Ribats in the Medieval Eastern World in Terms of Their Socio-Cultural Functions

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 2, 2021 - 2036, 30.09.2025

Tunay Karakök

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1645102

Öz

In the medieval Islamic world, ribats were not only military defense points but also held great significance due to their religious, cultural, and social functions. This article aims to examine the socio-cultural roles of ribats in medieval Eastern societies. Initially established as military strategic points, ribats gradually evolved into centers for religious education, hospitality, charity, trade, and cultural interaction. This study discusses the role of ribats, particularly in border regions, in ensuring safe passage between societies and supporting social order. Additionally, it emphasizes that ribats were important centers for religious education and cultural interaction, where different ethnic and religious communities came together to develop new ideas and artistic movements. Ribats also stand out for their role in social assistance and hospitality. These structures, which hosted travelers, merchants, and dervishes, made significant contributions to daily life and strengthened social bonds. The article reveals that ribats represented much more than just military functions, showcasing their contributions to the spiritual and cultural fabric of society, highlighting their multifaceted role in the medieval Eastern world. In conclusion, ribats in the medieval Eastern world were indispensable not only as military defense points but also as key elements in the cultural, social, and religious life of societies. This study aims to help us understand the multifaceted functions of ribats.

Anahtar Kelimeler

Ribats , Medieval Islamic World , Socio-Cultural Functions , Religious Education , Social Structure

Ortaçağ İslam Dünyasında Sosyal İşlevleri Bakımından Ribatlar

Öz

Ortaçağ İslam dünyasında ribatlar, yalnızca askeri savunma noktaları değil, aynı zamanda dini, kültürel ve sosyal işlevleriyle de büyük bir öneme sahipti. Bu makale, ribatların Ortaçağ Doğu toplumlarındaki sosyo-kültürel işlevlerini incelemeyi amaçlamaktadır. Ribatlar, ilk olarak askeri stratejik noktalar olarak kurulmuş, zamanla dini eğitim, misafirperverlik, hayır işleri, ticaret ve kültürel etkileşim merkezi haline gelmiştir.Bu çalışmada, ribatların, özellikle sınır bölgelerinde, toplumlar arasında güvenli geçişi sağlamak ve toplumsal düzeni desteklemek adına oynadığı rol ele alınmaktadır. Ayrıca, ribatların dini eğitim ve kültürel etkileşim açısından da önemli merkezler oldukları, farklı etnik ve dini toplulukların bir araya gelerek yeni fikirler ve sanatsal akımlar geliştirdiği vurgulanmaktadır. Ribatlar, aynı zamanda sosyal yardımlaşma ve misafirperverlik işleviyle de dikkat çekmektedir. Seyyahlar, tüccarlar ve dervişler gibi çeşitli grupların kaldığı bu yapılar, halkın günlük yaşamına önemli bir katkı sağlamış, toplumsal bağları güçlendirmiştir. Makale, ribatların askeri işlevlerinden çok daha fazlasını temsil ettiğini, onların toplumun manevi ve kültürel yapısına olan katkılarını irdeleyerek Ortaçağ Doğu dünyasında ribatların çok yönlü bir rol üstlendiğini ortaya koymaktadır. Sonuç olarak, Ortaçağ Doğu dünyasında ribatlar, sadece askeri savunma noktaları olarak değil, aynı zamanda kültürel, sosyal ve dini anlamda da toplumların hayatında vazgeçilmez bir yere sahiptir. Bu çalışma, ribatların çok yönlü işlevlerini anlamamıza yardımcı olmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Ribatlar , Ortaçağ İslam Dünyası , Sosyo-Kültürel İşlevler , Dini Eğitim , Toplumsal Yapı

Kaynakça

• Âl-İ İmrân, 3, s. 200.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed B. İsmâil B. İbrâhim B. El-Mugîre (256/870), Es-‐Sahîh, I, İstanbul: Matba‑İ Âmire, 1315.
• Cahen, Claude, Osmanlılardan Önce Anadolu'da Türkler, Çev., Yıldız Moran, İstanbul, 1979.
• Kafesoğlu, İbrahim, Selçuklu Tarihi, İstanbul: MEB Yay., İstanbul, 1992.
• Canan, İbrahim, Kütüb-i Sitte (Hadis Ansiklopedisi), İstanbul: Akçağ Yayınevi, 1988.
• Davudoğlu, Ahmet, Kur'an-I Kerim ve İzahlı Meali, İstanbul: Çelik Yayınevi, 1981.
• El-Enfâl Suresi, 7, S. 60.
• El-İstahrî, Mesâlik ve Memâlik, Neşr. Muhammed Câbir Abdu’l-Hindî, Kahire, 1961.
• Et-Tanci, Muhammed, İbn-i Batûta Seyahatnâmesi, Çev. Mümin Çevik, İstanbul: Üçdal Neşriyat, 1983.
• İbn Fazlan, Ahmed, İbn Fazlan Seyahatnâmesi, Çev., Ramazan Şeşen, İstanbul: Bedir Yayınevi, 1995.
• İbn Haldun, Mukaddime, II, Çev., Zakir Kadirî Ugan, İstanbul: M.E.B. Yay., 1989.
• Kara, Mustafa, "Ribât Teşkilatı", Fikir ve Sanatta Hareket Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 87, 1973, ss. 23-36.
• Kara, Mustafa, "Tekkeler Anadolu Topraklarında", Fikir ve Sanatta Hareket Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 96, 1973, ss. 17-34.
• Kayaoğlu, İsmet, İslâm Kurumları Tarihi II, Konya: Selçuk Üniversitesi Yay., 1994.
• Köprülü, Fuad, M. "Ribât", Vakıflar Dergisi, Sayı: 2, 1942, s. 267-278.
• Marçais, Georges, "Ribât”, İslâm Ansiklopedisi, IX. İstanbul, 1961, s. 734.
• Muhammed Esed, Kur'an Mesajı (Meal-Tefsir), İstanbul: İşaret Yay., 2002.
• Mutçalı, Serdar, Arapça-Türkçe Sözlük, İstanbul: Dağarcık Yay., 1995.
• Pakalın, M. Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: MEB Yay., 1993.
• Rabbat, Nasser, "Ribât", Encyclopaedia Of Islam, Vol: 8. Leiden-1994, pp. 493-506.
• Şemsettin Sami, Kâmûs-I Türkî. Haz. Hidayet Duyar- Mevlüt Gülmez, Konya: Palet Yayınları, 2020.
• Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed B. İsâ B. Sevre (279/892), El-Câmi’ (Es-‐‑Sünen), I, Kahire, 1964.
• Turan, Osman, Selçuklular ve İslâmiyet, İstanbul: Neşriyat Yurdu, 1971.
• Turgay, Nureddin, "Rabıta", Http://Www.Sevde.De/İslam Ans/R/04.Htm. 22.02.2025.
• Ülken, Ziya Ülken, "Vakıf Sistemi Ve Türk Şehirciliği", Vakıflar Dergisi, Sayı: 9, 1971, ss. 18-25.