Eleştirel İletişim Çalışmalarında ‘Eleştirel’ Bilgi Üzerine Bir Tartışma

Yıl 2020, Sayı: 5, 100 - 114, 06.04.2020

Şafak Etike

https://doi.org/10.32739/etkilesim.2020.5.86

Öz

Bu çalışmanın konusu, eleştirel iletişim çalışmalarında ‘eleştirel’ olan ve eleştirellik üzerine kuramsal bir tartışma yürütmektir. Bu çalışmada eleştirellik sosyal bilimin doğasının bir parçası olarak kabul edilmekte ve eleştirellik nosyonunun opsiyonel olmadığı savunulmaktadır. Eleştirellik konusunda homojen tutumların bulunmadığı iletişim alanında, ana akım çalışmalara ya da pozitivist paradigmaya her karşı çıkışın ‘eleştirel kamp’ içerisinde değerlendirilmesi eleştirilmekte ve eleştirinin tarihsel ve toplumsal bütüncül bir açıklamanın parçası olarak ortaya çıkma zorunluluğu vurgulanmaktadır. Bu nedenle öncelikle bilimsel çalışma ve bilimsel bilginin ne olduğu üzerinde durulmaktadır. Çalışmanın amacı, “eleştirel çalışmalar” adı verilen tarafında eleştirel olarak nitelenen çalışmaların kavramsal ve metodolojik ortaklıklarını ve farklılıklarını sorgulamak, eleştirel iletişim araştırmalarında metodolojik bir farkındalık yaratılmasına yönelik tartışmalara katkı sağlamaktır.

Anahtar Kelimeler

iletişim çalışmaları, eleştirel çalışmalar, metodolojik ayrışma, eleştirel ekonomi, eleştirel ekonomi politik, kültürel çalışmalar

Kaynakça

• Beşikçi, İ. (1991). Bilim Yöntemi. Ankara: Yurt Kitap-Yayın.
• Bhaskar, R. (1986). Socialist Realism and Human Emancipation. London: Verso.
• Bottomore, T. B. (1977). Toplumbilim: Sorunlarına ve Yazınına İlişkin Bir Kılavuz. (Ü. Oskay, çev.). Ankara: Doğan Yayınları.
• Cangöz, İ. (2012). “İletişim Araştırmaları”. (H. Tüfekçioğlu, ed.) İletişim Sosyolojisi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi AÖF Yayını.
• Çam, Ş. (2008). Medya Çalışmalarında İdeoloji: Metodolojik ve Epistemolojik Sorunlar. Ankara: De Ki Yayınları.
• Çelebi, A. (2001). “Risk ve Olumsallık: Sosyal Teori ve Sosyal Felsefe İlişkisini Anlamaya Yönelik İki Anahtar Kavram”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. 56(1). 23-52.
• Denzin, N. K. ve Lincoln, Y. S. (der.) (1994). Handbook of Qualitative Research. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Dursun, Ç. (2012). Kültürel Çalışmalar. (Yüksek Lisans Dersi Yayınlanmamış Ders Notları). Ankara: Ankara Üniversitesi Kültürel Çalışmalar.
• Erdoğan, İ. (2002). Kapitalizm Kalkınma Postmodernizm ve İletişim. Ankara: Erk Yayınları.
• -------------- (2014). Medya Teori ve Araştırmaları. Ankara: Erk Yayınları.
• Ergun, D. (2005). Sosyoloji ve Tarih. Ankara: İmge Kitabevi.
• ------------ (2018). Yöntemi Bulmak. Ankara: İmge Kitabevi.
• Etike, Ş. (2018a). İletişim Çalışmaları ve Yöntembilim: Eleştirel Bilgi Üzerine Bir Tartışma. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ----------- (2018b). “Kültürel Dönemeç: Postmodernizmin Eleştirel İletişim Çalışmalarına Etkisi Üzerine Bir Tartışma”. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi. 5(1). 91-109.
• Golding, P. ve Murdock, G. (2002). “Kültür, İletişim ve Ekonomi Politik.” (S. İrvan, der.) Medya Kültür Siyaset. (59-97). Ankara: Alp Yayınevi.
• Güngör, N. (2013). İletişim: Kuramlar ve Yaklaşımlar. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Hall, S. (2005). “İdeolojinin Yeniden Keşfi: Medya Çalışmalarında Baskı Altında Tutulanın Geri Dönüşü”. (M. Küçük, der. ve çev.) Medya İktidar İdeoloji. (191-254). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Jessop, B. ve Sum, N. L. (2016). “What is Critical”. Critical Policy Studies. 10(1). 105-109.
• Joseph, J. (2001). “Eleştirel Gerçekçiliğin Marksizm’e Faydalı Olabileceği Beş Nokta”. Praksis. 1. 149-170.
• Jourdain, A. ve Naulin, S. (2016). Pierre Bourdieu’nun Kuramı ve Sosyolojik Kullanımları. (Ö. Elitez, çev.). İstanbul: İletişim.
• Kartal, K. (2015). Okumayı, Yazmayı, Öğretmeyi, Öğrenmeyi, Bilmeyi ve Araştırmayı Biliyor Muyuz?: Yöntembilim. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Mutlu, E. (1996). “İletişim Çalışmaları Alanına Aykırı Bir Bakış: Bir Üst-İletişim Olarak İletişim Çalışmaları”. AÜ İLEF Yıllık ’94. 165-180.
• ------------- (2001). “Kitle İletişim Kuramları Üzerine”. İletişim. 9. 207-220.
• Neuman, L. (2014a). Toplumsal Araştırma Yöntemleri: Nitel ve Nicel Yaklaşımlar Cilt I. (S. Özge, çev.). Ankara: Yayın Odası.
• ------------- (2014b). Toplumsal Araştırma Yöntemleri: Nitel ve Nicel Yaklaşımlar Cilt II. (S. Özge, çev.). Ankara: Yayın Odası.
• Özlem, D. (2012). Bilim Felsefesi. İstanbul: Notos Kitap Yayınevi.
• Özuğurlu, M. (2011a). “Sınıf Çözümlemesinin Temel Sorunsalları”. Praksis. 8. 29-50.
• ---------------- (2011b). Küçük Köylülüğe Sermaye Kapanı. Ankara: Nota Bene Yayınları.
• Sayer, A. (2001). “For a Critical Cultural Political Economy”. Antipode. 33(4). 687-708.
• Slack, J. D. ve Allor, M. (1995), “Eleştirel İletişim Araştırmalarının Politik ve Epistemolojik Kökenleri”. (çev. G. Seçkin) Yıllık '94. (263-275). Ankara: A.Ü. İletişim Fakültesi Yayınları.
• Sönmez, M. (2013). Medya, Kültür, Para ve İstanbul İktidarı. İstanbul: Yordam Kitap.
• Splichal, S. (1989a). “Critical Theory and Emprical Critique in Mass Communication Recearch: Some Methodical Considerations”. Communication Yearbook 12. 618-635.
• -------------- (1989b). “Indigenization versus Ideologization: Communication Science on the Periphery”. European Journal of Communication. 4(3). 329-359.
• Sum, N. L. ve Jeesop, B. (2013). Towards a Cultural Political Economy: Putting Culture in Its Place in Political Economy. Cheltenham: Edward Elgar.
• Swartz, D. (2011). Kültür ve İktidar: Pierre Bourdieu’nun Sosyolojisi. (E. Gen, çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tudor, A. (2005). “Kültür, Kitle İletişimi ve Toplumsal Etken”. (E. Mutlu, der. ve çev.) Kitle İletişim Kuramları. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Watkins, J. W. N. (1973). “Ideal Types and Historical Explanation”. (A. Ryan, der.) The Philosophy of Social Explanation. Oxford: Oxford University Press.
• Wayne, M. (2015). Marksizm ve Medya Araştırmaları. (B. Cezar, çev.). İstanbul: Yordam Kitap.
• Yaylagül, L. (2008). Kitle İletişim Kuramları: Egemen ve Eleştirel Yaklaşımlar. Ankara: Dipnot Yayınları.