İbn Rüşd’de Din, Schelling’de Sanat: Felsefe-Din ve Felsefe-Sanat İlişkilerinin Tarihinde Ortak Felsefi Refleksler

Yıl 2024, Sayı: 18, 61 - 80, 30.06.2024

Halil İbrahim İşliyen , Hümeyra Özturan

Öz

Bu makalenin amacı; İbn Rüşd’de felsefe-din, Schelling’de felsefe-sanat ilişkilerinin inşasını birbirleriyle olan benzerlikleri çerçevesinde ortaya koymaktır. Bu inceleme ile her iki filozofun da inşalarını gerçekleştirmeden önce bir gerilimi tevarüs ettikleri, diğer bir ifadeyle dinin de sanatın da felsefeyle olan ilişkilerinde bir gerilim hikayelerinin olduğu vurgulanmıştır. İbn Rüşd’ün ve Schelling’in geçmişten kendilerine kalan bu gerilimi nasıl çözümledikleri, gerilimin tarafı olan din ve sanatı felsefeyle nasıl uyumlu hale getirdikleri incelenmiştir. Bu uyumun kuruluşunda iki filozofun da ortak felsefi refleksler verdikleri aşamalı olarak gösterilmeye çalışılacaktır. İlkin her iki filozofun da yüzleştiği gerilim kısaca özetlenecek, sonrasında ise her ikisinin de mevzubahis gerilimi çözmek üzere öne sürdükleri perspektif anlatılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İbn Rüşd, Schelling, Felsefe-Sanat, Felsefe-Din

Etik Beyan

Derginize göndermiş olduğumuz makalemizde tamamıyla akademik etiğe uygun hareket edilmiş olup, hiçbir intihal bulunmamaktadır.

Religion in Ibn Rushd, Art in Schelling: Shared Philosophical Reflexes in The History of Relations Between Philosophy-Religion and Philosophy-Art

Öz

The aim of this article is to elucidate the construction of the philosophy-religion relationship in Ibn Rushd and the philosophy-art relationship in Schelling within the framework of their similarities. It is observed that both philosophers inherited a tension involving philosophy from the preceding era. A pertinent question arises as to whether they share a similar narrative in constructing their philosophies to resolve this tension. From this perspective, the study examines how Ibn Rushd and Schelling endeavored to resolve this inherited issue and how they harmonized religion and art, which are the sources of this tension, with philosophy. Initially, the nature of the tension faced by both philosophers is succinctly delineated. Following this, a comparative analysis of the philosophical reflexes exhibited by Ibn Rushd and Schelling in their efforts to establish the proposed harmony to resolve this tension is conducted. Our examination concludes that the steps taken by both philosophers form a narrative that can be described as “shared philosophical reflexes.

Anahtar Kelimeler

Ibn Rushd, Averroes, Schelling, Philosophy, Religion, Art

Kaynakça

• Alper, Ömer Mahir. İslam Felsefesinde Akıl-Vahiy Felsefe-Din İlişkisi. İstanbul: ayışığı kitapları, 2000.
• Avcı, Nil. “Fichte ve Alman Romantisizmi”. İçinde Estetik Üzerine Yazılar, editör Gamze Keskin, 1. bs. İstanbul: Alfa, t.y.
• Aydın, Hasan. İslam Kültüründe Felsefenin Krizi ve Aydınlanma Sorunu. İstanbul: Bilim ve Gelecek Kitaplığı, 2016.
• Beiser, Frederick C. Aydınlanma, Devrim ve Romantizm. Çeviren Aslı Önal. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2021.
• Bektaş, Oya Esra. “Özgürlüğün Olanağı Olarak Yaratıcı Eylem: Schelling’in Dogmatizm ve Kritisizm Üzerine Felsefi Mektuplar’ı Üzerine Bir Analiz”. Temaşa Felsefe Dergisi, sy 17 (Haziran 2022): 158-70.
• Berlin, Isaiah. Romantikliğin Kökleri. Editör Henry Hardy. Çeviren Mete Tunçay. 1. bs. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1965.
• Bowie, Andrew. “Friedrich Wilhelm Joseph von Schelling”. İçinde The Stanford Encyclopedia of Philosophy, editör Edward N. Zalta ve Uri Nodelman. Metaphysics Research Lab, Stanford University, 2024. https://plato.stanford.edu/archives/sum2024/entries/schelling/.
• ———. Schelling and Modern European Philosophy. Taylor & Francis e-Library: Routledge, 2001.
• ———. “Schelling, Friedrich Wilhelm Joseph von (1775–1854)”. İçinde Routledge Encyclopedia of Philosophy. London: Routledge, 2016. https://doi.org/10.4324/9780415249126-DC068-1.
• Bozyiğit, Ahmet. “Endülüs’te Felsefi Düşüncenin Gelişmesini Engelleyen Faktörler: Fukaha Sultası Örneği”. Turkish Studies 12, sy 35 (t.y.): 577-92. http://dx.doi.org/10.7827/ TurkishStudies.12563.
• Dellaloğlu, Besim F. Romantik Muamma Modernliğin Kökenleri. İstanbul: Timaş Yayınları, 2021.
• Duralı, Ş. Teoman. Aklın Anatomisi Salt Aklın Eleştirisinin Teşrihi. 4. bs. İstanbul: Dergah Yayınları, 2020.
• El-Gazzâlî, Ebû Hâmid. Tehâfütü’l-Felâsife. Çeviren Mahmut Kaya ve Hüseyin Sarıoğlu. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2014.
• Ertene, Merve. “Aisthesis’ten Estetiğe: Schelling’in Tersine Değerlenmiş Mimesis’i”. Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, 2019.
• ———. “Çevirmen Önsözü”. İçinde Transandantal İdealizm Sistemi, kitap editörü F. W. J. Schelling, çeviren Merve Ertene. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2022.
• ———. “Çevirmenin Önsözü”. İçinde Sanat Felsefesi, kitap editörü F. W. J. Schelling, çeviren Merve Ertene, 2. bs. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2020.
• Gemuhluoğlu, Zeynep. Teoloji Olarak Yorum Gazzali ve İbn Rüşd’de Tevil. İstanbul: İz Yayıncılık, 2010. İbn Rüşd. Felsefe, Din ve Te’vil Faslu’l-Makal Fi Takrîr Mâ Beyne’ş-Şerîa Ve’l-Hikme Mine’l-İttisâl. Çeviren Mahmut Kaya. İstanbul: Klasik, 2020.
• ———. Felsefe-Din İlişkileri. Editör Süleyman Uludağ. 13. bs. İstanbul: Dergah Yayınları, 2020.
• ———. Tehâfütü’t-Tehâfüt. Çeviren Kemal Işık ve Mehmet Dağ. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2021.
• İskenderoğlu, Muammer. “Felsefi Nübüvvet Teorisi”. İçinde Metafizik, editör Ömer Türker, C. 3. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2021.
• Karabudak, Beril. “Hölderlin ve Novalis Bağlamında Romantisist Felsefenin Kuruluşu”. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2016.
• Karlıağa, Bekir. “Faslü’l-Makâl”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 29 Mayıs 2024. https:// islamansiklopedisi.org.tr/faslul-makal. ———. “İbn Rüşd”. Içinde İslam Ansiklopedisi, 20:257-88. Ankara: TDV İslam Araştırmaları Merkezi, 1999.
• Kaya, M. Cüneyt, ed. İslam Felsefesi Tarih ve Problemler. İstanbul: İSAM, 2013.
• Keskin, Gamze. “Kant Felsefesinden Romantisizme Özne ve Hayal Gücü”. İçinde Romantizm Felsefe, Sanat, Siyaset, editör Fatma Sıla Sandal ve Ulaş Bager Aldemir, 1. bs. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2021.
• Löwy, Michael, ve Robert Sayre. İsyan ve Melankoli. Çeviren Işık Ergüden. 1. bs. İstanbul: Alfa, 2016. Özdemir, Mehmet. “Endülüs”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 09 Aralık 2022. https:// islamansiklopedisi.org.tr/endulus.
• ———. “Hakem II”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 09 Aralık 2022. https://islamansiklopedisi.org. tr/hakem-ii.
• Redding, Paul. Kıta İdealizmi Leibniz’den Nietzsche’ye. Çeviren Kenan Mutluer. 1. bs. İstanbul: Say Yayınları, t.y.
• Schelling, F. W. J. “Doğa Felsefesinin Bir Sisteminin Tasarısına Giriş ya da Nazari Fizik Kavramı ve Bu Bilimin Bir Sisteminin İç Örgütlenimi Üstüne”. kitap editörü Ömer Naci Soykan, çeviren Ömer Naci Soykan, 1. bs. İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 2016.
• ———. First Outline of a System of the Philosophy of Nature. Çeviren Keith R. Peterson. New York: State University of New York Press, 2004.
• ———. Transandantal İdealizm Sistemi. Çeviren Merve Ertene. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2022. Soykan, Ömer Naci. Kuram-Eylem Birliği Olarak Sanat Schelling Felsefesinde Bir Araştırma. İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 2016.
• ———. Schelling Yaşamı Felsefesi Yapıtları. 1. bs. İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 2016. Terkan, Fehrullah. Çatışmanın Dinamikleri Din ve Felsefe Uzlaşmazlığı Üzerine. Ankara: Elis Yayınları, 2007.
• Wirth, Jason M. Schelling’s Practice of the Wild: Time, Art, Imagination. New York: SUNY Press, 2015.
• ———. The Conspiracy of Life: Meditations on Schelling and His Time. New York: SUNY Press, 2003.