‘Gönül Dağı’ Dizisi Üzerinden Dağ Mitinin Yeniden İnşası

Yıl 2025, Sayı: 15, 12 - 29, 30.04.2025

Nursel Bolat , Esennur Sirer

https://doi.org/10.32739/etkilesim.2025.8.15.281

Öz

“Dağ” motifi geçmişten bugüne masallardan hikâyelere, efsanelerden mitlere kadar pek çok anlatıda yer almıştır. İnsanların ulaşamadıkları ya da anlamlandıramadıkları şeylerin göklerden geldiğine inanmışlardır. Bu bağlamda “dağ” yüceliğin ve erişilmezliğin yeryüzündeki simgesi hâline gelmiştir. Türklerin bilinen en eski tarihinde de Gök Tanrı inancı mevcuttur. Gök Tanrı inancında “dağ” tanrıya ulaşmanın bir yolu olarak görülmekte, kutsal kabul edilmektedir. Kültürel çeşitliliğe sahip Anadolu’da da “dağ” önemli bir figür ve anlatıların dikkat çeken bir motifidir.
Kültürün teknoloji ile dolayımlandığı çağımızda kültür aktarımı da ekranlar aracılığıyla gerçekleşmektedir. Yaklaşık bir asırdır kişilerin hayatında yer edinen televizyon hikâyelerin nesilden nesile aktarımı için anlatıcı görevini üstlenmiştir.
“Dağ” mitinin televizyon dizisi yoluyla kültürel olarak aktarımı konusunda yapılan çalışmada; TRT’nin proje dizileri arasında yer alan Gönül Dağı amaçlı örneklem yöntemi ile seçilmiştir. Gönül Dağı dizisi yüksek reyting almasının yanı sıra yerel anlatıların doğal olarak korunduğu bir bölge olan Orta Anadolu’da geçmesi nedeniyle de dikkat çekici bulunmuştur. Çalışmada Gönül Dağı dizisi betimsel analiz ve Roland Barthes’in mit kavramı ve mitsel anlatı çerçevesinde değerlendirilmiştir. Yapılan betimsel analizde; dizide kullanılan görsellerde dağ motifinin bulunduğu ve birçok anlatının da dağ miti çerçevesinde şekillendiği görülmektedir. Mitler, Barhes’in de üzerinde durduğu biçimiyle insanlar tarafından oluşturulan, zaman içinde de kalıp yargılara dönüşen durumları ifade etmektedir. Gönül Dağı dizisinde yaşlı bir adamın hikâye anlatımından yola çıkılarak oluşturulan görsel ve işitsel anlatıda dağ miti bugünkü duygu ve davranışlara referans oluşturmaktadır. Literatür taraması yöntemi ve dizi içerisinden alınan görüntülerin betimsel analizi ile yapılan çalışmada, geçmişte Türk dinî inançları arasında bulunan dağ kültünün zaman içinde dağ mitine dönüştüğü bunun da teknolojik bir araç olan televizyon vasıtasıyla topluma aktarıldığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk Kültürü, , mit, , dağ kültü, , Gönül Dağı, , televizyon dizisi

Reconstruction of the Mountain Myth through the ‘Gönül Dağı’ TV Series

Öz

The "Mountain" motif has been featured in many narratives from past to present, from fairy tales to stories, from legends to myths. They believed that things that people could not reach or understand came from the sky. In this context, "mountain" has become the symbol of sublimity and inaccessibility on earth. The belief in Sky God exists in the oldest known history of the Turks. In the Sky God belief, the "mountain" is seen as a way to reach God and is considered sacred. In Anatolia, which has cultural diversity, "mountain" is an important figure and a striking motif of narratives.
In our age where culture is mediated by technology, cultural transfer also takes place through screens. Television, which has been in people's lives for nearly a century, has taken on the role of narrator to transmit stories from generation to generation.
In the study conducted on the cultural transmission of the "Mountain" myth through television serials; Gönül Dağı, one of TRT's project serials, was selected with the purposeful sampling method. In addition to receiving high ratings, the Gönül Dağı serials was also found remarkable because it takes place in Central Anatolia, a region where local narratives are naturally preserved. In the study, the Gönül Dağı serials was evaluated within the framework of descriptive analysis and Roland Barthes' concept of myth and mythical narrative. In the descriptive analysis; It is seen that there is a mountain motif in the visuals used in the serials and many narratives are shaped within the framework of the mountain myth. As Barhes emphasizes, myths express situations created by people that turn into stereotypes over time. In the visual and audio narrative created based on the story telling of an old man in the TV serials Gönül Dağı, the mountain myth constitutes a reference to today's emotions and behaviors. With the literature review method and descriptive analysis of the images taken from the series, it has been determined that the mountain cult, which was among the Turkish religious beliefs in the past, turned into a mountain myth over time and this was transferred to the society through television, a technological tool.

Anahtar Kelimeler

Turkish Culture, , myth, , mountain cult, , Gönül Dağı, , television serials

Kaynakça

• Akgün, E. (2007). Şamanist Türk halklarında kurban sungusu ve kendisine kurban sunulan varlıklar. Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 139-153.
• Barthes, R. (1979). Göstergebilim ilkeleri (B. Vardar & M. Rıfat, Çev.). Kültür Bakanlığı.
• ------------ . (2014) Çağdas söylenler (T. Yücel, Çev.). Metis Yayınları.
• Baş, M. (2013). Dinlerde ve geleneksel Türk inanışlarında dağ kültü. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13(1), 165-179.
• Boks, A. A. (1991). İslam ansiklopedisi (3. Cilt). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Bingöl, İ. (2024). Roland Barthes’ta mit ve burjuva ideolojisi. Kilikya Felsefe Dergisi, (1), 33-49.
• Bonnefoy, Y. (2000). Antik dünya ve geleneksel toplumlarda dinler ve mitolojiler sözlüğü (L. Yılmaz, haz.) (2. Cilt). Dost Kitapevi.
• Boratav, P. N. (2012). Türk mitoljisi - Oğuzların - Anadolu, Azerbaycan ve Türkmenistan Türklerinin mitolojisi. BilgeSu Yayıncılık.
• Candan, E. (2011). Türkler’in kültür kökenleri. Sınır Ötesi Yayınları.
• Crawford, C. (2012). Chris Crawford on interactive storytelling. New Riders.
• Çeribaş, M. (2021). Türk Kültürü’nde Kut inancı ve Kut aktarma yolları. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 14(36), 1185-1206.
• Çevik, M. (2015). Televizyon dizileri halk hikâyelerinin modern şekli midir? Millî Folklor, (106), 34-46.
• Çirkin, S. (2022). Güney Sibirya arkeolojisi ve Şamanizm. Yapı Kredi Yayınları.
• Drury, N. (1996). Şamanizm, Şamanlığın ögeleri (E. Şimşek, Çev.). Okyanus Yayınları.
• Eliade, M. (2003). Dinler tarihine giriş (L. Arslan, Çev.). Kabalcı Yayınları.
• ------------. (1993). Mitlerin özellikleri (S. Rıfat, Çev.) Ankara: Simavi Yayınları.
• ------------. (2012). Şamanizm üzerine son çalışmalar. Dinler Tarihi, 1(1) (Yaz, 1961), 152-186. Chicago Üniversitesi Yayınları.
• Ergun, P. (2004). Türk kültüründe ağaç kültü. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Gariper, K. (2022). Mitten sinemaya Olympos’tan Hollywood’a göstergelerarası düzlemde tanrıların göçü. Millî Folklor, 134, 92-105.
• Gökbel, A. (2002). Güründe ziyaret yerleri. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6(2), 1-15.
• Güngör, H. (2007, 16-17 Nisan). Geleneksel Türk dininden Anadolu’ya taşınanlar. Yaşayan Eski Türk İnançları Bilgi Şöleni: Bildiriler. Ankara: Öncü Basımevi.
• Heredotos (2021). Tarih (M. Ökmen, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• İnal, M. N. (2003). Dağ kültü, eren kültü ve şenliklerinin Muğla'daki yansımaları. Bilig Dergisi, (25), 99-124.
• İnan, A. (1986). Tarihte ve bugün Şamanizm. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• ---------. (1998). Makaleler ve incelemeler. Ankara: T.T.K Yayınları.
• İndirgaş, Z. (2007). Türk mitosları ve Anadolu efsanelerinin izdüşümü. İmge Kitapevi.
• McQuail, D., & Windahl, S. (2005). İletişim modelleri (K. Yumlu, Çev.). İmge Yayınları.
• Ocak, A. Y. (1993). Dağ: Eski Türkler’de dağ kültü. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (8. Cilt.).
• Ong, W. J. (2014). Sözlü ve yazılı kültür –Sözün teknolojileşmesi-. Metis Yayınları.
• Ögel, B. (2006). Türk mitolojisi II. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Önal, M. N. (2003). Dağ kültü, eren kültü ve şenliklerinin Muğla'daki yansımaları. Bilig Dergisi, (25), 99-124.
• Önal Akkaş, S. (2008). Mit ve felsefe. Milli Folklor, 77, 83-88.
• Özdemir, N. (2012). Medya kültür ve edebiyat. Grafiker Yayınları.
• Polat, B. (2007). Türk kültüründe yağmur duası (Azatlı kasabası örneği). Dinî Araştırmalar Dergisi, 9(27), 275-283.
• Roller, Lynn E. (2004). Ana Tanrıça’nın izinde Anadolu Kybele kültü (B. Avunç, Çev.). Homer Kitabevi.
• Roux, J. P. (2011). Eski Türk mitolojisi. BilgeSu Yayıncılık.
• Sepetçi, T. (2016). Levi-Strauss ve Roland Barthes’ın yaklaşımıyla “God Of War III” oyununun mitsel çözümlemesi. TRT Akademi, 1(2).
• Sinanoğlu, M. (2009). İslam ansiklopedisi (37. Cilt). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Şener, C. (2010). Şamanizm, Türkler’in İslamiyet’ten önceki dini. Etik Yayınları.
• Televizyon İzleme Araştırmaları Komitesi (TİAK). (2021). Televizyon izleme ölçümü 2020 Yıllığı.
• TRT Kurumsal (2024). https://www.trt.net.tr/kurumsal/tarihce adresinden erişilmiştir.
• TRT 1 (tarih yok). Gönül Dağı. 17 Eylül 2024 tarihinde https://www.trt1.com.tr/diziler/gonul-dagi 17 adresinden erişilmiştir.
• Yalman, A. R. (1997). Cenupta Türkmen oymakları I. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Yaşar, M. (2018). Nemrut Dağı kutsal alanı: I. Antiochus’un dehası. İnönü University Journal of Art and Design, 9(19), 19-27.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, A. (2024). Göstergebilim. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları. https://siinav.ataaof.edu.tr/pdf.aspx?du=SOMI4hRI6/FwhfElnRZFTw== adresinden erişilmiştir.
• Yörükhan, T. (2009). Şamanizm. Ötüken Neşriyat A.Ş.