Suriye Krizi’nin Türkiye’ye Yansımaları (2011-2017)

Yıl 2019, Sayı: 8, 77 - 114, 03.06.2019

Naim Gök

Öz

Türkiye’nin en uzun kara sınırı, güney komşusu olan Suriye iledir. Hatay konusu,

1957 krizi, su konusu ve PKK sorunu, 2000 başlarına kadar, iki ülke ilişkilerinde

önemini korumuş; bunlardan PKK sorunu, 1998 yılında, Adana Mutabakatı ile

çözülmüştür. Bu tarihten sonra Arap Baharı’nın Suriye’de ortaya çıkmasına kadarki

süre içinde Türkiye ile Suriye ilişkileri ekonomi, ticari, siyasi, kültürel ve askeri olmak

üzere birçok alanda gelişim göstermiştir. Mart 2011’den sonra Suriye’de yaşanan kriz

ise, ülkede çok yönlü çatışma ortamının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Suriye’deki

değişime ABD, Rusya, İran başta olmak üzere birçok ülke etki etmiştir. İlave olarak, bu

süreçte, çok sayıda terör örgütü ve muhalif grup, çatışmalara taraf olmuştur. Suriye’de

yaşanan kriz, Türkiye’yi, özellikle, güvenlik ekseninde etkilemiştir.

Anahtar Kelimeler

Arap Baharı, 6-7 Ekim - Kobani Olayları, Fırat Kalkanı Operasyonu

Kaynakça

• Akbaba, Yunus.“6-7 Ekim Olayları” ve Çözüm Süreci,” SETA Perspektif, Sayı: 78, Ekim 2014.
• Arı, Tayyar. “Geçmişten Günümüze Türkiye Ortadoğu Politikasının Analizi ve İlişkileri Belirleyen Dinamikler” 21. Yüzyılda Türk Dış Politikası içinde, Editör: İdris Bal, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2. Baskı, 2004.
• Atabey, Figen. “Hatay’ın Anavatana Katılma Süreci,” AVRASYA Uluslararası Araştırmalar Dergisi 4, Sayı: 7, (Temmuz 2015): 192-209.
• “Atilla Ateş. Süleyman Demirel Konuşması: (dk: 2.30-4.0),” Youtube, Erişim 22 Ekim 2017, https://www.youtube.com/watch?v=07qC6pd3YlY
• Bayezit, Fatih. “Dengeleme Davranışı Olarak Fırat Kalkanı Operasyonu: Neoklasik Realist Bakış,” Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi 4, Sayı: 2, (2016): 84-112.
• “Cilvegözü Saldırısı Soruşturması Tamamlandı,” Radikal, Erişim 5 Kasım 2017, http://www.radikal.com.tr/turkiye/cilvegozu-saldirisi-sorusturmasi-tamamlandi- 1145151/
• Çakır, Fevzi. “Terör Örgütü IŞİD'in Türkiye'ye Yönelik Gerçekleştirdiği Saldırılar” Haber Türk, Erişim 7 Kasım 2017, http://www.haberturk.com/gundem/haber/1264903- teror-orgutu-isidin-turkiyeye-yonelik-gerceklestirdigi-saldirilar
• Çakırözer, Utku. “Esad: Keşke Düşürmeseydik,” Cumhuriyet, Erişim 8 Kasım 2017, http://www.cumhuriyet.com.tr/koseyazisi/354316/Esad___Keske_dusurmeseydik.html
• Çetin, Ümit. “Türkiye Suriye’ye Karşılık Verdi,” Hürriyet, Erişim 5 Kasım 2017, http://www.hurriyet.com.tr/turkiye-suriyeye-karsilik-verdi-21617637
• Çelik, Ahmet Hüsrev. “Buazizi’den Rabia’ya, Trablus’tan Şam’a Arap Baharının Sonuçları Üzerine Bir Değerlendirme,” Akademik Yaklaşımlar Dergisi 6, Sayı: 2 (Kış 2015).
• Dağlar, Ali. “6-7 Ekim’in Acı Bilançosu 50 Ölü,” Hürriyet, Erişim 8 Kasım 2017, http://www.hurriyet.com.tr/6-7-ekim-in-aci-bilancosu-50-olu-27525777
• Dersan Orhan, Duygu. “Ortadoğu Krizi: Arap Baharı ve Demokrasinin Geleceği,” Atılım Sosyal Bilimler Dergisi 3, Sayı:1-2, 17-29.
• Ekrem, Erkin. “Annan Barış Planı ve Çin’in Suriye Planı,” SDE, 03 Nisan 2012, Erişim 26 Ekim 2017, http://www.sde.org.tr/tr/authordetail/-annan-baris-plani- ve-cinin-suriye-plani/1077
• “Esad: Reform Şart!,” Gazete Vatan, Erişim 26 Ekim 2017, http://www.gazetevatan.com/esad--reform-sart--356304-dunya/ Fırat, Melek ve Ömer Kürkçüoğlu. “Arap Devletleriyle İlişkiler,” Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar Türk Dış Politikası-Cilt: II (1980-2001) içinde, Editör: Baskın Oran, İstanbul: İletişim Yayınları, Baskı: 4, 2002.
• Gaytancıoğlu, Kaan. “Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Türkiye Suriye İlişkilerinin Ortadoğu Politikasına Etkisi.” Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, 2008.
• Girit, Selin. “Roket Saldırısı Altındaki Kilisliler: Sesimizi Duyan Yok Mu?,” BBC Türkçe, Erişim 6 Kasım 2017, http://www.bbc.com/Turkce/Haberler/2016/05/160509_Kilis_Roket
• Gerger, Haluk. ABD, Ortadoğu Türkiye, İstanbul: Ceylan Yayınları, 4. Baskı, 2007.
• Gönlübol, Mehmet. Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1995), Ankara: Siyasal Kitapevi, 9. Baskı, 1996.
• Gürün, Kamuran. Savaşan Dünya ve Türkiye, İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1997.
• “Halk Ayaklanması "Bir" Sloganla Başladı,” AA, Erişim 26 Ekim 2017, http://aa.com.tr/tr/dunya/halk-ayaklanmasi-bir-sloganla-basladi/377401
• “HDP’den ‘Sokağa Çıkın’ Çağrısı,” CNN TÜRK, Erişim 8 Kasım 2017, https://www.cnnturk.com/haber/turkiye/hdpden-sokaga-cikin-cagrisi
• İçgen, Levent. “‘Angajman Kuralları Değişti’ Ne Demek?,” Gazete Vatan, Erişim 8 Kasım 2017, Http://www.gazetevatan.com/-Angajman-Kurallari-Degisti-- Ne- Demek--460542-Gundem/
• İnaç Hüsamettin. “Arap Baharı Sürecinde Arap Kimliğinin Değişim ve Dönüşümü,” SDE, Erişim 6 Temmuz 2018, http://www.sde.org.tr/tr/Newsdetail/Arap-Bahari- Surecinde- Arap-Kimliginin-Degisim-Ve-Donusumu/3071
• İmanbeyli, Vügar. “Uçak Krizi ve Türkiye-Rusya İlişkileri,” Seta Perspektif, Sayı: 119, Aralık 2015.
• Kurubaş, Erol. 1960’lardan 2000’lere Kürt Sorunun Uluslararası Boyutu ve Türkiye 2 Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, Ocak 2004.
• Meliha Benli Altunışık. “Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Suriye’nin Dış Politikası: Değişime Uyum Çabası,” Türkiye’nin Komşuları içinde, Editör: Mustafa Türkeş ve İlhan Uzgel, Ankara: İmge Kitabevi, Baskı:1, Şubat 2002.
• “Niğde’de Görülen IŞİD Davasında Flaş Gelişme,” Hürriyet, Erişim 6 Kasım 2017, http://www.hurriyet.com.tr/nigdede-gorulen-isid-davasinda-flas-gelisme-40102418
• Orhan, Oytun. “Fırat Kalkanı: Hedefler, Fırsatlar Ve Riskler,” Karar, Erişim 16 Kasım 2017, Http://www.karar.com/Gorusler/Firat-Kalkani-Hedefler-Firsatlar-Ve-Riskler- 282439#
• Orhan, Oytun ve Sabiha Senyücel Gündoğar. “Suriyeli Sığınmacıların Türkiye’ye Etkileri,” Orsam Rapor, Sayı: 195, Ocak 2015.
• Öner, Sena Gülfer Ihlamur. “Kobani’den Kitlesel Zorunlu Göç Ve Türkiye’nin Güvenli Bölge Talebi,” Ortadoğu Analiz 6, Kasım-Aralık, Sayı: 65 28-31.
• Özcan, Burak. Özden Erkuş ve Deniz Kilislioğlu, “TSK'dan Süleyman Şah Karakoluna "Şah Fırat" Operasyonu,” NTV, Erişim 9 Kasım 2017, https://www.ntv.com.tr/Turkiye/Tskdan-Suleyman-Sah-Karakoluna-Sah-Firat- Operasyonu,Lmykf4lom0slrtljzsieeg
• Özkan, Asaf. “Ca’ber Kale’si Ve Türk Mezarı,” Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri Ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Dergisi, Sayı: 3, (2007), 197-209.
• Özer, Verda. “Batı Putin’e "Yanlış Yoldasın" Dedi,” Hürriyet, Erişim 9 Kasım 2017, http://www.hurriyet.com.tr/Yazarlar/Verda-Ozer/Bati-Putine-Yanlis-Yoldasin-Dedi- 40021652
• Özlük, Erdem. “Türkiye ve Rusya Arasındaki Uçak Krizi Ve ‘Özür’ Meselesi,” Orsam Bölgesel Gelişmeler Değerlendirmesi, No. 35, Aralık 2015, http://www.orsam.org.tr/Files/Degerlendirmeler/35/35tr.Pdf
• Öztürk, Ayhan. “Milletlerarası Antlaşmalar ve Türk-Fransız Antlaşmaları,” Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1, Sayı: 5 (1994): 113-134.
• Öztürk, M. Emin. “Arap Baharı ve Türkiye’nin Rolü,” Milliyet, Erişim 10 Ekim 2017, http://blog.milliyet.com.tr/Arap-Bahari-Ve-Turkiye-Nin- Rolu/Blog/?Blogno=391800
• “Reina Saldırısı Zanlısı İstanbul’da Yakalandı,” BBC Türkçe, Erişim 7 Kasım 2017, http://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-38636095
• “Reyhanlı Saldırısı İçin Vahim İddialar,” Cumhuriyet, Erişim 5 Kasım 2017, http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/turkiye/274009/Reyhanli_saldirisi_icin_vahim_i ddialar.html
• “Sınır İhlali Yapan Suriye Uçağı Düşürüldü,” Milliyet, Erişim 8 Kasım 2017, http://www.milliyet.com.tr/sinirda-savas-ucagi- dustu/gundem/detay/1855930/default.htm
• “4 Soruda Türkiye-Rusya İlişkileri,” Yeni Şafak, Erişim 9 Kasım 2017, http://www.yenisafak.com/dunya/4-soruda-turkiye-rusya-iliskileri-2507895
• Strateji Düşünce ve Analiz Merkezi, “Cenevre’den Cenevre’ye Suriye Görüşmeleri,” Erişim 26 Ekim 2017, http://www.stratejidusunce.org/detay/haber/1029/cenevreden-cenevreye-suriye- gorusmeleri.Aspx
• “Suriye Krizi’nin Kronolojisi,” 21. Yüzyıl Enstitüsü, Erişim 26 Ekim 2017, http://www.21yyte.org/arastirma/suriye-krizi-izlememerkezi/2013/09/02/7192/suriye- krizinin- kronolojisi “Suriye'de İç Savaş Nasıl Başladı?,” Gazete Vatan, Erişim 26 Ekim 2017, http://www.gazetevatan.com/suriye-de-ic-savas-nasil- basladi--538013- gundem/
• Taşçı, Tekin Aycan. “Türk-Rus İlişkilerinde Yeni Başlangıç: Rus Savaş Uçağının Düşürülmesi,” Erciyes Üniversitesi Stratejik Araştırmalar Merkezi (ERUSAM), Erişim 4 Aralık 2015, https://erusam.erciyes.edu.tr/icerikdosyalari/file/RUSYA/Rus%20U%C3%A7a%C4% 9F%C4%B1n%C4%B1n%20Vurulmas%C4%B1%20Hadisesi.pdf
• TC Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) Resmi İnternet Sitesi, Geçici Barınma Merkezleri Bilgi Notu, Son değiştirilme 30 Ekim 2017, Erişim 20 Kasım 2017, https://www.afad.gov.tr/upload/Node/2374/files/30_10_2017_Suriye_GBM_Bilgi_No tu.pdf
• TC Dışişleri Bakanlığı Resmi İnternet Sitesi, “No: 173, Suriye Açıklarında Düşürülen Askeri Uçağımız Konusunda Bakanlığımızca Atılan Adımlar Hk.,” Son değiştirilme 24 Haziran 2012, Erişim 8 Kasım 2018, http://www.mfa.gov.tr/No_-173_-24-Haziran- %202012_-Suriye-Aciklarinda-Dusurulen-Askeri-Ucagimiz-Konusunda- Bakanligimizca-%20Atilan-Adimlar-Hk_.Tr.Mfa
• Toklu, Vefa. “Türk Dış Politikasında Su Sorunu,” 21. Yüzyılda Türk Dış Politikası içinde, Editör: İdris Bal, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2004. “Türk Jeti Suriye Helikopterini Vurdu,” NTV, Erişim 8 Kasım 2017, https://www.ntv.com.tr/turkiye/turk-jeti-suriye-helikopterini- vurdu,9jj2DU9DF0qT083BuizCLA
• “Türkiye - Rusya İlişkilerinde Zorlu Yıl,” BBC Türkçe, Erişim 10 Kasım 2017, http://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-38377657
• Ulutaş, Ufuk ve Burhanettin Duran. “Türkiye’nin Deaş’la Mücadelesinin Kritik Dönemeci: Fırat Kalkanı Harekâtı,” Türk Dış Politikası Yıllığı 2016.
• Yılmaz, Türel Yılmaz. Birinci Dünya Savaşından 2000’e Uluslararası Politikada Ortadoğu. Ankara: Akçağ Yayınları, 1. Baskı, 2004.
• Yeşiltaş, Murat, Sibel Düz, Bilgehan Öztürk ve Rıfat Öncel. 2016’da Güvenlik ve Terörle Mücadele. İstanbul: SETA Yayınları.
• Yeşiltaş, Murat Merve Seren ve Necdet Özçelik. “Fırat Kalkanı Harekâtı: Harekâtın İcrası, İstikrarın Tesisi Ve Alınan Dersler,” SETA Rapor, İstanbul: SETA Yayınları, 2017.