analysis. IDS Practice Paper in Brief, 13, 1-11.
• Yılar, R. (2016). İlettiği değerler açısından ilkokul Türkçe ders kitaplarındaki metinler üzerinde incelemeler. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 491-506.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (8 b.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.