KENTLEŞME SÜRECİNİN BİNGÖL’DE MAHALLE ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ: YEŞİLYURT VE ŞEHİT MUSTAFA GÜNDOĞDU MAHALLELERİ ÜZERİNE İNCELEME

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 12, 49 - 77, 06.12.2021

Selahattin Kavut , Gülizar Çakır Sümer

Öz

Kentleşme süreci sosyal, ekonomik, ekolojik ve mekânsal anlamda ciddi dönüşümlere sebep olmaktadır. Bu dönüşüm kentin temel yerleşim yerleri olan mahalleleri de etkilemekte, mahallenin temel özellikleri, yapı ve dokusu değişime uğramaktadır. Daha kalabalık nüfusa, alana, daha farklı yapı ve unsurlara kavuşan mahallede geleneksel özellikler aşınırken, bazen eski ve yeni özellikler bir arada var olmaya devam etmektedir. Kentleşme sürecini hızlı yaşayan Türkiye’de bu sürecin mahalle gibi önemli sosyal ve ekonomik işlevleri olan bir yapı üzerinde ne tür etkilerinin olduğunun ortaya konulması gerekmektedir.
Bu doğrultuda araştırmanın amacı kentleşme sürecinin mahalle yapısı üzerine olan etkilerinin Bingöl kent merkezinde bulunan Yeşilyurt ile Şehit Mustafa Gündoğdu mahalleleri üzerinden ortaya koymaktır. Araştırma literatür taraması, gözlem ve görüşmelere dayalı olarak gerçekleştirilmiştir. Sonuçta, Bingöl’ün kentleşme süreciyle bağlantılı olarak Yeşilyurt Mahallesi’nde geleneksel yapının henüz korunduğu ancak apartmanlaşma sürecinin burada da başladığı; Şehit Mustafa Gündoğdu Mahallesi’nde ise değişimin daha hızlı olduğu ve geleneksel mahalle yapısının çözüldüğü görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

kentleşme sürecinde mahalle, apartmanlaşma, mahalle

EFFECTS OF URBANIZATION PROCESS ON NEIGHBOURHOOD IN BINGÖL: INVESTIGATION ON YEŞILYURT AND ŞEHIT MUSTAFA GÜNDOĞDU NEIGHBOURHOODS

Öz

The urbanization process leads to serious transformations in social, economic, ecological and spatial terms. This transformation also affects the neighbourhoods which are the main settlements of the city and the basic features, structure and texture of the neighbourhood are undergoing changes. In the neighbourhood, which has a more crowded population, area, different structures and elements, traditional features are eroded, and sometimes old and new features continue to exist together. It is necessary to reveal what kind of effects on neighbourhood that has a structure with important social and economic functions in Turkey.
In this direction, the aim of the research is to bring out the effects of the urbanization process on the neighbourhood structure through the Yeşilyurt and Şehit Mustafa Gündoğdu neighbourhoods in the city center of Bingöl. The study is based on literature review, observations and interviews. As a result, the traditional structure is still preserved and apartment constructions are started to exists in Yeşilyurt Neighbourhood, while it is seen that the change is faster and the traditional neighbourhood structure is dissolved in Şehit Mustafa Gündoğdu Neighbourhood that is mostly related with the urbanization process of Bingöl.

Anahtar Kelimeler

Neighbourhood, neighbourhood in the urbanization process, apartmentization

Kaynakça

• Akyol Altun, D., (2010). Kapalı Konut Siteleri ve Mahalle Kavramı. İdealkent Dergisi, sa.2, 216-244.
• Alver, K., (2010). Mahalle: Mekân ve Hayatın Esrarlı Birlikteliği. İdealkent Dergisi, sa.2, 116-139.
• Alver, K., (2013). Mahalle -Mahallenin Toplumsal ve Mekânsal Portresi- Ankara: Hece Yayınları.
• Baydaş, A.,Güven, M., & Koç, E., (2013). Bingöl Üniversitesi’nin Kentin Ekonomik Yapısına Katkısı. III. Bingöl Sempozyumu, 571-580.
• Bayraktar, F.S., (2002). Komşu Sözcüğü Üzerine. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt.12, sa.2, 129-138. Bergen, L., (2010). Medeniyetin Cüzü: Mahalle. İdealkent Dergisi, sa.2, 140-168.
• Çadırcı, M., (2011). Tanzimat Sürecinde Türkiye Anadolu Kentleri, (Der. Tülay Ercoşkun), Ankara: İmge Kitabevi.
• Çılgın, K., (2019). Mahalleyi Dönüşümün ‘Kurtarıcılığı’ndan Kurtarmak: Sarıyer Mahallelerinin Mücadelesinden Esinlenen Bir Yaklaşım Önerisi, Mahalle Planlaması, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Çınar, A., (2013). Modernizm, Kent ve Toplum, Bursa: Emin Yayınları.
• Çoban, E., & İlyas, A., (2017). 1935 Nüfus Sayımı ve Bingöl’ün Nüfus Potansiyeli. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, cilt.7, sa.1, 89-98.
• Devellioğlu, F., (1999). Osmanlıca - Türkçe Ansiklopedik Lügat. “Mahalle”, 19. Baskı, Ankara: Aydın Kitabevi.
• Ergenç, Ö., (1984). Osmanlı Şehrindeki Mahalle’nin İşlev ve Nitelikleri Üzerine. Osmanlı Araştırmaları IV, cilt.4, sa. 4, 69-78.
• Eryılmaz, B., (1988). Türkiye’de Köy ve Mahalle Muhtarlarının Ortaya Çıkışı ve Gelişimi. Türk İdare Dergisi, sa.378, 465-478.
• Es, M., & Ateş, H., (2004). Kent Yönetimi, Kentlileşme ve Göç: Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, cilt.48, 205-248.
• Firidin Özgür, E., (2006). Sosyal ve Mekânsal Ayrışma Çerçevesinde Yeni Konutlaşma Eğilimleri: Kapalı Siteler İstanbul - Çekmeköy Örneği, İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Güneş, Y., (2009). Mahalle Yönetimi. Türk İdare Dergisi, sa.465, 113-131.
• Kallus, R., & Law-Yone, H., (2000). What is a Neighbourhood? The Structure and Function of an Idea. Environment and Planning B: Planning and Design, cilt.27, SA 6, 815-826.
• Kaya, M., (2011). Bingöl Vilayeti’nin Kurulması ve İdari Yapılandırılması. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, cilt.1, sa.1, 39-48.
• Kıvrım, İ., (2009). Osmanlı Mahallesinde Gündelik Hayat (17. Yüzyılda Gaziantep Örneği). Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt.8, sa.1, 231-255.
• Özbek Eren, İ., (2017). Mahalle Yeni Bir Paradigma Mümkün Mü?, İstanbul: Tuti Kitap.
• Özcan, G., (2017). Osmanlı Şehirciliği ve Vakıflar, İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Palabıyık, H., Atak, Ş., (2002), Türkiye’de Mahalle Yönetimi. Avrupa Birliği ile Bütünleşme Sürecinde Türkiye’de Yerel Yönetimler (pp. 331-371), İstanbul: Alfa Yayınları.
• Savaş Yavuzçehre, P., (2016). Üniversitelerin Kentlere Etkileri: Denizli Pamukkale Üniversitesi Örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, cilt.21, sa.1, 235-250.
• Saydam, A., (1999). Osmanlı Medeniyeti Tarihi, Trabzon: Derya Kitabevi, 2. Baskı.
• Şahin, M., & Işık, E., (2011). Osmanlıdan Cumhuriyete Mahalle Yönetimi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, sa.30, 221-230.
• Yıldız, M.C., Gündüz, M., (2015). Komşuluk Kültürü, Ankara: Nobel Yayınları.
• Yılmaz, V., & Mecek, M., (2019). Türkiye’de Mahalle Yönetimlerinin Tarihsel Gelişimi ve Hukuki Statüsü. İdealkent Dergisi, cilt.10, sa.27, 769-799.
• Taş, H., (2010). Osmanlı Şehrinde Mahalleli’nin Ortak Sorumluluğu Nasıl Değerlendirilebilir?. XVI. Türk Tarih Kongresi, cilt.4, sa.1, 535-543. Devlet Hava Meydanı İşletmesi Genel Müdürlüğü (2021), “Bingöl Havalimanı”, https://www.dhmi.gov.tr/Sayfalar/Havalimani/Bingol/SehirTarihcesi.aspx, Erişim Tarihi: 01.07.2021.
• Bingöl Belediyesi (2013), “Altyapı yüzde 95 tamamlandı”, Ekim 2013, Şehir Postası, https://www.bingol.bel.tr/sehirpostasi.php, Erişim Tarihi: 26.03.2021.
• Bingöl Kent Haber (2019), “Bingöl OSB’de 37 fabrika bulunuyor”, 13 Eylül 2019, http://www.bingolkenthaber.com/haber-bingol-osb-de-37-fabrika-bulunuyor 11685.html, Erişim Tarihi: 26.03.2021.
• Bingöl Online (2013), “Eskiden Devlet yok muydu?”, 3 Ekim 2013, https://www.bingolonline.com/haber/eskiden-devlet-yok-muydu-45718.html, Erişim Tarihi: 26.03.2021.
• Bingöl Ticaret ve Sanayi Odası (2019), “Bingöl Ticaret ve Sanayi Odası Stratejik Planı 2020-2024”, https://www.bintso.org.tr/AnaSayfa/tabid/14862/Default.aspx, Erişim Tarihi: 28.03.2021.
• DSİ (2021), “İşletmedeki Baraj ve Göletler”, https://bolge09.dsi.gov.tr/Sayfa/Detay/998, Erişim Tarihi: 29.03.2021. Fırat Kalkınma Ajansı (2015), “Bingöl Sanayi Sektörü Mevcut Durum Analizi ve Stratejik Vizyonu”,https://fka.gov.tr/sharepoint/userfiles/Icerik_Dosya_Ekleri/FKA_ARASTIRMA_RAPORLARI/B%C4%B0NG%C3%96L%20%C4%B0L%C4%B0%20SANAY%C4%B0%20SEKT%C3%96RLER%C4%B0%20ANAL%C4%B0Z%20RAPORU.pdf, Erişim Tarihi: 26.03.2021.
• İMKB Fatih İlkokulu (2020), “İMBK Fatih İlkokulu Stratejik Planı 2015-2019”, http://imkbfatihilkokulu.meb.k12.tr/tema/index.php, Erişim Tarihi: 15.01.2020.
• Rekabet Kurumu Anadolu Lisesi (2020), http://bingolrekabetkurumulisesi.meb.k12.tr, Erişim Tarihi: 13.01.2020. SOLAK, Adem (2016), Bingöl İli Sosyal Analiz Çalışması, Ed. Adem SOLAK, Ankara: HEGEM Yayınları.
• https://www.kalkinmakutuphanesi.gov.tr/dokuman/bingol-ili-sosyal-analiz calismasi/484, Erişim Tarihi: 28.03.2021. Şehit Mustafa Gündoğdu İlkokulu (2020), http://smgilkokulu.meb.k12.tr, Erişim Tarihi: 13.01.2020.
• TOKİ (2021), “Afet Konutları”, https://www.toki.gov.tr/afet-konutlari, Erişim Tarihi: 26.03.2021.
• Yeşilyurt Anadolu Lisesi (2020), http://bingolyesilyurtanadolulisesi.meb.k12.tr/, Erişim Tarihi: 15.01.2020.
• Yeşilyurt Ortaokulu (2020), http://bingolyesilyurtortaokulu.meb.k12.tr/, Erişim Tarihi: 15.01.2020.
• TÜİK (2021), Temel İstatistikler, Nüfus ve Demografi (Belediye, Köy ve Mahalle Nüfusları 2007-2020), http://tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=temelist, Erişim Tarihi: 07.03.2021.
• TÜİK (2021), Genel Nüfus Sayımları (İllere Göre Şehir ve köy Nüfusları 1965-2020), https://biruni.tuik.gov.tr/nufusmenuapp/menu.zul, Erişim Tarihi: 07.03.2021.
• TÜİK (2021), Temel İstatistikler, Nüfus ve Demografi (Yıllara Göre İl Nüfusları 2000-2020), http://tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=temelist, Erişim Tarihi: 07.03.2021.
• 2885 sayılı Yeniden Dokuz Kaza ve Beş Vilayet Teşkiline ve Bunlarla Otuz İki Nahiyeye Aid Kadrolar Hakkında Kanun (Tarih: 25.12.1935, Resmi Gazete Sayısı: 4 Ocak 1936)