Türk Kültüründe Ağaç Sembolizmi ve Filmlere Yansıması

Yıl 2018, Sayı: 1, 154 - 171, 02.04.2018

Eda Turancı Özlen Özgen

https://doi.org/10.32739/etkilesim.2018.1.15

Öz

Birincil anlamıyla doğada somut olarak var olan bir unsuru tanımlayan ağaç,
kültürel olarak da çeşitli anlamlar taşıyan ve sembolik değerlere sahip olan
bir ögedir. Temelde; yaşamın, canlılığın, ölümsüzlüğün, bolluğun, bereketin,
umudun, doğurganlığın, üremenin, sağlığın ve sıhhatin sembolü olarak görülen ağaç, Türk kültüründe önemli bir yere sahiptir. Ağaca atfedilen anlamlar
üzerinden literatürdeki sınıflandırmalar incelendiğinde; “hayat ağacı”, “dilek
ağacı”, “yaşam ağacı”, “kozmik ağaç”, “kutsal ağaç” gibi ayrımlara rastlanmaktadır. Ancak, bu çalışma söz konusu ağaç türlerinden herhangi biri ile sınırlandırılmamıştır. Çalışmanın amacı, genel olarak Türk kültüründe ağacın sembolik
ve kültürel anlamlarına ilişkin bir değerlendirme sunulabilmesi ve kültürün
taşıyıcısı olarak görülen sinemada amaçlı örneklem ile seçilmiş üç Türk filminde (Gökçeçiçek, Tatlı Dillim ve Siyah Gelinlik) ağaç temsillerinin incelenmesidir.

Anahtar Kelimeler

ağaç, kültür, Türk kültürü, sembolizm, Türk sineması

Kaynakça

• “Eren”. (2006). Türk Dil Kurumu. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=- com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.592736275a1525.70093031. 25 Nisan 2017.
• Ağaç, S. ve Sakarya, M. (2015). “Hayat Ağacı Sembolizmi”. Uluslararası Kültür ve Sosyal Araştırmalar Dergisi. 1. 1-14.
• Artun, E. (2006). “Çukurova Konar-Göçer Türkmenlerinin Halk Kültürlerinde Eski Türk İnançlarının İzleri”. Çukurova Üniversitesi Türkoloji. 1-22. http://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/artun_konar_gocer.pdf..13 Ocak 2017.
• Atabek, G. Ş., Sönmez S., Bilge, D. (2015). “Değişen Sinema Anlayışları Çerçevesinde Türk Filmlerinde Evlilik ve Boşanma”. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi. 41. 290-312.
• Atasağun, G. (1997). “Sembol ve Sembolizm”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 7. 369-387.
• Bayat, F. (2015). Türk Mitolojik Sistemi Ontolojik ve Epistemolojik Bağlamda Türk Mitolojisi. Cilt 1. Ankara: Ötüken.
• Burke, P. (2006). Kültür Tarihi. (M. Tunçay, çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Çayırcıoğlu, D. (2014). Sosyolojide Sinema Filmlerinin Eğitsel Araç Olarak Kullanılması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo Televizyon ve Sinema Anabilim Dalı.
• Çopuroğlu, C. (2003). “İnsan, Çevre, Kültür Etkileşimi Çerçevesinde Barınma Kültürü”. Milli Folklor. 15(57). 46-57.
• Daş, E. (2008). “İzmir Mezar Taşlarında Hastalık ve Sağlık”. Sanat Tarihi Dergisi. 27(1). 5-22.
• Eliade, M. (2003). Dinler Tarihine Giriş. (L. Arslan, çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi. (2005). Dinler Tarihi (İnançlar ve İbadetlerin Morfolojisi). (M. Ünal, çev.). Konya: Serhat Kitabevi.
• Elmas, E. (1 Şubat 2012). “Dile Benden Ne Dilersen: Ağaç ve Dilekler”. https://indigodergisi.com/2012/02/dile-benden-ne-dilersen-i/.15 Ocak 2017.
• Erbek, M. (2002). Çatalhöyük’ten Günümüze Anadolu Motifleri. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Erdoğan, İ. ve Alemdar, K. (2005). Popüler Kültür ve İletişim. Ankara: Erk Yayınları.
• (2010). Öteki Kuram. Ankara: Erk Yayınları.
• Ergun, M. (2000). “Türk Ağaç Kültü İnancının Dede Korkut Hikayelerindeki Yansımaları”. Milli Folklor. 12(47). 22-30.
• Ergun, P. (2004). Türk Kültüründe Ağaç Kültü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Eryılmaz, H. (2017). Gökçe Çiçek. http://www.tsa.org.tr/tr/film/filmgoster/2876/gokce-cicek. 13 Ocak 2017.
• Güngör, N. (2011). İletişime Giriş. Ankara: Siyasal Kitabevi. (2013). İletişim Kuramlar ve Yaklaşımlar. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Gürsoy, Ü. (2012). “Türk Kültüründe Ağaç Kültü ve Dut Ağacı”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 61. 43-54.
• Güvenç, B. (2002). Kültürün ABC’si. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• (2010). İnsan ve Kültür. İstanbul: Boyut Kitabevi.
• Hakan, F. (2008). Türk Sinema Tarihi. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• İşler Sevindi, M. (2017). “Siyah Gelinlik”. http://www.tsa.org.tr/tr/film/filmgoster/3852/siyah-gelinlik. 13 Ocak 2017.
• Kafesoğlu, İ. (2003). Türk Milli Kültürü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Kıyak, A. (2011). “Geleneksel Türk Dininde Ağaç Kültü”. İlahiyat Fakültesi Dergisi. 13(2). 91-104.
• Koca, S. K. (2010). “Genel Hatları ile Kültür ve Sembol İlişkisi”. SAÜ Fen Edebiyat Dergisi. 12(2). 87-94.
• Mandaloğlu, M. (2011). “Türk Kültürü Çerçevesinde Şamanizm ve Şamanlık Meselesi”. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi. 15(3).111-122.
• Mutlu, E. (2012). İletişim Sözlüğü. Ankara: Sofos Yayınları.
• Oğuz, Ö. (2009). “Somut Olmayan Kültürel Miras ve Kültürel İfade Çeşitliliği”. Milli Folklor. 21(82). 6-12.
• Ögel, B. (2014). Türk Mitolojisi. I. Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Özarslan, M. (2003). “Türk Kültüründe Ağaç ve Orman Kültü”. Türkbilig. 5. 94-102.
• Özönder Aydın, U. (2013). “Türk Sanatında Hayat Ağacı Motifi”. Uluslararası Türkiye-Belçika İlişkileri ve Türk Kültür Sanatı Sempozyumu. Ankara. 533-540.
• Öztekin, S. (2008). Dinlerde Hayat Ağacı. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı.
• Tezel, Z. (2010). “Türk Kültüründe Hayat Ağacı Motifi”. Uluslararası Türkiye-Ukrayna İlişkileri Sempozyumu. Kiev, Ankara: Halk Kültürü Araştırmaları Kurumu. 139-149.
• Topkara, S. (2017). “Tatlı Dillim”. http://www.tsa.org.tr/en/film/filmgoster/2763/tatli-dillim. 13 Ocak 2017.
• Yaylagül, L. (2004). “1960-1970 Dönemi Türk Sinemasında Düşünce Akımları”. F. Dalay Küçükkurt ve Ahmet Gürata (ed.) Sinemada Anlatı ve Türler. (231-275). Ankara: Vadi Yayınları.
• Yurteri, S. ve Ölmez, F. N. (2008). “Türk Dokumalarında Ağaç Motifi”. 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi. Ankara: Maddi Kültür Bildiriler Kitabı. 1. Cilt. 1445-1470.