GEMİ İŞLETMECİLİĞİNDE ETKİNLİK VE PERFORMANS GÖSTERGELERİ: KURU DÖKME YÜK DENİZ TAŞIMACILIĞI ALANINDA HİZMET SUNAN GEMİ SAHİBİ İŞLETMEDE BİR UYGULAMA

Yıl 2016, Sayı: 1, 49 - 83, 19.07.2016

Didem Özer Çaylan Mehmetcan Palamut

Öz

Antik dönemlerden günümüze kadar önemini sürekli koruyan gemi işletmeciliği, kaydettiği gelişim ve günümüzdeki boyutları nedeniyle daha fazla denetimi gerektirmekte ve denizyolu taşımacılığının temel ölçüm unsurlarından olan performans, etkinlik ve verimlilik kavramları gemi işletmeciliğinde önemini artırmaktadır. Bu amaçla, hükümetler ve çeşitli organizasyonlar gemi işletmeciliği üzerinde durmakta ve birçok alanda standartlar belirlemektedirler.

Bu çalışma, Türkiye`de faaliyet gösteren ve kuru dökme yük deniz taşımacılığı alanında hizmet sunan gemi sahibi işletmenin, etkinlik ve performans ölçümü konusunda uluslararası uzman ve yönder olan Marintek Enstitüsü tarafından belirlenen etkinlik ve performans ölçüm kriterlerine (KPI) ne derece uyduğunu incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışma kapsamında gerçekleştirilen yazın taramasının sonunda söz konusu gemi sahibi işletme, Marintek Enstitüsü, InterManager ve Norveç Araştırma Konseyi’nin ortaklaşa hazırladığı “Shipping KPI Standards V2.2” dokümanında belirtilen yönergeler ve geliştirdiği formüller göz önünde bulundurularak incelenmiştir.

Araştırmanın sonucunda, gemi sahibi işletmenin çevresel performans, sağlık ve güvenlik yönetim performansı, seyir emniyet performansı, operasyonel performans ve güvenlik performansı alanlarında yeterli olduğu fakat teknik performans ölçümündeki olumsuz sonuçlar nedeniyle araştırmaya konu işletmenin bu unsura odaklanması gerektiği ortaya çıkmıştır.  

 Anahtar Kelimler: Gemi İşletmeciliği; Gemicilik Performans Göstergeleri; Etkinlik; Gemi sahibi işletme.

Kaynakça

• • AKMAN DURGUT, İ. (2013) Gemi Yönetiminde Dış Kaynak Kullanımı: Türk Donatanlarının Üçüncü Taraf Gemi Yönetim İşletmelerine Yönelik Tutumları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• • ARDITI, D. ve MOCHTAR K. (2000) Trends in Productivity Improvement in the US Construction Industry, Construction Management and Economics, Sayı 18,ss.15-27.
• • BELGİN, Ö. (2014) Hizmet Sektöründe Verimlilik. www.bilisimdergisi.org/s127/pdf/112 -115.pdf, (27.12.2014)
• • BİRLEŞMİŞ MİLLETLER (2013) Contribution from the International Maritime Organization (IMO) to The Secretary-General’s Report -2013. Annual Ministerial Review on Science, Technology and Innovation, and The Potential of Culture, for Promoting Sustainable Development and Achieving The Millenium Development Goals. http://www.un.org/en/ecosoc/newfunct/pdf13/sti_imo.pdf
• • BUSINESS DICTIONARY (2014) Situtation Analysis Tanımı. http://www.businessdictionary.com/definition/situation-analysis.html, (05.08.2014)
• • CELEP, H. (2010) Kamu Sektöründe Performans Yönetimi ve Ölçümü, (Mesleki Yeterlilik Tezi), Strateji Geliştirme Başkanlığı, Ankara.
• • COELLI, T.; PRASADA R.; CHRISTOPHER J.O’D. ve BATTESE G. E.(2005) An Introduction to Efficiency and Productivity Analysis. Springer 2nd ed. New York.
• • ÇAĞLAR, V. (2012) Türk Özel Limanlarının Etkinlik ve Verimlilik Analizi, (Doktora Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• • ÇOBAN, O. (2007) Türk Otomotiv Sanayinde Endüstriyel Verimlilik ve Etkinlik, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 29, Temmuz-Aralık, 17-36.
• • DENİZ TİCARET ODASI (2014) Deniz Sektör Raporu- 2013, http://www.denizticaretodasi.org.tr /sayfalar/sektor-raporu.aspx (14.11.2014).
• • DOLMAN, B.; PARHAM, D. ve ZHENG S. (2007) Can Australia Match US Productivity Performance? Australian Government Productivity Commission. http://www.pc. gov.au/__data/assets/pdf_file/0005/60449/productivityperformance.pdf (10.06.2014).
• • DÖNMEZ, N.; GÜNTÜRKÜN F.; SERTKAYA, A.; MANZAK-AYDIN, G. ve ARAS G.(2013) Çok Boyutlu Organizasyonel Performans Ölçüm Modelleri, T.C. Sanayi, Bilim ve Teknoloji Bakanlığı, Verimlilik Genel Müdürlüğü, Yayin no: 725, Ankara.
• • EKSEN, H. (2001) Verimlilik Ölçme ve Değerlendirme Modelleri Uygulamalı Proje, Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları, Gaziantep.
• • ERDEM, D. (2008) Sivil Toplum Kuruluşlarında Etkinlik Ölçümü Türkiye Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İzmir.
• • GÜLCÜ, A.; COŞKUN, A.; YEŞİLYURT, C., COŞKUN, S. ve ESENER, T. (2004) Cumhuriyet Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi’nin Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle Göreceli Etkinlik Analizi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi Cilt:5, Sayı: 2, Sivas.
• • GÜLER, N. VE GÜLDEM A.C. (1998) Denizcilik Sektörü ve Pazar Yönlü Stratejik Planlama Yaklaşımı. Çağdaş Denizcilik Stratejileri. Dokuz Eylül Yayınları, İzmir.
• • GÜRAK, H. (2014) Verimlilik ve MPM. www.elelebizbize.com/e-kutuphane /hasangurak/verimlilik_mpm.pdf, (15.04.2014).
• • HORNGREN, T.C., FOSTER, G. ve DATAR, M.S. (2000) Cost Accounting: A Managerial Emphasis, Tenth Edition, Prentice Hall International, Inc., London.
• • IMO- International Maritime Organization (2014) Introduction to IMO.
• http://www.imo.org/About/Pages/Default.aspx (27.03.2014).
• • INTER MANAGER(2014). About Inter Manager. http://www.intermanager.org/about/ (26.03.2014).
• • INTERNATIONAL CHAMBER OF SHIPPING.(2013) Shipping, World Trade and Reduction of CO2 Emissions. http://www.ics-shipping.org/docs/default-source/resources/environmental-protection/shipping-world-trade-and-the-reduction-of-co2-emissions.pdf?sfvrsn=6, Warsaw.
• • KOÇAK, İ.H. (2012) Dünyada ve Türkiye’de Ekonomik Gelişmeler ve Deniz Ticaretine Yansımaları, Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Deniz Ticareti Genel Müdürlüğü, Ankara.
• • KAHYA, E. ve KARABÖCEK, K. (2004) Bir atölyede oranlarla işgücü verimlilik (WPMR) modelinin tasarımı ve uygulaması. III. Endüstri Müh. Bahar Konferansı, TMMOB MMO İzmir Şb, Atatürk Kültür Merkezi, İzmir.
• • KÖK, R. ve DELİKTAŞ, E. (2003) Endüstri İktisadında Verimlilik Ölçme ve Strateji Geliştirme Teknikleri (İş Dünyasından Örneklerle). DEÜ İİBF Yayınları, İzmir.
• • LORCU, F.(2008) Veri Zarflama Analizi ile Türkiye ve Avrupa Birliği Ülkelerinin Sağlık Alanındaki Etkinliklerinin Değerlendirilmesi, Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• • MARINTEK ENSTİTÜSÜ(2014a), The Norwegian Marine Technology Research Institute http://www.sintef.no/home/marintek/, https://www.shipping-kpi.org.(05.06.2014).
• • MARINTEK ENSTİTÜSÜ(2014b), “Environmental Performance”, https://www.shipping-kpi.org /book/ definition /SPI001 (05.06.2014).
• • MARINTEK ENSTİTÜSÜ(20014c), “Health and Safety Performance”, https://www. shipping-kpi.org /book/ definition /SPI002 (05.06.2014).
• • MARINTEK ENSTİTÜSÜ(2014ç), “HR Management Performance”, https://www. shipping-kpi.org /book/ definition /SPI003, (12.07.2014).
• • MARINTEK ENSTİTÜSÜ(2014d), “Navigational Safety Performance”, https://www. shipping-kpi. org/book/ definition/SPI004 (20.07.2014).
• • MARINTEK ENSTİTÜSÜ(2014e), “Operational Performance”, https://www. shipping-kpi.org /book /definition / SPI005, (12.07.2014).
• • MARINTEK ENSTİTÜSÜ(2014f), “Security Performance”, https://www. shipping-kpi.org/book/ definition/SPI006 (14.07.2014).
• • MARINTEK ENSTİTÜSÜ(2014g), “Technical Performance”, https://www. shipping-kpi.org/book/ definition /SPI007(14.07.2014).
• • MARPOL (2015) International Convention for the Prevention of Pollution from Ships. IMO International Conventions, http://www.imo.org/en/About/Conventions/ListOfConventions/ Pages/International-Convention-for-the-Prevention-of-Pollution-from-Ships-(MARPOL).aspx
• • PHILIPS, A. (2000) World Commission on Protected Areas. Best Practice Protected Area Guidelines Series. IUCN, The World Conservation Union.
• • ÖZKAN, M.(2012) Balanced Scorecard’a Giriş,
• http://www.danismend.com/konular/stratejiyon/balanced_scorecardagiris.htm, (17.09.2014).
• • PALAMUT, M. (2015) Gemi İşletmeciliğinde Etkinlik ve Kuru Dökme Yük Taşımacılığında Bir Uygulama. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• • RIZZO, M.J. (1979) The Myth of Efficiency. Time, Uncertainty, and Disequilibrium, Lexington.
• • SLEIRE, H. VE MARINTEK ENSTİTÜSÜ(2008) Shipping KPI: An Industy Initiative to Enhance Excellence in Ship Operation bu Setting Standards for Corporate Governnance, Final Report of Project. http://www.sintef.no/project/Shipping_KPI/Downloads/Shipping%20 KPI%20Final%20Report%20v1.2.pdf (20.06.2014).
• • SONGUR, H. M. (1995) Mahalli İdarelerde Performans Ölçümü. Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• • SYVERSON, C. (2011) What Determines Productivity? Journal of Economic Literature. The University of Chicago, 49: 2, 326–365.
• • T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI (2012) Gemi İnşaa Sektörü, Ankara.
• • T.C. ULAŞTIRMA DENİZCİLİK VE HABERLEŞME BAKANLIĞI (2014) 2003-2013 İstatistiklerle Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme, Ankara.
• • TETİK, S.(2003) İşletme Performansını Belirlemede Veri Zarflama Analizi, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F, Cilt:10, Sayı:2, Manisa.
• • THE RESEARCH COUNCIL OF NORWAY (2015) Innovation projects for the industrial sector
• http://www.forskningsradet.no/en/Innovation_Project_for_the_Industrial_Sector/1253964516068, (10.07.2014).
• • THE RESEARCH COUNCIL OF NORWAY, INTER MANAGER VE MARINTEK ENSTİTÜSÜ (2013). The Shipping KPI System V2.2. https://www.shipping-kpi.org/public/downloads/ documentation/ Shipping_KPI_ Standard_V2.2. pdf, (10.07.2014).
• • TOKAY, M. (2013) Etkinlik Yönetimi. Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Yayınları, Eskişehir.
• • TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU (2014) Ulaştırma İstatistikleri, http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1051, (20.12.2014).
• • WISMAR M., BLAU J., ERNST K. ve FIGUERAS J. (2007). The Effectiveness of Health Impact Assessment. European Observatory in Heath Systems, Brussels.
• • YENAL, S. (2012) Türkiye ve Dünyada Uluslararası Denizyolu Taşımacılığının Gelişiminin Değerlendirilmesi, Toprak Mahsulleri Ofisi, Ankara.
• • YILDIZ M. S., KARAGÖZ Y. ve MESCİ M. (2010) Performans Değerleme Ve Süreç Yönetim Aracı Balanced Scorecard’ın Boyutlarına Katılım Düzeyi: Küçük Ve Orta Ölçekli Sanayi İşletmelerinde Bir Araştırma, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 24, Sayı: 3, Erzurum.
• • YÖRÜKER S., KARABEYLİ L., KAYA S. ve ÖZEREN B. (2003) Sayıştayın Performans Ölçümüne İlişkin Ön Araştırma Raporu. T.C. Sayıştay Başkanlığı 1. Basım, Arş- Çeviri Dizisi: 28, Eylül, Ankara.
• • YÜKÇÜ S. ve ATAĞAN G.(2009) Etkinlik, Etkililik ve Verimlilik Kavramlarının Yarattığı Karışıklık. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 23, Sayı: 4, Erzurum.