ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME TEKNİKLERİYLE BANKALARIN FİNANSAL PERFORMANSLARININ KARŞILAŞTIRMALI ANALİZİ

Yıl 2022, , 441 - 462, 30.07.2022

Mehmet Karahan , Lokman Kızkapan

https://doi.org/10.51551/verimlilik.953606

Cited By: 6

Öz

Amaç: Bu çalışmanın amacı, 2020 yılında Türkiye’de faaliyet göstermekte olan ve aktif büyüklük sıralamasına göre en fazla kâr oranına sahip olan ilk beş bankanın dört çeyrek dönemine ait finansal performanslarını karşılaştırmalı olarak analiz etmektir.

Yöntem: Bankalar birliğince dönemsel olarak yayınlanan dokuz kritere ait aktif büyüklük verilerinden yararlanarak kriter ağırlık hesapları Entropi, performans hesaplamaları TOPSIS ve PROMETHEE yöntemleriyle yapılarak ilk beş bankanın dört çeyrek dönem için finansal performansları karşılaştırmalı olarak incelenmiştir.

Bulgular: Bu çalışmada elde edilen bulgular farklı yöntemlerle karşılaştırılarak bu yöntemlerin karar verme sürecine ne ölçüde katkı sağladığı ve ne kadar tutarlı oldukları belirlenmeye çalışılmıştır. TOPSIS ve PROMETHEE yöntemlerine göre yapılan finansal performans sıralamasında birinci ve ikinci bankalar aynı ikinci ve üçüncü bankalar yer değiştirmiş durumdadır. Yapılan yıllık genel değerlendirmeye göre; banka performanslarının ikinci çeyrekte (pandemi sürecinin başlangıcı) birinci olan Ziraat Bankası haricinde ani bir performans düşüşü yaşadığı, takip eden çeyrekte Vakıfbank’ın nispeten toparlanma gösterdiği, diğer bankaların aynı kayıpları yıl sonuna kadar sürdürdüğü görülmektedir.

Özgünlük: Geleneksel yöntemlerle yalnızca performans sıralaması şeklinde yapılan değerlendirmelerden farklı olarak yapılan bu çalışmada kriter üstünlükleri yönüyle de bankaların performans değerlendirmeleri yapılarak finansal performans çalışmalarına farklı bir bakış açısı sağlanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Finansal Performans, Entropi, TOPSIS, PROMETHEE GAIA

COMPARATIVE ANALYSIS OF FINANCIAL PERFORMANCES OF BANKS BY MULTI CRITERIA DECISION MAKING METHODS

Öz

Purpose: The aim of this study is to comparatively analyze the financial performances of the top five banks operating in Turkey in 2020 for four quarters, which have the highest profit ratio in terms of asset size.

Methodology: By using the asset size data of nine criteria published periodically by the Banks Association, criterion weight calculations were made with Entropy, performance calculations were made with TOPSIS and PROMETHEE methods, and the financial performances of the first five banks for four quarters were examined comparatively.

Findings: By comparing the findings obtained in this study with different methods, it was tried to determine to what extent these methods contributed to the decision-making process and how consistent they were. In the financial performance ranking made according to the TOPSIS and PROMETHEE methods, the first and second banks are the same, the second and third banks have been replaced. According to the annual general evaluation; in the second quarter (the beginning of the pandemic process), bank performances experienced a sudden decrease in performance, except for Ziraat Bank, which came first, Vakıfbank showed a relative recovery in the following quarter and other banks continued the same losses until the end of the year.

Originality: In this study, which is different from the evaluations made by traditional methods only in the form of performance rankings, it has been tried to provide a different perspective on financial performance studies by making performance evaluations of banks in terms of criteria superiority.

Anahtar Kelimeler

Financial Performances, Entropy, TOPSIS, PROMETHEE GAIA

Kaynakça

• Almazari, A.A. (2011). “Financial Performance Evaluation of Some Selected Jordanian Commercial Banks”, International Research Journal of Finance and Economics, 68(8), 50-63.
• Altunöz, U. (2017). “Bankaların Finansal Performanslarının Bulanık MOORA ve Bulanık AHP Yöntemleri ile Analizi: Türk Bankaları Deneyimi”, Route Educational and Social Science Journal, 4(4), 116-132.
• Apan, M. ve Öztel, A. (2020). “Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarının CRİTİC-PROMETHEE Bütünleşik Karar Verme Yöntemi ile Finansal Performans Değerlendirmesi: Borsa İstanbul’da Bir Uygulama”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 63, 54-73.
• Ayçin, E. ve Orçun, Ç. (2019). “Mevduat Bankalarının Performanslarının Entropi ve MAIRCA Yöntemleri ile Değerlendirilmesi”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(42), 175-194.
• Bağcı, H. ve Esmer, Y. (2016). “PROMETHEE Yöntemi ile Faktoring Şirketi Seçimi”, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 116-129.
• Bağcı, H. ve Rençber, Ö.F. (2014). “Kamu Bankaları ve Halka Açık Özel Bankaların PROMETHEE Yöntemi ile Kârlılıklarının Analizi”, Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 39-47.
• Battal, T. ve Akan, E. (2019). “BRICS Ülkeleri ile Türkiye’nin Performans ve Potansiyel Kriterleri Çerçevesinde Değerlendirilmesi”, Beykoz Akademi Dergisi, 7(1), 1-35.
• Behzadian, M., Kazemzadeh, R.B., Albadvi, A. ve Aghdasi, M. (2010). “PROMETHEE: A Comprcehensive Literature Review on Methodologies and Applications”, European Journal of Operational Research, 200(2010), 198-215.
• Brans, J. P. ve Vincke, P. H. (1985). “Note—A Preference Ranking Organisation Method”, Management Science, 31(6), 647-656.
• Budak, S.N. (2014). “PROMETHEE ve ANP Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri: Ankara Sağlık Bakanlığı Hastanelerinde Uygulama”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı, Ankara.
• Bülbül, S.E. ve Köse, A. (2016). “Türk Sigorta Sektörünün PROMETHEE Yöntemi ile Finansal Performans Analizi”, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 38(1), 187-210.
• Chen, P. (2021). “Effects of the Entropy Weight on TOPSIS”, Expert Systems with Applications, 168, 114186, 1-13.
• Çalışkan, E. ve Eren, T. (2016). “Bankaların Performanslarının Çok Kriterli Karar Verme Yöntemiyle Değerlendirilmesi”, Ordu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 6(2), 85-107.
• Demireli, E. (2010). “TOPSIS Çok Kriterli Karar Verme Sistemi: Türkiye’deki Kamu Bankaları Üzerine Bir Uygulama”, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 5(1), 101-112.
• Demireli, E. ve Tükenmez, N.M. (2012). “İşletme Performansının Ölçümü: TOPSİS Çok Kriterli Karar Verme Yöntemi Üzerine Bir Uygulama”, Verimlilik Dergisi, (1), 25-43.
• Deng, H., Yeh, C.H. ve Willis, R.J. (2000). “Inter-Company Comparison Using Modified TOPSİS with Objective Weights, Computers & Operations Research, 27(10), 963-973.
• Dilmaç, M., Dikmen, A.T. ve Keleş, Ş. (2015). “Bankaların Finansal Yapılarının Kârlılıkları Üzerine Etkileri: Türk Bankacılık Sektörü Üzerine Bir Uygulama (1998-2015)”, The International New Issues in Social Sciences, 1(1), 143-165.
• Ecer, F. (2013). “Türkiye’deki Özel Bankaların Finansal Performanslarının Karşılaştırılması: 2008-2011 Dönemi”, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(2), 171-189.
• Efecan, V. ve Temiz, İ. (2020). Marina Selection of Yachtsmen Using AHP-TOPSIS and AHP-PROMETHEE, Mersin University Journal of Maritime Faculty, 2(1), 14-24.
• Eren, S.A. ve Çelik, İ.E. (2020). “Finansal Performansın Ölçülmesinde TOPSİS Yönteminin Kullanımı: Türk Bankacılık Sektörü Uygulaması”, İçtimaiyat, 4(2), 171-180.
• Esmer, Y. ve Bağcı, H. (2016). “Katılım Bankalarında Finansal Performans Analizi: Türkiye Örneği”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 17-30.
• Genç, T. (2013). “PROMETHEE Yöntemi ve GAIA Düzlemi”, Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1), 133-154.
• Gökalp, F. (2015). “Comparing The Financial Performance of Banks in Turkey by Using PROMETHEE Method”, Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, 6(1), 63-82.
• Güney, C. (2017). “Visual PROMETHEE ile Yatırımcılar Açısından Sektörlerin Değerlendirilmesi”, TURAN-SAM Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi, 9(34), 177-187.
• Güneysu, Y., Er, B. ve Ar, İ. (2015). “Türkiye’deki Ticari Bankaların Performanslarının AHS ve GİA Yöntemleri ile İncelenmesi”, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 5(9), 71-93.
• Hassan, M. ve Adam, M. (2014). “Evaluating the Financial Performance of Banks Using Financial Ratios- A Case Study of Erbil Bank for Investment and Finance”, European Journal of Accounting Auditing and Finance Research, 2(6), 162-177.
• Hattat, Ş. (2019). “Personel Seçme Problemi: PROMETHEE ve TOPSIS Yöntemleri ile Karşılaştırmalı Bir Analiz”, Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Işık, Ö. (2019). “Entropi ve TOPSİS Yöntemleriyle Finansal Performans İle Pay Senedi Getirileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”, Kent Akademisi, 12(37), 200-213.
• Karahan, M. ve Peşmen, S. (2020). “Some Universities Performance Evaluation of Entrepreneurship and Innovation in Turkey with Multiple Criteria Decision Making Methods”, Digital Conversion on the Way to Industry 4.0. ISPR 2020, Lecture Notes in Mechanical Engineering, Springer, Cham, 569-583.
• Karaman, F. (2009). “İşletmelerde Performans Ölçümünün Önemi ve Modern Bir Performans Ölçme Aracı Olarak Balanced Scorecard”, Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 8(16), 410-427.
• Kendirli, H.Ç., Kendirli, S. ve Aydın, Y. (2019). “Küresel Kriz Çerçevesinde Katılım Bankalarının ve Ticari Bankaların Mali Performanslarının TOPSİS Yöntemiyle Analizi”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 33(1), 137-154.
• Khan, F.R. ve Al Maktoumi, I.S. (2020). “Performance Evaluation of Commercial Banks in Oman Using Ratio Analyses”, International Journal of Research in Entrepreneurship & Business Studies, 2(1), 10-21.
• Mareschal, B. ve De Smet, Y. (2009). “Visual PROMETHEE: Developments of the PROMETHEE & GAIA Multicriteria Decision Aid Methods”, IEEE International Conference on Industrial Engineering and Engineering Management, 1646-1649.
• Metin, İ. ve Küçükbay, F. (2019). “İhracatta Finansman Kaynaklarının Değerlendirilmesine Yönelik Çok Kriterli Bir Yaklaşım: PROMETHEE Yöntemi”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(18), 933-950.
• Meyliana, M., Hidayanto, A.N. ve Budiardjo, E.K. (2015). “Evaluation of Social Media Channel Preference for Student Engagement Improvement in Universities Using Entropy and Topsis Method”, Journal of Industrial Engineering and Management, 8(5), 1676-1697.
• Nguyen, P.H., Tsai, J.F., Nguyen, V.T., Vu, D.D. ve Dao, T.K. (2020). “A Decision Support Model for Financial Performance Evaluation of Listed Companies in The Vietnamese Retailing Industry”, Journal of Asian Finance, Economics and Business, 7(12), 1005-1015.
• Ömürbek, N., Karaatlı, M. ve Balcı, H.F. (2016). “Entropi Temelli MAUT ve SAW Yöntemleri ile Otomotiv Firmalarının Performans Değerlemesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31(1), 227-255.
• Ömürbek, V. ve Kınay, B. (2013). “Havayolu Taşımacılığı Sektöründe TOPSİS Yöntemiyle Finansal Performans Değerlendirmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(3), 343-363.
• Önder, E., Taş, N. ve Hepsen, A. (2013). “Performance Evaluation of Turkish Banks Using Analytical Hierarchy Process and TOPSIS Methods”, Journal of International Scientific Publication: Economy & Business, 7(1), 470-503.
• Öndeş, T., Çalı, M.S., Aydın, S. ve Muti, A. (2020). “Türkiye’de Bulunan Ticari Bankalar ile Katılım Bankaları’nın ELECTRE Yöntemi ile Performans Analizi”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 34(3), 689-710.
• Özdemir, F.S., Karahan, G.M., ve Akdemir, O. (2020). “An Analysis on Financial and Stock Market Performance of Banks in Borsa Istanbul”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(4), 1941-1949.
• Özkan, T. (2020). “Türk Bankacılık Sektöründe Finansal Performans Ölçmede TOPSIS Yönteminin Kullanımı: Katılım Bankaları Üzerine Bir Uygulama”, Maliye ve Finans Yazıları, 113, 47-64.
• Pangaribuan, P. ve Beniyanto, A. (2018). “SAW, TOPSIS, PROMETHEE Method as a Comparison Method in Measuring Procurement of Goods and Services Auction System”, IOP Conf. Ser.: Mater. Sci. Eng.
• Sakarya, Ş. ve Aytekin, S. (2013). “İMKB’de İşlem Gören Mevduat Bankalarının Performansları ile Hisse Senedi Getirileri Arasındaki İlişkinin Ölçülmesi: PROMETHEE Çok Kriterli Karar Verme Yöntemiyle Bir Uygulama”, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 5(2), 99-109.
• Saldanlı, A. ve Sırma, İ. (2014). “TOPSİS Yönteminin Finansal Performans Göstergesi Olarak Kullanılabilirliği”, Öneri Dergisi, 11(41), 85-202.
• Sarı, T. (2020). “Banka Performans Ölçümünde TOPSİS ve PROMETHEE Yöntemlerinin Karşılaştırılması”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 34(1), 99-117.
• Sarsıcı, E. ve Ekşi, İ. (2020). “Yabancı Bankaların Bankacılık Sektörü Aktif Kârlılığı Üzerindeki Etkileri: BRICS-T Örneği”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 34(3), 669-687.
• Shemshadi, A., Shirazi, H., Toreihi, M. ve Tarokh, M.J. (2011). “A Fuzzy Vikor Method for Supplier Selection Based on Entropy Measure for Objective Weighting”, Expert Systems with Applications, 38(10), 12160-12167.
• Soba, M. (2012). “PROMETHEE Yöntemi Kullanarak En Uygun Panelvan Otomobil Seçimi ve Bir Uygulama”, Journal of Yaşar University, 7(28), 4708-4721.
• Şahin, A. ve Akkaya, C.G. (2013). “PROMETHEE Sıralama Yöntemi ile Portföy Oluşturma Üzerine Bir Uygulama”, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 2(2), 67-81.
• Şenkeyas, H. ve Hekimoğlu, H. (2013). “Çok Kriterli Tedarikçi Seçimi Problemine PROMETHEE Yöntemi Uygulaması”, Verimlilik Dergisi, 2, 63-80.
• TBB (Türkiye Bankalar Birliği), (2021). “Türkiye Bankalar Birliği İstatistik Raporlar”, https://www.tbb.org.tr/tr/bankacilik/banka-ve-sektor-bilgileri/istatistiki-raporlar/59. (Erişim tarihi:29.06.2021).
• Toprak, M.S. ve Çanakçıoğlu, M. (2019). “Banka Performansının Entropi ve Copras Yöntemi ile Değerlendirilmesi: Türk Bankacılık Sektörü Üzerine Bir Araştırma”, Mali Çözüm Dergisi, 29(154), 107-132.
• Tzeng, G. H. ve Huang, J. (2011). “Multiple Attribute Decision Making Methods and Applications”, CRC Press Taylor & Francis Group, 95-102.
• Uzun, S. ve Kazan, H. (2016). “Çok Kriterli Karar Verme Yöntemlerinden AHP TOPSIS ve PROMETHEE Karşılaştırılması: Gemi İnşada Ana Makine Seçimi Uygulaması”, Journal of Transportation and Logistics, 1(1), 99-113. VPSOLUTIONS, (2020). “Visual PROMETHEE 1.4 Manual, Mareschal, B., 2012-2013”, http://www.promethee- gaia.net/files/VPManual.pdf, (Erişim Tarihi: 17.02.2020).
• Wu, X., Zhang, C. ve Yang, L. (2020). “Evaluation and Selection of Transportation Service Provider by TOPSIS Method With Entropy Weight”, Thermal Science, (00), 50-50.
• Yıldırım, B.F. ve Demirci, E. (2017). “Banka Performansının TOPSIS-M Uygulaması ile Değerlendirilmesi”, Söke İşletme Fakültesi Priene Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 35-48.
• Yılmaz, F. ve Ünsar, S. (2007). “Performans Değerlendirme Sistemi ve Kullanım Alanları”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 35-57.
• Zlaugotne, B., Zihare, L., Balode, L., Kalnbalkite, A., Khabdullin, A. ve Blumberga, D. (2020). “Multi-Criteria Decision Analysis Methods Comparison”, Environmental and Climate Technologies, 24(1), 454-471.