Planets and Angels Depictions in Ajā’ib Al-Makhlūqāt Wa Gharā’ib Al-Mawjūdāt Copy of Suleymaniye Library Fatih 4172

Yıl 2022, Sayı: 58, 225 - 253, 26.12.2022

Hayrunnisa Turan

https://doi.org/10.16971/vakiflar.1014967

Öz

The Superlunar Sphere part of the cosmological and geographical work Ajā’ib Al-Makhlūqāt wa Gharā’ib Al-Mawjūdāt by Qazwīnī, which is one of the numerous miniatures about various subjects in the Suleymaniye Library's Fatih 4172 copy, contains depictions of planets and angels that are the subject of this study. There are total depictions of 5 planets and 6 angels in this manuscript, In addition to pictures of planets like the Moon, Mercury, Venus, the Sun, and Saturn, there are also representations of angels like Gabriel, Michael, Azrael, Bearers of the Throne, al-Kirām al-Kātibīn, Hārūt, and Mārūt. All of these heavenly beings are thought to be eligible for research in this study since, except for the depictions of the aforementioned planets and angels, the Superlunar Sphere section of the book has no other images. On the one hand, the images are highlighted with general and historical characteristics; on the other hand, some comparisons with other representations of planets and angels from various works with related subjects and from various periods are made.

Anahtar Kelimeler

Miniature, Ajā’ib Al-Makhlūqāt, Planet, Angel, Superlunar Sphere

Süleymaniye Kütüphanesi Fatih 4172 No’lu Acâibü'l-Mahlûkât ve Garâibü'l-Mevcûdât Nüshasındaki Gezegen Ve Melek Tasvirleri

Öz

BBu çalışmada Kazvînî’nin kozmografya ve coğrafyaya dair eseri Acâibü'l-Mahlûkât ve Garâibü'l-Mevcûdât’ın Süleymaniye Kütüphanesi Fatih 4172 numarada kayıtlı nüshasındaki, farklı konularda ele alınmış çok sayıda minyatür arasından Ulviyyât (Ayüstü âlemi) başlıklı bölümde bulunan gezegen ve melek tasvirleri incelenmektedir. 1501 tarihli bu nüshada toplam 5 gezegen ve 6 melek tasviri yer almaktadır. Gezegen tasvirleri Kamer (Ay), Utarid (Merkür), Zühre (Venüs), Âfitab (Güneş) ve Zuhal (Satürn)’den müteşekkil olup, melek tasvirleri Cebrail, Mikail, Azrail, Hamele-i Arş, Kirâmen Kâtibîn ile Hârût ve Mârût’tan ibarettir. Eserin Ulviyyat bölümünde bahsi geçen gezegen ve melek tasvirlerinin dışında herhangi bir tasvir yer almadığı için bu semâvî varlıkların tamamının bu çalışma kapsamında incelenmesi uygun görülmüştür. Bir yandan tasvirlerin genel ve dönem özellikleri vurgulanırken diğer yandan benzer konular ihtiva eden ve farklı dönemlere ait başka eserlerdeki gezegen ve melek tasvirleriyle mukayeselere de yer verilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Minyatür, Acâibü'l-Mahlûkât, Gezegen, Melek, Ulviyyât

Kaynakça

• Ahmedî (2013). İskendernâme. Çev. Furkan Öztürk, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• And, Metin (2010). Minyatürlerle Osmanlı-İslâm Mitologyası. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Badiee, Julie (1984). “The Sarre Qazwînî: An Early Aq Qoyunlu Manuscript?”. Ars Orientalis, (14), 97-113.
• Başkan, Gülhan (2007). “Manisa İl Halk Kütüphanesi’nde 45 Hk. 5355 No’da Kayıtlı Sürûri Çevirisi Acaibü’l-Mahlûkat Adlı Eserin Minyatürlerinin İncelenmesi”. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bayladı, Derman (2002). Tanrıların Öyküsü. İstanbul: Say Yayınları.
• Berlekamp, Persis (2011). Wonder, Image, & Cosmos in Medieval Islam. New Haven: Yale University Press.
• Birûnî (1934). Kitabü’t-Tefhim li Evâil Sına’atü’t-Tencîm. Çev. R. R. Wright, London.
• Carboni, Stefano (2015). The Wonders of Creation and the Singularities of Painting a Study of the Ilkhanid London Qazwini. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Demirci, Kürşat (1997). “Hârût ve Mârût”. Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (16), 263.
• Demirî, Kemaleddin (2018). Hayâtül Hayevân Havas ve Esrarı. Çev. Rahmi Serin, İstanbul: Pamuk Yayıncılık.
• Erzurumlu İ. Hakkı (2013). Marifetname. Sad. Durali Yılmaz, İstanbul: Merve Yayınları.
• Göl, Osman (2008). “Ali bin Abdurrahman ‘Acâibü’l-Mahlûkât (1.-35. Varak)”, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hayashi, Norihito (2017). “Scientific or Narrative? Tradition of Illustration of the al-Qazwini’s Ajaib al-Makhluqat in the Late 15th Century Persian Manuscripts”. Advanced Science Letters, (23/5), 4701-4704.
• Kut, Günay (1988). “Acâibü’l-Mahlûkât”. Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (1), 315.
• Moor, Bilha ve E. A. Rezvan (2002). “Al- Qazwīnī’s Ajā’ib Al-Makhlūqāt wa Gharā’ib Al-Mawjūdāt: Manuscript D 370”. Manuscripta Orientalia, (8/4), 38-68. Özcan, Şehnaz B. (2009). “Tezhip Sanatında İhtişamlı Bir Dönem: Timur Devri Herat Üslubu”, Hat ve Tezhip Sanatı. Ed. A. Rıza Özcan, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Özervarlı, M. Sait (2004). “Melek”. Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (29), 40.
• Rührdanz, Karin (2003). “Illustrated Persian Ajā’ib Al-Makhlūqāt Manuscripts and Their Function in Early Modern Times”. Society and Culture in the Early Modern Middle East Studies on Iran in the Safavid Period. Ed. Andrew J. Newman, Leiden: Brill.
• Rührdanz, Karin (2012). “Between Astrology and Anatomy”. Ars Orientalis, (42), 56-66. Sarıkaya, Bekir (2019). Tercüme-i Acâ’ibü’l-Mahlûkât. Ed. Günay Kut, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• ŞENTÜRK, Ahmet A. (1994), “Osmanlı Edebiyatında Felekler, Seyyare ve Sabiteler (Burçlar)”. Türk Dünyası Araştırmaları. (90), 131-179.
• Tanındı, Zeren (1981). “Astrological Illustrations In Islamic Manuscripts”. 1. Uluslararası Türk-İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Kongresi. (1), İTÜ Mimarlık Fakültesi Baskı Atölyesi, 71-90.
• Turan, Hayrunnisa (2017). “Şîr ü Hûrşîd Tasvirinin Kökeni ve İçeriğine Dair Düşünceler”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. (10/51), 445-475.
• Tûsî, (2012). Acâyibü’l-Mahlûkât ve Garâyibü’l-Mevcûdât (İnceleme-Tıpkıbasım). Haz. Günay Kut, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları. Üzüm, İlyas (2002). “Kirâmen Kâtibîn”. Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (26), 59, 60.
• Yavuz, Yusuf Ş. ve Zeki Ünal (1993). “Cebrail”. Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (7), 204.
• Yıldırım, Nimet (2008). Fars Mitolojisi Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• https://www.digitale-sammlungen.de/en/view/bsb00045957?page=70,71 (23.10.2021)
• https://www.digitale-sammlungen.de/en/view/bsb00045957?page=72,73 (23.10.2021)
• https://www.digitale-sammlungen.de/en/view/bsb00045957?page=76,77 (23.10.2021)