Türkiye’de İlk Güzellik Yarışmaları ve Basının Öncü Rolü: Genç Cumhuriyet’in Asri Güzelleri

Yıl 2019, Sayı: 4, 66 - 87, 07.10.2019

Filiz Yıldız

https://doi.org/10.32739/etkilesim.2019.4.64

Öz

Türkiye’nin modernleşme sürecinde ‘Muasır medeniyetler seviyesine ulaşmak’ şeklinde ifade edilen büyük ölçekli bir kültürel değişim hedefi yer almaktadır. Cumhuriyet’in ilanının ardından Batı’yı referans alan değişim programında kadını kamusal alanda görünür kılan, eğitim olanaklarını genişleten, meslek sahibi olmalarının ve kariyer mesleklerde yükselmelerini sağlayan, çalışma hayatında geçmişe nazaran etkin kılan, siyasal ve hukuki haklar tanıyan uygulamalar ağırlık kazanmıştır. Bu kapsamda kadınların toplumsal rolleri değişirken, fiziksel özellikleri ve dış görünüşleri ile ilgili modernlik kodları da oluşturulmuştur. Yeni rejimin değerlerinin dolaşıma sokulması, benimsetilmesi ve pekiştirilmesinde olduğu gibi modern Türk kadınının inşasında da basından büyük ölçüde yararlanılmıştır. Kadın/kadınlık alanıyla ilgili değişimi sağlayacak mesajların verilmesi, değişime olan inancın güçlendirilmesi ve yeni Türk kadınının dış dünyaya tanıtılmasında basın etkin rol oynamıştır. Cumhuriyet’in ilk yıllarında düzenlenen güzellik yarışmaları, kadın modernleşmesinde erkeklerin özne rolünü ve basının yeni kadın tasarımındaki etkisini gösteren sembolik bir uygulaması olarak önem taşımaktadır. İlk güzellik yarışmasının düzenlenmesine 1929 yılında Cumhuriyet gazetesi öncülük etmiş, egemen erkeklerinden oluşan gazeteci ve yazarlar da düzenleme süreci ve jüri aşamasında organizasyona destek vermiştir.
Bu çalışmanın konusunu, modern Türk kadınını görünür kılan ve dünyaya tanıtma amacı taşıyan güzellik yarışmaları ve basının bu organizasyonlardaki öncü rolü oluşturmaktadır. Bu çalışmada modern ulus inşasında, kadın ile ilgili uygulamaların bir örneği olarak güzellik yarışmaları, basındaki yansımalarıyla aktarılmaktadır. Nitel tarihsel tasarım şeklinde yapılandırılan çalışma, idealize edilen yeni Türk kadınını dünyaya tanıtma amacı taşıyan güzellik yarışmalarının basın aracılığıyla nasıl sunulduğunu ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışma kapsamında Hâkimiyet-i Milliye, Cumhuriyet, Vakit ve Akşam gazetelerinin 1930-1933 yılları arasındaki nüshaları taranarak ilgili içerikler değerlendirmeye alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

kadın modernleşmesi, modern kadın, güzellik, güzellik yarışmaları, Cumhuriyet Basını

Kaynakça

• Abadan Unat, N. (1998) “Söylemden Protestoya: Türkiye’de Kadın Hareketlerinin Dönüşümü”. A. Berktay Hacımirzaoğlu (ed.) 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler. (443-463). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Acun, F. (2007). “Görsel Verilerde Kadın İmajı”. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. 16. 91-112.
• Alkan, M. ve Kahraman, C. (2002). “İlk Pop Star Yarışmaları ve Güzellik ‘Kıraliçaları’, ‘Türkiye Güzeli Mübeccel’im Ben…”. Toplumsal Tarih. 99. 68-71.
• Bakacak Gelgeç, A. (2009). “Cumhuriyet Dönemi Kadın İmgesi Üzerine Bir Değerlendirme”. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi. 44. 627-638.
• Durakbaşa, A. (1998). “Cumhuriyet Döneminde Modern Kadın ve Erkek Kimliklerinin Oluşumu: Kemalist Kadın Kimliği ve ‘Münevver Erkekler’”. A. Berktay Hacımirzaoğlu (ed.) 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler. (48-78). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Güngör, N. (2010). “Giriş”. N. Güngör (der.) Cumhuriyet Döneminde İletişim Kurumlar, Politikalar. (9-14). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Kalaycıoğlu, S. (2016). “Toplumsal Yapı: Toplumsal Kurumlar, Gruplar ve Toplumsal Değişme”. M. Zencirkıran (ed.) Dünden Bugüne Türkiye’nin Toplumsal Yapısı. (5-15). Bursa: Dora Yayıncılık.
• Kandiyoti, D. (2013). Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar, Kimlikler ve Toplumsal Dönüşümler. İstanbul: Metis Yayınları.
• Kaynar, H. (2012). Projesiz Modernleşme. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü.
• Lerner, D. (1958). The Passing of Traditional Society: Modernizing Middle East. New York: Free Press of Glencoe.
• Öztamur, P. (2002). “Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Güzellik Yarışmaları ve Feminen Kadın Kimliğinin Kuruluşu”. Toplumsal Tarih. 99. 48-49.
• Sancar, S. (2013). Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti. İstanbul: İletişim Yayınları.
• White, B. J. (2003). “State Feminism, Modernization and the Turkish Republican Woman”. NWSA Journal. 15(3). 145-159.
• Zilfi, M. C. (2006). “Muslim Women in the Early Modern Era”. S. N. Faroqhi (ed.) The Cambridge History of Turkey, the Later Ottoman Empire 1603-1839. 3. 226- 255. Cambridge University Press.
• Akşam. (21 Kânunusani 1931). “Güzellik Kraliçesi”.
• --------------- (26 Kânunusani 1931). “Güzellik Kraliçası”.
• --------------- (11 Şubat 1933). “Kraliçe yeniden mi seçilecek?”.
• Cumhuriyet. (6 Şubat 1929). “Türkiyanın en güzel kadını kimdir?”.
• --------------- (1 Kânunusani 1930). “Güzellik Müsabakası”.
• --------------- (2 Kânunusani 1930). “Güzeller vakit kalmadı, iştirak için lütfen istical ediniz”.
• --------------- (5 Kânunusani 1930). “Güzellik Balosuna bütün İstanbul hazırlanıyor”.
• --------------- (9 Kânunusani 1930). “Bu Akşam: Güzellik Balosu”.
• --------------- (10 Kânunusani 1930). “Emsali Görülmemiş Bir Balo”.
• --------------- (9 Mart 1930). “Güzellik Galerisi”.
• --------------- (29 Eylül 1930).
• --------------- (16 Haziran 1932).
• --------------- (20 Haziran 1932).
• --------------- (1 Ağustos 1932).
• --------------- (12 Şubat 1933). “Nazire H. 1933 Güzellik Kraliçesidir”.
• --------------- (17 Şubat 1933). “Matbuatın acıklı manzarası”.
• Rıfkı, F. (30 Kânunusani 1931). “Bir Anket”. Hâkimiyet-i Milliye.
• Vakit. (16 Kânunusani 1930). “Türk Venüsü Hangisi Daha Güzel”.
• --------------- (30 Kânunusani 1930). “Güzellik kraliçesi dün hareket etti”.
• --------------- (2 Kânunusani 1931). “İstanbul’un en güzel bacaklı hanımı kimdir?”.
• --------------- (26 Kânunusani 1931). “Muallim Hürriyeti”.
• --------------- (30 Mart 1931). “Güzel bacak kraliçemiz”.
• --------------- (14 Nisan 1932). “Eskiden ilahi bir sır olan güzellik...”.
• --------------- (4 Ağustos 1932). “Reisicümhur Hz.nin beyanatları”.