Reinterpretation of Hunnic Title Ku-t’u孤涂

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 1500 - 1509, 30.09.2024

Fatih Şengül

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1483913

Öz

We don’t have much information about the language of Asian Huns who played one of the most important roles in both Turkic and world history and occupy a remerkable place in Asian history. On the other hand, we have been familiar with all existing data pertaining to their language thanks to Chinese annals. Chinese annals mention some words which belong to their language. One part of those words constitutes the captions belonging to Hunnic ruling class. One of those captions is Ku-t’u’ meaning “son” which is given by the Huns for their rulers. The mentioned caption has been tried to be explained with different meanings. Some researchers evaluate the true meaning of this caption as “son”and link this with the words which match up with it semantically and phonetically while others aim at clarifying it with the namings which are evocative of the meaning of majesty. In this paper it will be shown that the mentioned caption is related to a belief system belonging to Turks and Mongols. The main topic of this paper revolves around explanation of the mentioned caption on the base of a belief in Turks and Mongols.

Anahtar Kelimeler

Turkic, Hunnic, Chinese, Mongolian, Pulleyblank

Hun Ünvanı Ku-t'u'nun Yeniden Yorumlanması

Öz

Gerek Türk gerekse dünya tarihinde en önemli rollerden birini oynayan ve Asya tarihinde önemli bir yer tutan Asya Hunlarının diline dair çok fazla malumata sahip değiliz. Öte yandan, onların dili hususunda elimizde mevcut olan tüm verilere Çin yıllıkları sayesinde aşinayız. Çin yıllıklarının onların diline ait kimi sözcükleri kayıt altına aldıklarını bilmekteyiz. Bu sözcüklerin bir kısmını ise Hun yönetici sınıfına ait ünvanlar teşkil etmektedir. Bu ünvanlardan biri Hunların kendi hükümdarları için verdikleri ve oğul anlamına gelen Ku-t’u’dur. Bahsolunan unvan bugüne değin farklı anlamlarla izah edilmeye çalışılmıştır. Kimi araştırmacılar bu ünvanın asıl anlamı olarak Çin yıllıklarının kaydettiği “oğul” sözcüğü olarak değerlendirip Altay dillerinde ona uygun düşen kelimeler ile eşleştirme yolunu seçerlerken kimi dilbilimciler ise Türkçe’de hükümdar anlamını çağrıştıran adlandırmalar ile ona bir izahat getirme çabası içerisinde olmuşlardır. Bu çalışmanın ana konusu zikri geçen ünvanın Türk ve Moğollardaki bir inanç temelinde izahı üzerindedir. Bu makalede zikri geçen sözcüğün esasen Türk ve Moğol dillerine ait bir inanç sistemi ile bağlantılı olduğu gösterilecektir.

Anahtar Kelimeler

Hunca, Türkçe, Moğolca, Ku-t’u

Etik Beyan

Bu çalışmanın tümüyle özgün bir çalışma olduğunu onaylamaktayım

Destekleyen Kurum

Destekleyen hiçbir kurum yoktur

Kaynakça

• Binler, Mehmet Ziya. Türk Dünyası Aile ve Akrabalık Terimleri Sözlüğü. Selenge, 2007.
• Caferoğlu, Ahmet. Doğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar. Kars, Erzurum: Çoruh İlbaylıkları Ağızları), Türk Dil Kurumu Yayınları, 1995.
• Ch’ien, Ssu-ma. The Grand Scribe’s Records, The Volume IX, The Memoirs of Han China, Part II. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press, 2011.
• Csornai, Katalin. “Where Huns’ Blood Drew””. Journal of Eurasian Studies 1/3 (2009), 29-43.
• Danişment, İsmail Hakkı. Türklerle Hind-Avrupalıların Menşe Birliği. İstanbul: Devlet Basımevi, 1936.
• Derksen, Rick. Etymological Dictionary of the Baltic Inherited Lexicon. Brill, Leiden-Boston, 2025.
• Dinç, Ahmet. Türkçenin Kayıp Kelimeleri. Ankara, C.II: Litera Yayıncılık, 2023.
• Doerfer, Gerhard. “O Yazyke Gunnov””. Zarubezhnaya Tyurkologiya”, Vyp 1 (1986), 71-134.
• Doerfer, Gerhard. “Zur Sprache der Hunnen””. Central Asiatic Journal” XVII/1 (1973), 1-50.
• Donuk, Abdulkadir. Eski Türk Devletlerinde İdari-Askeri Ünvan ve Terimler. Ankara: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 1988.
• Derleme Sözlüğü, Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü. Türk Dil Kurumu. Ankara, C.III,IV, 2019.
• Dybo, Anna. Lingvisticheskiye Kontakty Rannikh Tyurkov. Moskva: Leksicheskiy fond., Pratyurkskiy Period, Vostochnaya literatura, 2007.
• Eren, Hasan. Türk Dilinin Etimolojisi. Ankara: Bizim Büro Basımevi, 1999.
• Fraenkel, Ernst. Litauisches Etymologisches Wörterbuch. Göttingen, V.I: Vandenhoeck & Ruprecht, 1962.
• Georg, Stefan. “Türkisch/Mongolisch Tengri ‘Himmel, Gott’ und Seine Herkunft””. Studia Etymologica Cracoviensia 6 (2001), 83-100.
• Kaşgarlı Mahmut. Divanü Lügati’t-Türk , Türk Dil Kurumu Yayınları. Ankara, 1999.
• Ksenefontov, Gavriil Vasilyevich. Yakut Şamanlığı. Konya: Kömen Yayınları, 2011.
• Müller, Friedrich Wilhelm Karl. “Uigurica (I). 1. Die Anbetung der Magier, ein christliches Bruchstück. 2. Die Reste des buddhistischen Goldglanz-Sūtra. Ein vorläufiger Bericht,” AKPAW(Abhandlungen der Koniglich Preußischen Akademie der Wissenschaften”. Berlin: Akademie der Wissenschaften, 1908.
• Müller, Friedrich Wilhelm Karl. “Uigurische Glossen”, Ostasiatische Zeitschrift, (Festschrift für F”. Hirth 8 (ts.), 1019-1920, 310-324.
• Naskali, Emine Gürsoy vd. Türk Dil Kurumu Yayınları. Ankara, 1999.
• Nemeth, Gyula. Kumuk ve Balkar Lehçeleri Sözlüğü. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1990.
• Özder, Mustafa Âdil. Türk Halkbiliminde Düğün-Evlilik-Akrabalık Terimleri Sözlüğü. Ankara: Ziya Gökalp Derneği Yayınları, 1981.
• Özşahin, Murat. Başkurt Türkçesi Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları. Ankara, 2017.
• Pekarskiy, Eduard Karloviç. Yakut Dili Sözlüğü, Ebuzziya Matbaası, İstanbul, C.I, 1945
• Pulleyblank, Edwin George. “Yazyk Syunnu””. Zarubezhnaya Tyurkologiya 1 (1986), 29-70.
• Pulleyblank, E.Edwin George. “The Consonantal System of Old Chinese:Part II””. Asia Major(16, 206-265.
• Schuessler, Axel. “Phonological Notes on Hàn Period Transcriptions of Foreign Names and Words”, Studies in Chinese and Sino-Tibetan Linguistics: Dialect, Phonology, Transcription and Text”. Language and Linguistics Monograph Series 53 (2014), 249-292.
• Shiratori, Kurakichi. “Sur l’Origine des Hiong-nu””. Journal Asiatigue CCII/1 (1923), 71-81.
• Stachowski, Marek. Kurzgefaßtes Etymologisches Wörterbuch der Türkischen Sprache. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2019.
• Starostin, Sergey Anatolyevich vd. An Etymological Dictionary of Altaic Languages (Handbook of Oriental Studies. Brill, V.II, 2003.
• Şengül, Fatih. Sabir Sekel Avar ve Bulgar Etnik Meselelerinin Çözümü, 2013.
• Şengül, Fatih. Sakaların ve Sarmatların Kökeni, Eğitim Kitabevi. Konya, 2023.
• Tekin, Talat. Hunların Dili, Doruk yayınları. Ankara: Doruk Yayınları, 1993.