KÖTÜLÜK VE UYGUR DESTAN TİPOLOJİSİNDE KÖTÜ TİPLER

Yıl 2018, Sayı: 11, 18 - 30, 28.06.2018

Derya Özcan , Çiçek Varol

Öz

Kötü, korku veren ve olumsuz etkileri olan çeşitli
kavramları nitelemek için kullanılan bir sözcüktür. Kötü, sözlü gelenek
içindeki bir anlatmada asıl kahramanın karşısında yer alan kahramanlar için de
sıklıkla kullanılan sıfattır. Kötüler, asıl kahramanın engellerini aşarken
yoluna çıkan herhangi bir engel olabildiği gibi, anlatının temeli
iyilik-kötülük mantığına göre kurulmuş da olabilir. Sözü edilen anlatı eğer bir
destan ise destanların şahıs kadrolarında kötüler bazen düşman bazen de zalim
bir rakiptir. Her şeyin zıddıyla var olduğu ve aslında bu ikisinin de birbirini
tamamladığı evrenselci dikatomi ilkesi gereği iyi kahramanın varlığı kötülere
karşı verdiği mücadele ile kanıtlanmaktadır. Herhangi bir kötü insanın veya
varlığın tip haline gelmesi için bunların sabit karakterli ve kötülükte ısrarcı
olması düşünülmektedir. Uygur destanlarında kötü tipler; kötü anne, düşman,
rakip, zalim ebeveyn, hain, hileci-kurnaz tipler olmak üzere altı ana başlıkta ele
alınmış ve düşman tipin daha yoğun işlendiği görülmüştür. 

Anahtar Kelimeler

Uygur, Destan, Kötülük

Kaynakça

• Bars, Mehmet Emin (2014). “Türk Kahramanlık Destanlarında Kadın Tipleri”. International Journal of Languages’ Education and Teaching Volume/3, s. 121-140.Duman, Mustafa (2017). Türk Halk Anlatmalarında Olumsuz Tipler –Mit, Destan, Halk Hikayesi. Ege Üni. Sosyal Bilimler Enstitüsü. İzmir: Yayımlanmamış Doktora Tezi.Düzgün, Ülkü Kara (2014). Türk Destan Kahramanı ve Başkurt Destanlarının Tipolojisi. Konya: Kömen Yay.Ergin, Muharrem (2012). Dede Korkut Kitabı. İstanbul: Boğaziçi Yay.İbrayev, Şakir (1998). Destanın Yapısı. Ankara: AKM Başkanlığı Yay.İnayet, Alimcan (2004). Uygur Halk Destanları I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.İnayet, Alimcan (2013). Uygur Halk Destanları II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.İnayet, Alimcan (2014). Uygur Halk Destan/Hikayeleri Üzerinde İncelemeler. Ankara: Gece Yay.Kaya, Mustafa (2014). Leibniz’in Théodıcée’sinde Kötülük Problemi. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İzmir: Yayımlanmamış Doktora Tezi.Mehmet, Abdülhakim (2006). Uygur Halk Destanları (İcra Merkezli ve Karşılaştırmalı Bir Araştırma). Ege Üni. Sosyal Bilimler Enstitüsü. İzmir: Yayımlanmamış Doktora Tezi.Örnek, Sedat Veyis (2014). Türk Halkbilimi. Ankara: Bilgesu Yay. Süleyman, Eset (1994). “Altay Kültür Dairesinde Yalmavuz Tipi”. Miras Dergisi. Akt: Alimcan İnayet(1), s. 377-385.Türkçe Sözlük 1 (A-J). (1998). Türk Dil Kurumu.Türkçe Sözlük 2 (K-Z). (1998). Türk Dil Kurumu.Varol, Çiçek (2017). Uygur Halk Destanlarının Tipolojisi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Uşak: Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.Yıldırım, Gökşen (2015). Kötülük Olgusu ve Tanzimat Devri Türk Romanında Kötülük. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Elazığ: Yayımlanmamış Doktora Tezi.