XX. Yüzyılın İlk Çeyreğinde Türkistan'da Çarlık Rusyası'na Karşı Meydana Gelen Başkaldırı Hareketi Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 1, 185 - 219, 28.03.2022

Ömer Karataş

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1070122

Öz

Türkistan coğrafyası, Çarlık idaresine karşı XIX. yüzyılın son çeyreği ile XX. yüzyılın ilk çeyreği arasında Türk halklarının başkaldırıları hareketlerine sahne oldu. Bu başkaldırı hareketleri içerisinde en dikkat çekici olanı 1916 yılında meydana gelen ayaklanmadır. Bu ayaklanmanın temelinde Türkistan halklarının Çarlık yönetiminden tamamen kurtulma düşüncesi yatmakta mezkûr ayaklanma ilk kitlesel silahlı direniş hareketi hüviyeti taşımaktadır. Bu yönüyle söz konusu ayaklanma, gerek Rusya ve gerekse Orta Asya Türk devletleri tarihçiliğinde ilgi görmüştür. Konuyla ilgili kaleme alınan araştırmalarda 1916 Türkistan ayaklanması, genellikle sebep-sonuç ilişkisi ve bölgede neden olduğu etkiler üzerinden değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bu minvalde makalemizde; bu zamana kadar bilhassa Rus ve Orta Asya Türk devletleri tarih literatüründe konu edinilen 1916 senesi Türkistan ayaklanmasının değinilmeyen ya da eksik olarak gördüğümüz yönlerine temas etmeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Türkistan, Rusya, İsyan, Milli Ayaklanma., Türkistan, Rusya, İsyan, Milli Ayaklanma

Destekleyen Kurum

YOK

Proje Numarası

-

Teşekkür

Kolaylıklar dilerim...

An Evaluation on the Revolutionary Movement Against the Russian Empire in Turkıstan in the First Quarter of the 20th Century

Öz

Turkestan region has seen the rebellious movements of Turkish folks against Tsarist regime between the last quarter of 19th century and the first quarter of 20th century. The most striking of these rebellious movements is the uprising that took place in 1916. At the heart of this uprising lies the idea of Turkish folks to get rid of the Tsarist regime and this uprising is regarded as the first mass armed resistance movement of this kind. In this respect, this uprising has attracted attention in the historiography of both Russia and Turkestan Turkish states. In the relevant literature, the 1916 Turkistan uprising has been addressed in terms of the cause-effect relationship and the effects it caused in the region. In this regard, this study aims to focus on the untouched or incomplete aspects of the 1916 Turkestan uprising, which has been addressed within the relevant literature of especially Russian and Central Asian Turkish states.

Anahtar Kelimeler

Turkestan, Russia, Rebellion, National Uprising

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Kopiya. РГВИА. Ф. 1396. Оп. 3. Д. 549. Л. 576–578. 6 iyulya 1916 g.
• RGVİA.F. 400.Op. 1. D.4546. Ç.1. L.258-258 18 avgusta 1916 g.
• Kopiya. RGVİA. F. 400 Op. 1. D. 4546. Ç. 1. L. 277. 24 avgusta 1916 g.
• Kopiya. RGVİA. F. 400.Op. 1.D. 4546. Ç. 1.L. 247-247 ob. avgusta 1916 g.
• Kopiya. RGVİA. F. 400 Op. 1. D. 4546. Ç. 1. L. 321. 12 sentyabrya1916 g.
• Kopiya.RGVİA.F.400.OP.1.D.4546.Ç.1.L.337. 21 sentyabrya 1916 g.
• Kopiya. RGVİA. F. 400. Op. 1. D. 4546. Ç. 1. L. 379. 19 oktyabrya 1916 g.
• RGİA. F. 1292. Op. 1. D. 1933A. L. 475-505. noyabr 1916.
• Kopiya. RGİA. F. 396. Op. 7. D. 764. L. 55-69. 17 noyabr 1916 g.
• Kopiya. GARF. F. 1807. Op. 1. D. 296. L. 10-13. 19 noyabrya 1916 g.
• RGVİA. F. 400. Op. 1. D. 4543. Ç. 1. L. 105-115. 13 dekabrya 1916 g.
• RGVİA.F.400.Op.1.D.4639.L.67-70. 15 maya 1917 g.
• RGİA.F.1289.Op.12.D.1265.L.125-141. 23 yanvarya 1917 g.
• RGVİA. F. 400. Op. 1. D. 4543. Ç. 1. L. 105-115.13dekabrya 1916 g.
• RGİA. F. 1405. Op 530. D. 956. L. 42, 43, 44. 7 Mart 1917 g.
• RGİA. F. 1405. Op. 530. D. 1068. L. 22. 13 Mart 1917 g.
• RGİA. F. 1291. Op. 84. D. 57. L. 2-13. 27 iyunya 1917 g.
• RGİA. F. 1292. Op. 1. D. 1933A. L. 475-505.
• Kopiya. RGVİA.F.400.op.1.D.4548.L.1-15 ob.22 fevralya 1917 g.