The Judicial Modernizationin the Ottoman State: Lawyer (Advocacy) in Tanzimat Era and Emergence of Bar Association

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 2, 537 - 560, 29.09.2021

Galip Çağ , Funda Öztürk

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.927903

Öz

The justice system, which was organized in accordance withthe religious and customary rules of the Ottoman Empire, evolved in a new direction based on the principle of “no crime and punishment without law” in the Tanzimat Era and the legislative movements of the same period were shaped according to this new orientation.
With this orientation, the kadi, the practitioner of justice, was replaced by lawyers, prosecutors and judges following there quirements of secular legal regulations. Thus, a new profession and the term "lawyer" emerged in the Ottoman State law. Lawyers needed to go through certainstages in order to evolve in to the level of an attorney as we know today. In the first legal arrangements, the conditions of becoming a lawyer together with their duties, rights and responsibilities were determined and the advocacy became a professional occupation. Moreover, in order to put these regulations in to practice, arrangements were made regarding the training and organization of the proxies. Hence, the foundations of the profession of a lawyer were laid out.
This paper will address the importance of the formation of advocacy as a profession and vocational education and organization of lawyers in the Ottoman Empire. In addition, it will seek the answer the question of if the profession of a lawyer really existed in the Ottoman State.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, The Tanzimat, Lawyer (Dava Vekili), Association of Lawyers, Advocacy

Osmanlı Devleti’nde Adli Modernleşme: Tanzimat Döneminde Dava Vekilliği(Avukatlık) Ve Baronun Ortaya Çıkışı

Öz

Osmanlı Devleti’nde şer‘i ve örfi kurallara göre düzenlenen adalet sistemi, Tanzimat Dönemi’ne gelindiğinde “kanunsuz suç ve ceza olmaz” anlayışıyla yeni bir yöne evrildi ve aynı dönemin kanunlaştırma hareketlerine de bu yeni yönelime göre şekil verildi.
Bu yönelimle birlikte adaletin uygulayıcısı olan kadı artık yerini laik hukuk düzenlemelerinin gerekleri olan avukat, savcı, hâkim gibi unsurlara bırakacaktı. Böylece Osmanlı Devleti hukukunda yeni bir meslek “davâ vekâleti” ve bu mesleği yapan “davâ vekîli” terimleri yerini aldı. Dava vekilinin günümüz avukatına evrilebilmesi için belirli aşamalardan geçmesi gerekmekteydi. İlk kanuni düzenlemelerde dava vekili olabilmenin şartları, vekillerin görevleri, hak ve sorumlulukları belirlenerek dava vekilliğinin profesyonel bir meslek olması sağlandı. Ayrıca teoride gerçekleştirilen bu düzenlemelerin uygulamaya da geçirilebilmesi için vekillerin eğitimi ve örgütlenmesi hususlarında da düzenlemeler yapıldı. Böylece avukatlık mesleğinin temelleri atılmış oldu.
Bu çalışmada Osmanlı Devleti’nde dava vekâleti mesleğinin oluşumu, mesleki eğitim ve örgütlenmenin dava vekilliği için önemine değinilerek Osmanlı Devleti’nde gerçekten dava vekâleti mesleği var mıydı sorusuna yanıt aranacaktır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Tanzimat, Dava Vekili, Baro, Avukat

Kaynakça

• Sadaret Dîvân-ı Hümâyûn Mukavelename (A.} DVN. MKL); 7/10; 7/14; 8/9; Hariciye Nezareti Mektubî Kalemi (HR.MKT.); 277/67.
• Maarif Nezâreti Evrakı (MF. MKT); 1176/31; 622/15; 461/47; Şurâ-yı Devlet Evrakı (ŞD.); 2466/16; 2472/19; 2508/36; 2551/11.
• Meclis-i Vükela Mazbataları (MV.); 12/14; İrade-i Şûrâ-yı Devlet (İ. ŞD); 42/2204; Yıldız Esas Evrak (Y.EE); 83/22.
• Düstur, Tertib I, C. I, Matbaa-yı Âmire, İstanbul 1289; Düstur, Tertib I, C. III, Matbaa-yı Âmire, İstanbul 1289; Düstur, Tertip I, C. IV, Matbaa-yı Âmire, İstanbul 1290;
• Düstur, Tertip II, C. I, Dersaadet Matbaa-yı Âmire, İstanbul 1329; Düstur, Tertip III, C. I-IV, Milliyet Matbaası, İstanbul 1929.
• Ş. ŞEKİB. “Tarihçe-i Muhamat”, Muhamat, 5 (10 Teşrinisani 1327); Yovanaki Yorgiyadis,“Meslek-i Muhamat”,Muhamat, Nr. 2.
• Ceza Kanûnnâme-i Hümayunu, Nr. 112; Cerîde-i Mehâkim, Nr. 52; Takvîm-i Vekayi, 8 Ramazan 1291, Nr. 1692.
• Aday, Nejat, Avukatlık Hukukun Genel Esasları, Beta Yayınları, İstanbul, 1994.
• Battal, Şener - ERDEM, Nurşen, “Avukatlık Mesleğinin Türkiye’deki Tarihçesi”, Ankara Barosu Dergisi, S. 5-6, Ankara, 1985, s. 675-685.
• Berki, Ali Himmet, Açıklamalı Mecelle-i Ahkam-ı Adliye,Hikmet Yayınları, İstanbul, 1986.
• Betil, Aden“100. Yılında Bir Baro”, İBD, LII, İstanbul, 1978,s. 24-35.
• Bozkurt, Gülnihal “Türkiye’de Hukuk Öğretiminin Tarihçesi”, Hukuk Öğretimi Sempozyumu Bildirileri, 13-14 Mayıs 1993, Editör: A. Güriz, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 1993, s. 51-65.
• Bölükbaşı, Saffet Nezihi, “Ülkemizde Avukatlık ve Savunma”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, I, Ankara, 1988, s. 29-42.
• Börü, Levent, Medeni Usul Hukukunda Davaya Vekalet Ehliyeti, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Özel Hukuk Anabilim Dalı, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2006.
• Başar Centel, Nur Ceza Muhakemesi Hukukunda Müdafi, Kazancı Hukuk Yayınları, İstanbul, 1984.
• Demirel, Fatmagül, Adliye Nezareti Kuruluşu ve Faaliyetleri (1876-1914), Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul, 2008.
• Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara, 2006.
• Durhan, İbrahim, Yapısı ve İşleyişi İtibariyle Osmanlı Yargı Örgütü ve Tanzimat Dönemindeki Gelişmeler, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Bölümü, (Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul, 1999.
• Durhan, İbrahim, “Ülkemizde Avukatlık Kurumunun Tarihsel Gelişimi”, AÜEHFD, VIII/3-4, Ankara, 2004, ss. 23-46.
• Esirgen Örsten, Seda, “Tanzimat’tan Cumhuriyete Avukatlık”, AÜHFD, LXIII/4, Ankara, 2014, s.737-778.
• Güner, Semih, Avukatlık Hukuku, Ankara Barosu Yayınları, Ankara, 2002.
• Halim, Hamdi, “Cumhuriyet Devrinde Avukatlık Müessesesi”, İstanbul Barosu Mecmuası, Cumhuriyet’in 10. Yıldönümü Münasebetiyle Neşredilen Fevkalade Sayı, 7 Eylül / I Teşrin 1933, S. 9-10, İstanbul, 1953, s. 370-374.
• Koruklu, Aziz, “Dava Vekilliği Mesleği ve Bu Mesleğe Girenlerle Devam Edenlerin Mevzuat Karşısında Hukuki Durumları”, Adalet Dergisi, XXXVI / 7, Temmuz, Ankara, 1945, s. 657-670.
• Koyuncu, Nuran, “Hukuk Mektebinin Doğuşu”, GÜHFD, XVI/3, Ankara, 2012, ss.162-183.
• Kuntman, Osman, “Türkiye’de Avukatlık Mesleğinin, İstanbul Barosunun Tarihçesi ve Yabancıların Kurduğu Baro”, İBD, LVXII/4-5-6, İstanbul, 1988, s.254-285.
• Özkent, A. Haydar, “Türk Avukatlığının Tarihine Kısa Bir Bakış”, İstanbul Barosu Mecmuası, Cumhuriyet’in 15. Yıldönümü Fevkalade Nüshası, İstanbul, 1938, s. 5-28.
• Özkent, A. Haydar, Avukatın Kitabı,Arkadaş Basımevi, İstanbul, 1940.
• Özkorkut, ÜNAL Nevin,“Savcılık, Avukatlık ve Noterlik Kurumlarının Osmanlı Devleti’ne Girişi”, AÜHFD, LII/4, Ankara, 2003, s. 147-154.
• Sağnak, Sadi-Boralıdağ, Kemal, Devlet Camiasında Avukatlık ve Baro Yeni Avukatlık Kanunun Karakteristik Vasıfları, Ankara Yeni Cezaevi Matbaası, Ankara, 1939.
• Ünal, Filiz, Maarif Salnamelerine Göre İstanbul’da Eğitim-Öğretim (1898-1903), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2007.
• Yılmaz, Ejder, “Bir Meslek Olarak Dünden Yarına Doğru Avukatlık”, AÜHFD, 44(1), (1995), s.193-208.
• Yolalıcı, Emin, “XIX. Yüzyıl ve Sonrası Osmanlı Devleti’nde Eğitim ve Öğretim Kurumları”, OSMANLI, V, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999, s. 281-296.
• Yörük, Ali Adem, Mekteb-i Hukuk’un Kuruluşu ve Faaliyetleri (1878-1900), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Tarih Anabilim Dalı Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 2008.