Meaning and Aesthetics in Imru’ al-Qays Poems in the Context of Tashbīh at-Tamthīlī

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 21, 180 - 199, 15.12.2024

Müfide Ağırkan , İsa Güceyüz

https://doi.org/10.54893/vanid.1558539

Öz

The literary art of Tashbīh at-Tamthīlī (representational simile), involves drawing comparisons based on two or more characteristics to create profound meanings. This technique conveys abstract concepts through more concrete and comprehensible images, offering readers an aesthetic experience. In Tashbīh at-Tamthīlī, the poet aims to make abstract thoughts more understandable by materializing the scenes or situations depicted, thus fostering a deeper comprehension of complex ideas. In this context, Imru’ al-Qays, is considered one of the most adept poets in using analogy during the pre-Islamic period of jāhiliyyah Arab literature. His skill in employing Tashbīh at-Tamthīlī is a notable feature of his poetry. Imru’ al-Qays effectively combines both tangible and intangible elements in his verses, producing intricate and aesthetic images. His use of Tashbīh at-Tamthīlī is frequently observed in themes such as nature, love, war, and heroism. The poet particularly employed this art in his depiction of natural events and human emotions, expressing abstract ideas through concrete imagery. In his poetry, natural phenomenas are often connected to love or heroism, thus endowing them with deeper and more impactful meanings. This approach not only heightened the artistic quality of his work but also allowed him to reach a philosophical depth, positioning him as one of the leading figures in Arab literature. As a result, his works achieve coherence both in terms of aesthetics and meaning. The clearer and more effective presentation of abstract concepts enabled Imru’ al-Qays to communicate his feelings and thoughts to the audience with greater depth and significance. By mastering the art of Tashbīh at-Tamthīlī, Imru’ al-Qays had a profound impact on Arab literature, influencing contemporary literary circles and inspiring subsequent generations of poets. His use of this technique not only provided aesthetic beauty but also became a vehicle for conveying social and artistic messages. By blending this artistic mastery with profound thought, Imru’ al-Qays set a literary example for both his contemporaries and future poets.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Imru’ al-Qays, Tashbīh at-Tamthīlī (Representational Simile), Meaning, Aesthetics.

Teşbih-i Temsîlî Bağlamında İmruülkays’ın Şiirlerinde Anlam ve Estetik

Öz

Teşbih-i temsîlî, iki veya daha fazla özellikten çıkarılan benzetmelerle derin anlamlar oluşturan edebî bir sanattır. Bu sanat, soyut anlatımları daha somut ve anlaşılır imgelerle ifade ederek okuyucuya estetik bir deneyim sunar. Teşbih-i temsîlîde şair, betimlediği durum ya da sahneleri somutlaştırarak anlaşılır kılarken soyut düşünceleri daha derinlemesine kavratmayı hedefler. Bu bağlamda İmruülkays, Câhiliye dönemi Arap edebiyatında teşbih sanatını en başarılı kullanan şairlerden biri olarak kabul edilmektedir. İmruülkays’ın teşbih-i temsîlî sanatını kullanma becerisi, onun şiirlerinde dikkat çeken bir unsurdur. Şiirlerinde somut ve soyut unsurları başarılı bir şekilde bir araya getirerek karmaşık ve estetik imgeler oluşturmuştur. İmruülkays’ın şiirlerinde; doğa, aşk, savaş ve kahramanlık gibi temalar işlenirken teşbih-i temsîlî sanatı sıkça kullanılmıştır. Şair, özellikle doğal olayları ve insan duygularını betimlerken bu sanattan yararlanmış, soyut düşünceleri somut imgelerle ifade etmiştir. Onun şiirlerinde doğa olayları, aşkla ya da kahramanlıkla ilişkilendirilerek daha derin ve etkili anlamlar kazanmıştır. Bu yaklaşım, şairin sadece sanatsal değil aynı zamanda felsefi bir derinlik yakalamasını sağlamış ve onu Arap edebiyatının önde gelen isimlerinden biri haline getirmiştir. Bu sayede şairin eserlerinde hem estetik açıdan hem de anlam açısından bir bütünlük sağlanmıştır. Özellikle soyut kavramların daha anlaşılır ve etkili bir şekilde sunulması, şairin duygu ve düşüncelerini okuyucusuna daha derin ve anlamlı bir şekilde iletmesine katkı sağlamıştır. İmruülkays, teşbih-i temsîlî sanatını kullanarak Arap edebiyatında önemli bir etki oluşturmuş, dönemin edebî çevrelerini derinden etkilemiş ve sonraki nesillerin şiir anlayışına ilham vermiştir. Onun bu sanatı kullanma biçimi, sadece estetik bir güzellik sunmakla kalmamış aynı zamanda toplumsal ve sanatsal mesajlar taşıyan bir araç olmuştur. Şair, bu sanatı eserlerinde sanatsal ustalıkla birleştirerek hem çağdaşlarına hem de kendisinden sonraki şairlere edebî anlamda yol göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belâgatı, İmruülkays, Teşbih-i Temsîlî, Anlam, Estetik

Kaynakça

• Abbâsî, Ebü’l-Feth. Me‘âhidü’t-tensîs ‘alâ şevâhidi’t-Telhîs. thk. Muhammed Muhyiddin Abdilhamid. 2 Cilt. Beyrut: ‘Âlemü'l-Kütüb, ts.
• Abdürrezzâk, Hasan b. İsmail. Min kadâyâ’l-belâga ve’n-nakd ꜥinde Abdülkâhir el-Cürcânî. Mısır: Câmi‘atü’l-Ezher, 1042/1981.
• Abdürrezzâk, Hasan b. İsmail. el-Belâgatü’s-sâfiye fi’l-me‘ânî ve’l-beyân ve’l-bedî‘. Mısır: el-Mektebetü’l-Ezheriyye, 1427/2006.
• ‘Akîlî, Ömer b. Ahmed. Bugyetü’t-taleb fî târîhi Haleb. thk. Süheyl Zekkâr. 10 Cilt. b.y. Dârü’l-Fikr, ts.
• ‘Alevî, el-Muzfir b. el-Fadl. Nadratü'l-iğrîd fi nusrati'l-karîd. thk. Nuhâ ‘Ârif el-Hasen. Şam: Mecma’u’l-lügati’l-’Arabiyye, 1397/1976.
• Âmidî, Ebü’l-Kâsım el-Hasen b. Bişr b. Yahyâ. el-Muvâzene beyne Ebî Temmâm ve’l-Buhtürî. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Maꜥârif, 1415/1994.
• ‘Askerî, Ebû Hilâl el-Hasen b. Abdillâh b. Sehl. Kitâbü’s-Sınâꜥateyn el-kitâbe ve’ş-şi’r. thk. Ali Muhammed el-Becâvî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1405/1984.
• ‘Atîk, Abdülazîz. ‘İlmü’l-beyân. Beyrut: Dârü’n-Nahdati’l-Arabiyye, 1406/1985.
• Atıyye, Ahmed Matar. “Nadratün fî gazeli İmri’ilkays”, el-Cem‘iyyetü’l-Arabiyyetü’s-Suudiyye 22 (2002), 34-37.
• Bağdâdî, Abdülkâhir b. Ömer. Hizânetü’l-edeb fî lübbi lübâbi lisâni’l-Arab. thk. Abdüsselâm Muhammed Harun. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, 1418/1997.
• Berîrî, Muhammed Ahmed. “el-Leyl ve’n-nehâr fî mu‘allakati İmriʾilkays”. el-Hey’etü’l-Mısrıyyetü’l-Âmme 2/14 (1995), 19-35.
• Câhiz, Ebû Osman el-Leysî. el-Hayevân. thk. Abdüsselâm Muhammed Harun. 7 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1417/1996.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd. “es-Sıhâh tâcü’l-luga ve sıhâh el-Arabiyye”. thk. Ahmed Abdülgafûr ‘Attâr. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Melâyîn, 1408/1987.
• Cürcânî, Abdülkâhir. Esrârü’l-belâga. thk. Mahmud Şâkir. Kahire: Dârü’l-Medenî, ts.
• Dayf, Şevkî. Târîhu’l-edebi’l-Arabî el-‘asru’l-Câhilî. 10 Cilt. Kahire: Dârü’l-Maʿârif, 1416/1995.
• Desûkî, Muhammed b. ‘Arafe. Hâşiyetü’d-Desûkî ‘alâ Muhtasari’l-me‘ânî li-Sa‘düddîn et-Teftazânî. thk. Abdülhamid Hindâvî. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘Asriyye, ts.
• Dozy, Reinhart Pieter Anne. “Tekmiletü’l-me‘âcimi’l-Arabiyye”. çev. Muhammed Selim ve Cemal el-Hayyât 11 Cilt. Irak: Vizâratü’s-Sakâfa ve’l-İ‘lâm, 1421/2000.
• Durmuş, İsmail. “Teşbîh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/553-556. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Ebû ‘Amr eş-Şeybânî, İshâk b. Mirâr. Şerhu’l-Mu‘allakâti’t-tis‘. thk. Abdülmecîd Hemû. Beyrut: Müessesetü’l-E‘lemî li’l-Matbû‘ât, 1422/2001.
• Enbârî, Ebû Bekir. Şerhu’l-kasâidi’s-seb‘i’t-tıvâli’l-Câhiliyye. thk. Abdüsselâm Harun. Beyrut: Dârü’l-Maʿârif, ts.
• Ergin, Hasibe. İmruülkays Kasîde-i Muallakasının Şerhi. Trabzon: Trabzon Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Fehd, Tevfik. “Meysir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/509-510. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Hafâcî, Ebû Muhammed el-Halebî İbn Sinân. Sırrü’l-fesâha. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1402/1982.
• Halebî, Ahmet Ta‘me. “Kıyemü cemâli’l-mer’e fî mu‘allakati İmri'ilkays”. Akâdîmiyyetü Şemâli Ûrubbâ li’l-‘Ulûm 3/10 (2021), 57-79.
• Hamevî, İbn Hicce. Hizânetü’l-edeb ve gâyetü’l-ereb. thk. ‘İsâm Şakyû. 2 Cilt. Beyrut: Dâr ve Mektebetü’l-Hilâl, 1425/2004.
• Harîrî, Ebû Muhammed Kâsım b. Ali b. Muhammed. Makâmâtü’l-Harîrî. thk. Ahmed Abdüsselâm et-Tîbî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-Arabî, 1432/2011.
• Hasib, Musullu Abdullah. İmruülkays Kasîde-i Muallakasının Şerhi. haz. Zehra Gözütok. Kahramanmaraş: Samer Yayınları, 2021.
• Hâşimî, Ahmed. Cevâhirü’l-belâga fi’l-meꜥânî ve’l-beyân ve’l-bedî‘. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘Asriyye, ts.
• Himyerî, Ebû Saîd Neşvân. “Şemsü’l-ʿulûm ve devâʾü kelâmi’l-Arab mine’l-külûm”. thk. Hüseyn b. Abdillâh el-‘Amrî vd. 11 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr el-Mu‘âsır, 1420/1999.
• İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed. “Mu‘cemü mekâyîsi’l-luga”. thk. Abdüsselâm Muhammed Harun. 6 Cilt. Şam: Dârü’l-Fikr, 1439/1979.
• İbn Kuteybe, Abdullah b. Muslim. el-Me‘ânî’l-kebîr fî ebyâti’l-me‘ânî. thk. Abdurrahman el-Yemânî - Sâlim el-Kernakvî. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1404/1984.
• İbn Vekî‘, Ebû Muhammed ed-Dabbî. Kitâbü’l-Münsıf li’s-sârik ve’l-mesrûk minh. Bingâzî: Câmiꜥatü Kâr Yûnis, 1415/1994.
• İbnü’l-Enbârî, Ebû Bekr Muhammed. Şerhu’l-Mufaddaliyyât. thk. Karlos Yakup Layel. Beyrut: Matbaʿatü’l-Âbâʾ, 1349/1930.
• İbnü’l-Esîr, Ziyâüddîn. Kifâyetü’t-tâlib fî nakdi kelâmi’ş-şâʿir ve’l-kâtib. thk. Mustafa Cevâd - Cemîl Sa‘îd. Bağdat: Mecme‘ü’l-‘İlm, 1376/1956.
• İmruülkays, İbn Hucur el-Kindî. Dîvân. thk. Abdurrahman el-Mistâvî. Beyrut: Dârü’l-Maꜥrife, 1425/2004.
• İmruülkays, İbn Hucur el-Kindî. Dîvân. thk. Muhammed Ebü’l-Fadl. Kahire: Dârü’l-Maʿârif, ts.
• Kâsım, Muhammed Ahmed - Dîb, Muhyiddin. ꜥUlûmü’l-belâga el-bedîꜥ ve’l-beyân ve’l-meꜥânî. Beyrut: el-Müessesetü’l-Hadîse, 1424/2003.
• Kayravânî, İbn Reşîk. el-ꜥUmde fî mehâsini’ş-şiꜥr ve âdâbih. thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Cîl, 1401/1981.
• Kayravânî, Ebû İshak İbrahim el-Ensârî. Zehrü'l-âdâb ve semerü'l-elbâb. Cilt 4. Beyrut: Darü'l-Ceyl, t.s.
• Kazvînî, Hatîb. el-Îzâh fî ‘ulûmi’l-belâga el-me‘ânî ve’l-beyân ve’l-bedî‘. thk. Muhammed Abdülmün‘im Hafâcî. 3 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi’l-ꜥUlûm, 1402/1980.
• Mekkî, Sefa Kazım, “Vasfü’d-dümû‘ beyne İmri'ilkays ve Zi’r-rumme”. Vizâratü’s-Sakâfa 43/4 (2016), 3-14.
• Kudâme, İbn Ca‘fer el-Bağdâdî. Nakdü’ş-şi‘r. Kustantıniyye: Matba‘atü’l-Cevânib, 1885/1302.
• Kureşî, Ebû Zeyd. Cemheretü eşʿâri’l-Arab. thk. Ali Muhammed el-Bicâvî. Mısır: Nahdatu Mısır, ts.
• Mübârek, Mâzin, el-Mûcez fî târîhi’l-belâga. Lübnan: Dârü'l-Fikr, ts.
• Müeyyed Billâh, Yahya b. Hamza. et-Tırâz li esrâril-belâga ve ulûmü hakâiki’l-’i‘câz. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘Asriyye, 1423/2007.
• Müsta‘sımî, Muhammed. ed-Dürrü’l-ferîd ve beytü’l-kasîd. thk. Kâmil Süleyman el-Cibûrî. 11 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1437/2015.
• Sağdıç, Sedat. “Arap Dili ve Belâgatı Açısından Teşbîh-i Temsîl ile İstiare-i Temsiliyye Sarkacında Temsîl”. Abant İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/11 (Haziran 2018), 139-153.
• Saʿleb, Ebü’l-ʿAbbâs eş-Şeybânî. Kavâʿidu’ş-şiʿr. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, 1406/1985.
• Sekkâkî, Ebû Yakub Sirâcüddîn. Miftâhu’l-ʿulûm. thk. Abdülhamid Hindâvî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1408/1987.
• Serrâc, Muhammed Ali. el-Lübâbü fî kavâ‘idi’l-Luga ve âlâti edebi’n-nahv ve’s-sarf ve’l-belâga ve’l-‘arûz ve’l-luga ve’l-mesel. Şam: Dârü’l-Fikr, 1404/1983.
• Sübkî, Bahâüddîn. ‘Arûsü’l-efrâh fî şerhi telhîsi’l-Miftâh. thk. Abdülhamid Hindâvî. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘Asriyye li’t-Tıbâ‘a ve’n-Neşr, 1423/2003.
• Süyûtî, Celâlüddîn. Nevâhidü’l-ebkâr ve şevâridü’l-efkâr. 3 Cilt. Suudi Arabistan: Câmi‘atü Ümmülkurâ, 1425/2005.
• Süyûtî, Celâlüddîn. Şerhu şevâhidi Mugni’l-lebîb. 2 Cilt. Bahreyn: Lecnetü’t-Türâsi’l-Arabî, 1386/1966.
• Tabâne, Bedevî. Mu‘cemü’l-belâgati’l-Arabiyye. Suudi Arabistan: Dârü’l-Menâra, 1409/1988.
• Tebrîzî, Ebû Zekeriyyâ el-Hatîb. Şerhu’l-kasâidi’l-‘aşr. b.y. İdâratü’t-Tıbâ‘ati’l-Münîriyye, 753/1352.
• Zebîdî, Ebü’l-Feyz. “Tâcü’l-‘arûs min cevâhiri’l-kâmûs”. 15 Cilt. Mısır: Dârü’l-Hidâye, ts.
• Zevzenî, Ebû Abdillâh Hüseyin b. Ahmed. Şerhu’l-Mu‘allakâti’s-sebꜥ. Beyrut: Dârü İhyai’t-Turâsi’l-Arabî, 1423/2002.
• Zevzenî, Ebû Sehl el-ʿAmîd. Kaşrü'l-fesr. thk. Abdulaziz b. Nâsir. 2 Cilt (Riyad: Merkezü'l-Melik Faysal li'l-Bühûs ve'd-Dirâsâti'l-İslâmiyye, 2006), 1/127.