Risk Toplumu Söylemlerinin Televizyon Reality Programlarında Temsili

Yıl 2019, Sayı: 4, 88 - 115, 07.10.2019

Cem Tutar

https://doi.org/10.32739/etkilesim.2019.4.65

Öz

Temellerini Aydınlanma Düşüncesinden alan modernleşme teorisi toplumsal alanı akıl ve bilimin öncülüğünde metafizik bilgi dışarıda kalacak şekilde planlarken belirsizlikler ve riskler üretir hale gelmiştir. Modernliğin kendi üzerine uygulanması anlamına gelen düşünümsellik fikri oluşan bu yeni toplumsal düzeni risk toplumu olarak adlandırırken; risk, modern toplumların gündelik yaşam pratiklerinin bir parçası olarak sıradan insanın hayat epizotlarına eklemlenmeye başlamıştır. Giderek daha fazla etkisi hissedilen risk söylemi medya aracılığı ile modern toplumların gündelik yaşamında dolayımlanmaktadır. Risk toplumu söyleminin içerdiği bilimsel ve teknik uzman bilgileri medyanın oluşturduğu sembolik evrenler içerisinde şekil alırken bireylerin yaşamlarında anlam repertuarları oluşturmaktadır. Böylece toplumların geçmişten getirdikleri geleneksel değer ve normlar bu dönemde dönüşerek neo-liberal pazar ekonomisinin gereklilikleri çerçevesinde güncellenmektedir. Küreselleşme süreciyle Batı ve Batı dışı toplumları eşzamanlı olarak etkileyen bu toplumsal dönüşüm içinde sistemin işleyişinden kaynaklanan risklerin topluma sunulduğu bir mecra olarak olgusal içerikleri temel alan reality programlar farklı alt türleriyle sistemin üretim ve yeniden üretim sürecinde etkin rol oynamaktadır. Bu anlamda söz konusu programlar bir televizyon program türü olmasının ötesinde ideolojik bir araçtır. Reality programların içerdiği risk bilgisi kimi zaman bireylere kentsel yaşamda olası karşılaşacakları risklerden kaçınma pratikleri olarak sunulurken, aynı zamanda neo-liberal pazar ekonomisinin gereklilikleri çerçevesinde alınacak riskler konusunda rehber olma işlevine haizdir.
Bu çalışmada ulusal televizyon kanalları içerisinde reality programların alt türleri dikkate alınarak amaca yönelik bir örneklem oluşturulmakta ve bu yolla tespit edilen programların modern kültürün getirisi olan risk duyumu ve belirsizliklerle ilişkisi, alana ait kuramsal bir paradigma üzerinden irdelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

risk toplumu, düşünümsel modernleşme, geç modernleşme, reality programları, sosyal inşacılık

Kaynakça

• Anderson, S., Bateman, H., Harris, E., McAdam, K. (2006). Dictionary of Media Studies. Londra: A&C Black Publisher Ltd.
• Baudrillard, J. (2004). Tüketim Toplumu. (H. Deliceçaylı ve F. Keskin, çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (1996). Yasa Koyucular ile Yorumcular. (K. Atakay, çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Beck, U. (2005). Siyasallığın İcadı. (N. Ülner, çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• ----------- (2011). Risk Toplumu Başka Bir Modernliğe Doğru. (K. Özdoğan ve B. Doğan, çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Berger-Luckmann, P. ve Luckmann, T. (2008). Gerçekliğin Sosyal İnşası. (V. S. Öğütle, çev.). İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Corner, J. (2000). “Documentary in a Post-Documentary Culture? A Note on Forms and Their Functions”. https://sussex.rl.talis.com/items/CC9A6C0C-B331-7D7E-E2F0-9E235D3363A2.html. 15 Temmuz 2019.
• Çelebi, A. (2002). “Risk ve Olumsallık: Sosyal Teori-Sosyal Felsefe İlişkisini Anlamaya Yönelik İki Anahtar Kavram”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. 56(1). 23-52.
• Dursun, Ç. (2013). İletişim Kuram Kritik. Ankara: İmge Kitabevi.
• Edgerton, G. R ve Rose, B. G. (2005). Thinking Outside the Box A Contemporary Television Genre Reader. Kentucky: The University Press of Kentucky.
• Giddens, A. ve Pierson, C. (2001). Modernliği Anlamlandırmak Anthony Giddens’la Söyleşiler. (S. Uyurkulak ve M. Sağlam, çev.). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Giddens, A. (2004). Modernliğin Sonuçları. (E. Kuşdil, çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• ----------- (2010). Modernite ve Bireysel Kimlik. (Ü. Tatlıcan, çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Gökçe, O. (2006). İçerik Analizi. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Hill, A. (2005). Reality TV Audiences and Popular Factual Television. Londra: Routledge.
• Kaplan, Y. (1992). Öykü ve Mit Anlatma Aracı Olarak Televizyon. İstanbul: Ağaç Yayıncılık.
• Kumar, K. (2013). Sanayi Sonrası Toplumdan Post-modern Topluma. (M. Küçük, çev.). Ankara: Dost Kitabevi.
• Lash-Urry, S. J. (1987). The End of Organized Capitalism. USA: The University of Winconsin Press.
• Lefebvre, H. (2013). Gündelik Hayatın Eleştirisi II Gündelik Hayat Sosyolojisinin Temelleri. (I. Ergüden, çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Önür, N. (2001). Medya ve Eğitim. İzmir: Barış Yayınları Fakülteler Kitabevi.
• Paker, K. O. (2004). “Batı Dışı Toplumlarda Sosyal Psikolojiyi Yeniden Düşünmek:İnşacı Yaklaşımın İmkanları Üzerine Bir Deneme”. S. A. Arkonaç (der.)Doğunun ve Batının Yerelliği Bireysellik Bilgisine Dair. (203-248). İstanbul:Alfa Yayınları.
• Sennett, R. (2011). Karakter Aşınması. (B. Yıldırım, çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Tekeli, İ. (1998). “Bir Modernleşme Projesi Olarak Türkiye’de Kent Planlaması”. S.Bozdoğan ve R. Kasaba (ed.) Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik. (136-152). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Thomlinson, J. (2004). Küreselleşme ve Kültür. (A. Eker, çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Thompson, J. B. (2008). Medya ve Modernite. (S. Öztürk, çev.). İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Tutar, C. (2015). Reality Programların Etkileşimli Doğasında Postmodern Kentin Gündelik Yaşam Dinamikleri. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Wagner, P. (2005). Modernliğin Sosyolojisi. (M. Küçük, çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.