Eskişehir İli Ali Koç Baba Ocağı İle Sultan Şücaaddin Veli Ocağı Dini Örgütlenmesi ve İnanç Pratiklerinin Karşılaştırması

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 1530 - 1562, 30.09.2024

Hüseyin Temel , Refik Arıkan

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1497007

Öz

Alevilik Peygamber’in vefatından sonra halifenin kim olacağı üzerine başlayan iktidar mücadelelerinin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Hz. Ali’ye bağlı olanları ve Ehli Beyt mensubu kişileri nitelemek amacıyla kullanılmıştır. İslam Tarihinde Şiiler ve Şia içerisinde yer aldığı kabul edilen ve Hz. Ali hakkında inançlara sahip farklı tasavvufî, siyasî ve itikadî oluşumları tanımlamak için de kullanılmıştır.
Alevilik tarihsel süreç içerisinde kendi içinde de farklı kollara ayrılmış ve farklı coğrafyalarda etkisini gösteren bir inanç haline gelmiştir. Türkler arasında da kendine yer bulan Alevilik, özellikle Hacı Bektaş-ı Veli ile birlikte Anadolu’nun önemli dini teşekküllerinden biri haline gelmiştir. İskân siyaseti ile Balkanlar’a yayılan Aleviler “ocak” şeklinde örgütlenmişler ve inançlarını devam ettirmişlerdir. Balkanlardan göçlerle birlikte Anadolu’ya dönen Aleviler inançlarını ve kültürlerini devam ettirmişlerdir.
Bu çalışmada Eskişehir ve civarında yaşayan Alevi topluluklarından Seyyid Ali Koç Baba Ocağı ve Seyyid Şücaaddin Veli Ocaklarının kökenleri, dini örgütlenmeleri, ibadet ve sosyal hayat açısından benzerlikleri, farklılıkları üzerinde durulmuştur. Ağırlıklı olarak Ali Koç Baba Ocağı taliplerinin yaşadığı Eskişehir Seyitgazi civarındaki Büyükyayla, Salihler ve Kütahya Aydınlar Köyleri ile Şücaaddin Veli Ocağına bağlı Arslanbeyli Köyü örnek seçilerek yürütülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Alevilik, Ocak, Cem, Seyyid Sultan Şücaaddin Veli, Seyyid Ali Koç Baba, Babai.

Comparison of Religious Organization and Faith Practices of Eskişehir Province Ali Koç Baba Lodge and Sultan Şücaaddin Veli Lodge

Öz

Alevism emerged as a result of the power struggles over who would be the caliph after the death of the Prophet. It has been used to characterize the followers of Prophet Ali and the members of the Ahl al-Bayt. In Islamic history, it has also been used to describe different mystical, political and theological formations that are considered to be part of the Shia and Shia and have beliefs about Prophet Ali.
In the course of the historical process, Alevism has been divided into different branches within itself and has become a belief that shows its influence in different geographies. Finding a place for itself among Turks, Alevism became one of the most important religious organizations in Anatolia, especially with Hacı Bektaş-ı Veli. The Alevis, who spread to the Balkans with the settlement policy, were organized as "hearths" and continued their beliefs. Alevis who returned to Anatolia with the migrations from the Balkans continued their beliefs and culture.
In this study, the origins, religious organizations, similarities and differences in terms of worship and social life of Seyyid Ali Koç Baba Quarry and Seyyid Şücaaddin Veli Quarries, which are among the Alevi communities living in Eskişehir and its vicinity, are focused on. Büyükyayla, Salihler and Kütahya Aydınlar villages around Eskişehir Seyitgazi, which are predominantly inhabited by the followers of Ali Koç Baba Quarry, and Arslanbeyli Village of Şücaaddin Veli Quarry were selected as samples.

Anahtar Kelimeler

Alevism, Ocak, Cem, Seyyid Sultan Şücaaddin Veli, Seyyid Ali Koç Baba, Babai

Kaynakça

• Albek, Suzan, Dorylaion’dan Eskişehir’e, Eskişehir 1991.
• Altı, Aziz, Balkanlarda Bektaşilik XVII-XVIII. Yüzyıllar, Ankara 2009.
• Barkan, Ömer Lütfi, “İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeler”, Vakıflar Dergisi, (1942), s. 11.
• Ceylan, Ömer- Ersal, Mehmet, “Topuz Baba’dan Ali Koç Baba’ya Alvanlar Köyündeki Alevilik Üzerine Yeni Belge ve Bilgiler”, Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları Dergisi, (2018), sayı 18, s. 11.
• Demirtaş, Mehmet, Horasandan Balkanlara Seyyid Şücaaddin Veli Ocağı ve Erkânı, İstanbul 2018.
• Demirtaş, Mehmet, Seyyid Sultan Sücaaddin Veli Ocağında Alevilik 48 Perşembe ışığı, Eskişehir 2021
• Doğru, Halime, 16. yüzyılda Eskişehir ve Sultanönü Sancağı, İstanbul 1992.
• Engin, Refik, “Bir madalyon Bir Tarih Ali Koç Baba ve Yaşayan Erkânı”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (2004), sayı, 31, s. 39.
• Engin, Refik, “Trakya ve Balkanlarda Bektaşi ve Bektaşi Sürekleri”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (2010), Sayı 55 s. 379.
• Eröz, Mehmet, Türkiye’de Alevilik Bektaşilik, Ankara 1990.
• Ersal, Mehmet, “Alevi İnanç Sisteminde Dem Kültü ve Dem Geldi Semahları”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırmaları Dergisi, (2016), Sayı 77, s. 129.
• Ersal, Mehmet, “Şücaeddin Veli Ocağı: Balkan Aleviliğindeki Yeri Rolü ve Önemi”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (2012), Sayı 63, s. 207-230.
• Fığlalı, Ethem Nuri, Türkiye’de Alevilik Bektaşilik, Ankara 1990.
• Gölpınarlı, Abdulbaki, Vilayet-name, Menakıb-ı Hünkâr Hacı Bektaş-ı Veli, İstanbul 1995.
• İpşirli, Mehmet, “Musahib”, DİA, (2020), C. 31, s. 230-231.
• Kiel, Machiel, “ Niğbolu”, DİA, (2010), C.33, s. 87-89.
• Korkmaz, Esat, Alevilik ve Bektaşilik Sözlüğü, İstanbul 2005.
• Kökel, Coşkun, “Bulgaristan’da Yaşanan Alevilik ve Bektaşilik Üzerine”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (2007), Sayı 43, s. 4.
• Köprülü, Orhan, “Velayet-name-i Sultan Şücaüddin”, Türkiyat Mecmuası, (1972), C. XVII, 1972. s. 177-184.
• Kutlu, Sönmez, “Türklerin İslamlaşma Sürecinde Mürcie ve Tesirleri”, DİA, (2006), C. 32, s. 41-45.
• Küçükcan, İlyas, Seyyid Battal Gazi ve Külliyesi, Eskişehir 2012.
• Ocak, Ahmet Yaşar, “ Alevi”, DİA, (1989), c. 2, s.368-369.
• Ocak, Ahmet Yaşar, Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sufilik: Kalenderiler(XIV-XVII. Yüzyıllar), Ankara 1992
• Saygı, Hakkı, Türklerin Balkanlara Geçişi ve Alevi-Bektaşi Zümreler, İstanbul 2013.
• Sezgin, Abdulkadir, “Türkiye Aleviliği, Alevilerde Liderlik ve Kavram Sorunu, 2023 Dergisi, (2004), Sayı 44, s. 40.
• Şahin, Haşim, “ Ocak”, DİA, (2007), C.33, s. 316-317.
• Taşğın, Ahmet, Horasandan Balkanlara Ulaşan Eren Koyun Baba ve Menakıbı, Konya 2017.
• Turan, Ahmet, - Yıldız, Harun, “Tarihten Günümüze Anadolu Aleviliği”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (2008), C.26, Sayı. 26-27 s. 4.
• Ulusoy, Celalettin, Hünkâr Hacı Bektaş Veli ve Alevi-Bektaşi Yolu, Nevşehir 1986.
• Üzüm, İlyas, “Kızılbaş” DİA, (2002), C. XXV, s. 546.
• Yağmur Say. “Kalenderi, Alevi ve Bektaşi Kültünde Önemli Bir Alp-Eren Gazi Şua’eddin Veli (Sultan Varlığı ve Velayetnamesi”, Eskişehir 2010.
• Yaman, Ali, “Alevilikte Ocak Kavramı: Anlam ve Tarihsel Arka Plan”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (2011), Sayı 60, s. 48.
• Yaman, Ali, Alevilik-Kızılbaşlık Tarihi, İstanbul 2007.
• Yaman, Ali, Kızılbaş Alevi Ocakları, Ankara 2006.
• Yörükan, Yusuf Ziya, Anadolu’da Aleviler ve Tahtacılar, Ankara 1998.
• Abidin Ağırbaş, (Ali Koç Baba Ocağı, Âşık Baba), 57 yaşında, Lise mezunu, Eskişehir doğumlu.
• Ali Uslu, (Emekli işçi), 88 yaşında, İlkokul mezunu, Eskişehir doğumlu.
• Seydi Koç, ( Ali Koç Baba Ocağı, Dede), 59 yaşında, ilkokul mezunu, Eskişehir doğumlu.
• Seyit Ahmet Demir, (Ali Koç Baba Ocağı, Tarikçi Baba), 64 yaşında, ilkokul mezunu, Eskişehir doğumlu.