Çevre ve Yeşil Vergi Üzerine Türkiye Özelinde Değerlendirmeler

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 68 - 81, 17.12.2021

Seray VANİİ Ayça Nur UÇAR

Öz

İnsanoğlunun var oluşundan bu yana dünya her geçen gün değişim göstermektedir. Söz konusu değişimlerden bir tanesi de çevre üzerinedir. İnsan faaliyetleri neticesinde özellikle sanayileşme süreciyle beraber dünyada çevre kirliliği önemli bir sorunsal haline gelmiştir. 1970’lerden günümüze giderek dünya gündemini daha fazla meşgul eden çevre kirliliği her şeyden evvel küresel bir sorundur. Maliye literatürü açısından bakıldığında ise bu sorun aynı zamanda küresel kamusal bir maldır. Küresel kamusal bir mal olması çözüm noktasında küresel iş birliğini gerekli kılarken sahip olduğu dışsallıklar da devlet müdahalesini gündeme getirmektedir. Devletlerin çevre kirliliğinin yaratmış olduğu negatif dışsallıklar karşısında en etkin kullandığı araçlardan bir tanesi vergilerdir. Literatürde çevre ya da yeşil vergiler adını taşıyan söz konusu müdahale araçları bu çalışmanın ana konusunu oluşturmaktadır. Çalışmada yeşil vergiler Türkiye özelinde incelenmiştir. Özel tüketim vergisi (ÖTV), çevre temizlik vergisi (ÇTV), geri kazanım katılım payı ve motorlu taşıtlar vergisi (MTV) Türkiye’de uygulanan vergilerden çevre kapsamında ele alınabilecek vergiler olsa da mali gayelerin ön planda olduğu ifade edilebilir. Bu noktada çevre koruması gayesine yönelik faaliyetlerin daha ön planda olması, küresel iş birliklerinde aktif rol alınması ve toplumsal farkındalığın sağlanması Türkiye çevre politikalarının etkin işleyebilmesi adına atılması gereken adımlardır.

Anahtar Kelimeler

Çevre Vergisi, Yeşil Vergiler, Çevre Kirliliği

Kaynakça

• 2872 Sayılı Çevre Kanunu, Kabul Tarihi: 9/8/1983 Yayımlandığı Resmi Gazete: Tarih: 11/8/1983 Sayı: 18132 https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2872.pdf (Erişim Tarihi: 01.10.2021)
• Ağacan, İ. (2014). Çevre kirliliği sorunları ile mücadelelerde Türkiye’de uygulanan çevre vergileri ve çevre vergisi bilinci, Sakarya Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi.
• Appannagarı, R. R. (2017). Environmental pollution causes and consequences: a study. North Asian International Research Journal of Social Science and Humanities, 3.8: 151-161. https://www.researchgate.net/profile/Ramamohana-Reddy-Appannagari/publication/323944189_Environmental_Pollution_Causes_and_Consequences_A_Study/links/5ab3dfeea6fdcc1bc0c3f043/Environmental-Pollution-Causes-and-Consequences-A-Study.pdf (Erişim Tarihi: 02.10.2021)
• Belediye Gelirleri Kanunu Genel Tebliği. (2020). Sayı: 31349, Seri No: 53, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/12/20201229M1-6.htm (Erişim Tarihi: 02.10.2021)
• Bilgin, S., & Orkunoğlu, I. F. (2010). Fiskal ve ekstrafiskal amaçlar bağlamında 1970’lerden günümüze çevre vergileri. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(1), 77-108. https://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423881281.pdf (Erişim Tarihi: 29.10.2021)
• Canpolat, SY. (2009). Çevre vergileri ve Türkiye uygulaması. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Bölümü Maliye Anabilim Dalı Mali Hukuk Bilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi.
• Çelikkaya, A. (2011). Avrupa Birliği üyesi ülkelerde çevre vergisi reformları ve Türkiye’deki durumun değerlendirilmesi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,2,97-120. https://kutuphane.dogus.edu.tr/mvt/pdf.php (Erişim Tarihi: 12.11.2021)
• Dikmen, S., & Çiçek, H. G. Avrupa Birliğinde çevre vergisi gelirlerinin karşılaştırmalı analizi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (57), 57-88. https://dergipark.org.tr/tr/pub/erciyesiibd/issue/58546/682132 (Erişim Tarihi: 30.10.2021)
• ECAVO. (2021). Causes & Effects Of Pollution: Consequences Of Pollution, Effects Of Pollution On The Environment. https://ecavo.com/pollution-causes-effects/ (Erişim Tarihi: 05.10.2021)
• Ertekin, Ş., & Dam, M. (2020). Türkiye’de çevre vergilerinin çevresel etkileri üzerine bir değerlendirme. Journal of Yaşar University, 15, 66-87.https://dergipark.org.tr/en/pub/jyasar/issue/52606/655644 (Erişim Tarihi: 29.10.2021)
• European Commission. (2021). Green Taxation – in support of a more sustainable future. https://ec.europa.eu/taxation_customs/green-taxation-0_en (Erişim Tarihi: 01.10.2021)
• Geyik, O., & Şeren, G. Y. (2021). Vergilerin Sosyal Harcamalar Özelinde Topluma Geri Dönüşü: Türkiye Üzerine Bir Analiz. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(3), 17-28. http://aksarayiibd.aksaray.edu.tr/en/download/article-file/1881507 (Erişim Tarihi: 29.10.2021).
• Jamali, T. (2007). Ekolojik vergiler. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Mali Hukuk Anabilimdalı. Doktora Tezi.
• Milne, J.E. (2007). Green Taxes And Climate Change: Theory And Reality. CESifo DICE Report 4/2007. https://www.ifo.de/DocDL/dicereport407-forum2.pdf (Erişim Tarihi: 01.10.2021)
• Mutlu, A. (2006). Küresel kamusal mallar bağlamında sağlık hizmetleri ve çevre kirlenmesi: Üretim, finansman ve yönetim sorunları. Maliye Dergisi, 150, 53-78.https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/12/img-150.pdf#page=60 (Erişim Tarihi: 02.10.2021)
• OECD. (2011). Environmental Taxation A Guide for Policy Makers. https://www.oecd.org/env/tools-evaluation/48164926.pdf (Erişim Tarihi: 01.10.2021)
• OECD. (2019a). Environmental Performance Reviews Turkey HIGHLIGHTS 2019 (Erişim Tarihi: 12.11.2019)
• OECD. (2019b). Revenue Statistics. Special feature: Identifying environmentally-related tax revenues in Revenue Statistics. https://www.oecd-ilibrary.org/sites/52465399-en/index.html?itemId=/content/component/52465399-en (Erişim Tarihi: 29.10.2021)
• Özdemir, B. (2009). Küresel kirlenme sürdürülebilir ekonomik büyüme ve çevre vergileri. Maliye Dergisi, 156, 1-36. http://web.bilecik.edu.tr/onur-polat/files/2019/09/K%C3%BCresel-Kirlenme-S%C3%BCrd%C3%BClebilir-Ekonomik-B%C3%BCy%C3%BCme-ve-%C3%87evre-Vergileri.pdf (Erişim Tarihi: 28.10.2021)
• Rahman, M. M., & Alam, K. (2021). Clean energy, population density, urbanization and environmental pollution nexus: Evidence from Bangladesh. Renewable Energy, 172, 1063-1072. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0960148121004596?casa_token=gJn0PtP8nRwAAAAA:oVyfguSm2UH5GcAF3ZSiDZ1Bmg8Zgsp9Ez6M0qy-XIyRk6RIOlAOA7YqAXyQinmd73OcTrraRg (Erişim Tarihi: 02.10.2021)
• Rai, P.K. (2016). Particulate Matter and Its Size Fractionation. Chapter One. Biomagnetic Monitoring of Particulate Matter. https://www.sciencedirect.com/topics/earth-and-planetary-sciences/environmental-pollution (Erişim Tarihi: 01.10.2021)
• Samancı, M. Ve Karagöz, B. (2019). Türkiye’de Çevre Temizlik Vergisinin Değerlendirilmesi. Türkiye Siyaset Bilimi Dergisi. 2(2). 73-92. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/893941 (Erişim Tarihi: 01.10.2021)
• Sezer, Ö., & Dökmen, G. (2018). Kirleten Öder İlkesi Çerçevesinde Türkiye’de Çevre Vergileri Ve Negatif Dışsallıklar Sorunu. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (57), 163-181
• Şeren, G.Y. (2020). Tax as a Solution for Climate Change, Grima, S., Özen, E. and Boz, H. (Ed.) Contemporary Issues in Business Economics and Finance (Contemporary Studies in Economic and Financial Analysis, Vol. 104), Emerald Publishing Limited, Bingley, 165-178. https://doi.org/10.1108/S1569-375920200000104011
• T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. (2020). Türkiye Çevre Sorunları Ve Öncelikleri Değerlendirme Raporu (2019 Yılı Verileriyle). Ankara. https://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/icerikler/tu-rk-yecevresorunlariveoncel-kler-_2020-20210401124420.pdf (Erişim Tarihi: 02.10.2021)
• T.C. Kalkınma Bakanlığı. (2018). On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023). Çevre Ve Doğal Kaynakların Sürdürülebilir Yönetimi, Çalışma Grubu Raporu. Ankara. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/04/Cevre_ve_DogalKaynaklarinSurdurulebilirYonetimiCalismaGrubuRaporu.pdf (Erişim Tarihi: 05.10.2021)
• T.C.Anayasası. (1982). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2709.pdf (Erişim Tarihi: 13.11.2021)
• Toprak, D. (2006). Sürdürülebilir kalkınma çerçevesinde çevre politikaları ve mali araçlar, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Volume: 2, S: 4. (Erişim Tarihi: 11.10.2021)
• TÜİK. (2018). İstatistiklerle Çevre. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Cevre-2018-33675 (Erişim Tarihi: 02.10.2021) Ukaogo, P. O., Ewuzie, U., & Onwuka, C. V. (2020). Environmental pollution: causes, effects, and the remedies. In Microorganisms for sustainable environment and health (Vol. 21, 419-429). Elsevier.