1956 Süveyş Krizi ve Ortadoğu’ya Etkisi

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 2, 726 - 757, 29.09.2021

Mehmet Erkan Kıllıoğlu

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.941082

Cited By: 1

Öz

İkinci Dünya Savaşı sonrasındaki dönemde 19. Yüzyıl’ın büyük sömürge imparatorlukları ve onların kurmuş oldukları düzen dağılmış ve bir tarafta SSCB diğer taraf da ise ABD’nin önderliğini yaptığı iki kutuplu bir uluslararası siyasi yapı ortaya çıkmıştır. Bu yeni yapının ortaya çıkması eski düzenin tasfiyesini de beraberinde getirmiştir. Bu tasfiye sürecinde İngiltere kendi iktisadi, siyasi ve askeri yapısına büyük yük bindiren sömürgelerini tahliye ve tasfiye etme yoluna gitmiştir. Ancak bunu yaparken stratejik açıdan önemli noktaları, en azından Süveyş Kanalı’nın batısında kalanları, elinde tutmaya çalışmıştır. Mısır topraklarında kalan Süveyş Kanalı bölgesi bu kilit önemdeki noktalardan biridir. Eski sömürge geçmişi nedeniyle Batı ile ilişkileri zaman zaman kötüleşen Mısır yine böyle sorunlu olaylardan birinin sonrasında Süveyş Kanalını devletleştirdiğini açıklamıştır. Bu karardan Batı Dünyası’nın lideri konumundaki ABD memnun olmamıştır ancak SSCB’nin Ortadoğu’ya müdahil olmasına ve etkisini attırmasına sebep olmaması için gerginliği büyütmemeye çalışmıştır. Ancak Kanal’ın idaresini ellerinde tutan İngiltere ve Fransa bu durumdan memnun olmamış, hem Kanalı geri almak hem de kendilerine Ortadoğu bölgesinde düşmanlık yapan Mısır lideri Cemal Abdünnasır’ı devirmek için harekete geçmeye karar vermiştir. Bunun sonucunda da 1956 Süveyş Krizi yaşanmıştır. İngiltere ve Fransa askeri mücadeleyi kazanmıştır ancak siyasi olanı kaybetmiştir. Bunun sonucunda Ortadoğu bölgesinde ve dünya sisteminde dengeler değişmiştir. Süveyş Krizi de bu değişimin başlangıç noktası olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Eisenhower, Süveyş Krizi, Abdünnasır, Silahşör(Muskeeter) Operasyonu

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Suez Crisis 1956 and Consequences to the Middle East

Öz

In the period after the Second World War, the great colonial empires of the 19th century and their colonial order fade away and a new bipolar international political system led by the USA and USSR, emerged. The emergence of this new international political system forced the disintegration of the old order. During this disintegration process, Britain tried to evacuate and liquidate her former colonies, which put a huge burden on its economic, political and military system, but in doing so tried to keep the strategically important points, at least the ones left in the west of the Suez Canal. The Suez Canal region, which remained in Egyptian territory, was one of those strategic assets. Egypt, whose relations with the West occasionally deteriorated due to its former colonial past history, announced that it had nationalized the Suez Canal after one of such problematic events. Although the USA, the presumed leader of the Western World, was not satisfied with that decision, but tried to decrease the tension in order to cease the USSR intervention to the Middle East and increase its influence. However, Britain and France, who are in charge of the Suez Canal and Canal Company, were not satisfied with Egypt’s decision that nationalized the Suez Company. They took decisive action both to take the Canal back and to overthrow the Egyptian leader Gamal Abdünnasir, who was hostile to them in the Middle East region. As a result, the Suez Crisis of 1956 occurred. Britain and France won the military struggle but lost in the political process. Balances in the Middle East region and the world system have changed dramatically and the Suez Crisis was the starting point of this change.

Anahtar Kelimeler

Suez Crisis, Gamal Abdunnasir, Athony Eden, Eisenhower, John Foster Dulles, Opearation Muskeeter

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Armaoğlu, Fahir, 20 Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914-1980, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1983.
• Armaoğlu, Fahir, Filistin Meselesi ve Arap İsrail Savaşları 1948-1988, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1991.
• Aydemir, Şevket Süreyya, Asvan Barajı Problemi, Ortadoğu, Cilt: 1, Sayı: 4, (1961), s. 9-12.
• Beaufre, André, The Suez Expedition 1956, Londra: Faber and Faber 1969.
• Beschloss, Michael R., Mayday: Eisenhower, Khruschev and the U-2 Affair, New York: Harper and Row, 1986.
• Binder, Leonard, The Ideological Revolution in the Middle East, New York: Wiley&Sons Inc., 1964.
• Calvocoressi, Peter, World Politics since 1945, Londra: Longman Group UK Limited, 1987.
• Cooper, Chester L., The Lion’s Last Roar: Suez, 1956, Londra: Bodley Head, 1987. Cull, Brian, Nicolle, David ve Aloni, Shlomo, Wings Over Suez: Air Operations During the Sinai and Suez Wars of 1956, Londra: Grub Street, 1996. Dayan, Moshe, Diary of Sinai Campaign, New York: Schocken Books, 1967.
• Ferguson, Niall, Empire: The Rise and Demise of the British World Order and the Lessons for Global Power, New York: Basic Books, 2003.
• Freidman, Norman, British Carrier Aviation: The Evolution of the Ships and Their Aircraft, Annapolis: Naval Institute Press, 1989.
• Gökdeniz, Sermet, “1956 Süveyş Kanalı Buhranı ve Port Sait Harekâtı”, Donanma Dergisi, Cilt: 71, Sayı: 426, (1959), s. 1-35.
• Gorst, Anthony ve Johnman, Lewis, The Suez Crisis, New York: Routledge, 1997.
• Gönlübol, Mehmet vd., Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1995), Ankara: Siyasal Kitabevi, 1996.
• Grogin, Robert C., Natural Enemies, The United States and the Soviet Union in the Cold War 1917-1991, Lenham-Maryland: Lexington Books, 2001.
• Groove, Eric, Vanguard to Trident: British Naval Policy Since World War II, Londra: Bodley Head, 1987.
• Hahn, Peter L., The Suez Crisis, A Crisis That Changed the Balance of Power in the Middle East, Significant Events in U. S. Foreign Relations, 1900-2001, Foreign Policy Agenda, ejournalusa, U. S. Department of State/Bureau of International Informations Programs, Cilt: 11, Sayı: 1,(Nisan 2006) Washington, s. 26-29.
• Horne, Alistair, La Belle France: A Short History, New York: Knopf, 2005. Jackson, William Godfrey Fothergill, ve Bramall, Dwin, The Chiefs: The Story of the United Kingdom Chiefs of Staff, Londra: Brasseys’s, 1992. Judt, Tony, Postwar: A History of Europe Since 1945, New York: Penguin, 2005.
• Kyle, Keith, Suez: The Twice Fought War, New York: McGraw-Hill, 1969.
• Kunz, Diane B., The Economic Diplomacy of the Suez Crisis, Chapel Hill: University of North Carolina Press, 1991.
• Ladd, James D., The Royal Marines, 1919-1980, Londra: Jane’s Publishing Company Limited, 1980.
• Love, Kennett, Suez, The Twice Fought War, New York: McGraw-Hill Book Company, 1968.
• Macmillan, Harold, Riding the Storm, 1956-1958, New York: Harper and Row, 1971.
• Mansfield, Peter, Osmanlı Sonrası Türkiye ve Arap Dünyası, Çev. Nuran Ülken, İstanbul: Sander Yayınları, 1975.
• Mosley, Leonard, Dulles: A Biography of Eleanor, Allen and John Foster Dulles and Their Family Network, New York: Hodder and Stoughton 1978.
• Murphy, Robert, Diplomat Among Warriors, New York: Doubleday, 1964.
• Nutting, Anthony, No Ends of a Lesson, The Story of Suez, New York: Clarkson N. Potter, 1967.
• Rathburn, R. W., Operation Musketeer: A Military Success Ends in Political Failure, Marine Corps Command and Staff College, Marine Corps Development and Education Command, War Since 1945 Seminar, Quantico Virginia: 2 Nisan 1984, http://www.globalsecurity.org/military/library/report/1984/RRW.htm , (Erişim tarihi: 07.09.2018)
• Serbest, Bürkan, “Süveyş Kanalı’nın Ulusallaştırılması Sorunu ve Süveyş Bunalımı”, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 4, (2017), s. 689-711.
• Sharabi, Hisham, Goverments and Politics of the Middle East Twentieth Century, Princeton-New Jersey: D. Van Nostrand Company Inc. 1962.
• Taşhan, Seyfi, “Petrol İhtiyaçlar, Buhranlar ve Politikalar”, Dış Politika-Foreign Policy, Cilt: 3, Sayı: 2, (1973), s. 11-31.
• The Suez Crisis, 1956, Washington: The Office of the Historian, Foreign Relations of the United States, U. S. State Department, 1990 (FRUS).
• Wheelock, Keith, Nasser’s New Egypt, New York: Fredercik A. Praeger Publishers, 1960.
• Willmott, H.P., “The Suez Fiasco”, Robert Thompson (Der.), War in Peace: Conventional and Guerilla Warfare Since 1945, Londra: Orbis, 1981.