SAĞLIK KURUMLARINDA TIBBİ HATALARIN AZALTILMASINDA EKİP KAYNAK YÖNETİMİ YAKLAŞIMI: ANKARA İLİNDE FAALİYETTE BULUNAN BİR EĞİTİM-ARAŞTIRMA HASTANESİ AMELİYATHANE ÜNİTESİ ÖRNEĞİ

Yıl 2018, Sayı: 3, 115 - 141, 28.06.2018

İzzet Aydemir Türkan Yıldırım

Öz

Ekip
kaynak yönetimi, teknik becerileri tamamlayan sosyal ve ilişkisel becerilerdir.
Bu becerilerin etkin kullanımı hastanelerde insan kaynaklı tıbbi hatalardan
kaçınma olanağı sağlamaktadır. İnsan ilişkilerinin verimli ve etkili kullanımı
hataların azaltılmasına etki ederek kurumsal performansa katkı sağlamaktadır. Buradan
hareketle araştırma, cerrah ve ameliyathane hemşirelerinin operasyonlar
esnasında ameliyathane yönetimine ilişkin tutumlarını diğer bir ifadeyle ekip
kaynak yönetimi becerilerini kullanma düzeylerini belirlemek amacıyla
tasarlanmıştır. Araştırma, Ankara’da bir eğitim-araştırma hastanesi genel
ameliyathanesi cerrah ve ameliyathane hemşirelerine uygulanmıştır. Araştırmada
örneklem seçilmemiş olup 248 kişilik evreninin tamamına ulaşılmaya
çalışılmıştır. Araştırma sonuçları 57 cerrah ve 53 hemşire olmak üzere toplam
110 gönüllü katılımcı ile değerlendirilmiştir. Cerrah ve hemşirelerinin
ameliyathane yönetimine ilişkin tutumlarının belirlenmesinde Helmreich ve
diğerleri (1997) tarafından geliştirilen, Türkiye’de de geçerlik-güvenirlik
analizi Yalçınkaya (2010) tarafından yapılan Ameliyathane Yönetimi Tutum Ölçeği
kullanılmıştır. Ölçeğin Cronbach Alpha katsayısı 0,82 olarak bulunmuştur. Verilerin
değerlendirilmesinde ortalama, ortanca ile Mann-Whitney U ve Kruskal Wallis
test istatistikleri kullanılmıştır. Araştırma için gerekli idari ve etik kurul
izinleri gerekli resmi kurumlardan elde edilmiştir. Araştırmada cerrahların
ameliyathane yönetimine ilişkin tutumları daha yüksek ve pozitif bulunmuştur.
Meslekte çalışma süresine paralel olarak ekip kaynak yönetimine ilişkin yapıcı
tutumlar sergilenmiştir. Diğer taraftan kadın çalışanların ameliyathane yönetimine
ilişkin puan ortancaları daha düşük bulunurken evli olan katılımcılarda tam
tersi bir durum gözlemlenmiştir. Üst öğrenim düzeyine sahip olan katılımcıların
teknik olmayan becerileri kullanma düzeyleri daha yüksek saptanmıştır. Sonuç
olarak, cerrahi durumlarda ve hastanedeki diğer işlemlerin
gerçekleştirilmesinde etkin iletişim ve ekip çalışmasına dayalı işbirliği,
tıbbi hata oranlarını düşürerek kurumsal performansa ve hasta memnuniyetine
katkı sağlamaktadır. Cerrahi personelin mesleki konumlarına bakılmaksızın
amaçlara yönelik birlikte eğitilmeleri, hemşirelerin ve meslekte yeni olan
personelin güçlendirilmesi ve hiyerarşiden arındırılmış bir liderlik anlayışı,
araştırma bulgularına dayanarak yapılan önerilerdir. 

Anahtar Kelimeler

Ameliyathane Yönetimi, Ameliyathane Yönetimi Tutum Ölçeği, Cerrahi Personel, Ekip Kaynak Yönetimi, Kurumsal Performans, Tutumlar

Kaynakça

• AKALIN, H. E., (2001), Tıbbi Hatalar: Nedir, Nasıl Önlenebilir?, ANKEM Derg., 15(3): 244-246.
• ALPAR, R., (2014), Spor, Sağlık ve Eğitim Bilimlerinden Örneklerle Uygulamalı İstatistik ve Geçerlik-Güvenirlik, (Ankara: Detay Yayıncılık, 3. Baskı).
• ARTHUR, J., (2011), Lean Six Sigma for Hospital, Mc. Graw Hill Inc., USA.
• BAKER, M. C., (2010), Nurse Leaders’ Perceptions of the Impact of Crew Resource Management in Acute Care Settings, (US: University of Phoenix, Ph.D. Thesis). BARACH, P., (2007), A Team-Based Risk Modification Program to Make Health Care Safer, Theoretical Issues in Ergonomics Science, 8 (5): 481- 494.
• BLEETMAN, A., SANUSI, S., DALE, T., BRACE, S. (2012), Human Factors and Error Prevention in Emergency Medicine, Emergency Medicine Journal, 29: 389- 393.
• BUZALKO, R. J., (2013), A Performance Improvement Evaluation of Crew Resource Management in a Midwest Regional Hospital, (US: Capella University, Ph. D. Thesis).
• DAUNT, M., FLACK, J., BAXENDALE, B., MCCAHON, R. A., (2014), Evaluation of Human Factors in Airway Management Course, Journal of Anesthesia & Clinical Research, 5 (7): 1-7.
• DOWLING, W. L., (1974), Prospective reimbursement of hospital, Inquiry, 11: 163-179.
• ELARABI, H. M., JOHARI, F., (2014), The Impact of Human Resources Management on Healthcare Quality, Asian Journal of Management Sciences & Education, 3 (1): 13-22.
• ERDEM G., ÖKSEL, E., AKBIYIK, A., (2009), Tıbbi Hata Uygulamaları (Malpraktis) İle İlgili Retrospektif Bir İnceleme, Dirim Tıp Gazetesi, 84 (1):1-10.
• FEDARAL AVIATION ADMINISTRATION, (2004), Crew Resource Management Training, Advisory Circular, Document Information, AC No: 120-51E. [http://www.faa.gov/documentLibrary/media/Advisory_Circular/AC120-51e.pdf], Erişim Tarihi: 25. 08. 2016.
• FLIN, R., O’CONNOR, P., MEARNS, K., (2002), Crew Resource Management: Improving Teamwork in High Reliability Industries, Team Performance Management: An International Journal, 8 (4): 68- 78.
• GERAGHTY, A., SARAH, R., MCLLHENNY, C., (2014), Examining Patient Safety Attitudes among Urology Trainee, BJU International, 113: 167-175.
• HALBESLEBEN, J. R. B., COX, K. R., HALL, L., (2011), Transfer a Crew Resource Management Training a Qualitative Study of Communication and Decision Making in two Intensive Care Unit, [www.emeraldinsight.com/1751-1879.htm], Erişim Tarihi: 17.19.2016.
• HAMMAN, W. R., (2004), The Complexity of Team Training: What We Have Learned From Aviation and Its Application to Medicine, Quality and Safety in Healthcare, 13(1): 72- 79.
• HEALY, G. B., BARKER, J., MADONNA, G., (2006), Error Reduction through Team Leadership Applying Aviation’s CRM in the OR, Bulletin of the American College of Surgeons, 91 (2): 10-15.
• HELMREICH, R. L., DAVIES, J. M., (1997), Human Factors in The Operating Room: Interpersonal Determinants of Safety, Efficiency and Morale, Bailer’s Clint Anesthesia, 10 (2): 277-95.
• HELMREICH, R. L., FOUSHEE, H. C., (2010), Why, CRM? Empirical and Theoretical Bases of Human Factors Training, Crew Resource Management Ed.: Kanki, B., Helmreich, R., Anca, J., 2nd. Edition, P: 3- 57.
• HURLBERT, S. N., GARRETT, J., (2009), Improving Operating Room Safety. Patient Safety in Surgery, 3:25,[http://www.pssjournal.com/content/3/1/25]. Erişim Tarihi: 30.08.2016.
• INSTITUTE OF MEDICINE, (2000), To Err is Human: Building a Safer Health System, Ed.: Kohn, L.T., Corrigan J. M., Donaldson, M. S., National Academy Press. Washington, D. C., p: 1- 287.
• KANAN, N., (2003), Perioperatif Hemşirenin Kişisel Sorumluluğu, 4. Ulusal Cerrahi ve Ameliyathane Hemşireliği Kongresi Kitabı, İzmir: s. 89-96.
• KARAGÖZ, Y., (2010), Non-parametrik Tekniklerin Güç ve Etkinlikleri, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (33): 18-40.
• KIM, S. E., KIM, C.W., LEE, S. L., OH, J. H., LEE, D.H., LIM, T. H., CJOI, H. J., CHUNG, H. S., RYU, J.Y., JANH, H. Y., CHOI, Y. H., KIM, S. J., JUNG, J. H., (2015), A Questionnaire Survey Exploring Healthcare Professionals’ Attitudes towards Teamwork and Safety in Acute Care Areas in South Korea, British Medical Journal, 5: 1-9.
• KOSNIK, L. K., BROWN, J., MAUND, T., (2007), Patient Safety Learning from the Aviation Industry, Nursing Management January, [www.nursingmanagement.com], Erişim Tarihi: 12. 07. 2016.
• LAUBER, J., (1984), Resource Management in the Cockpit, Air Line Pilot, 53: 20- 23.
• LEAPE, L. L., BERWİCK, D. M., (2005), Five Years After to Err is Human: What Have We Learned?, The Journal of the American Medical Association, 293 (19): 2384- 2390.
• LINGARD, L., REZNICK, R., DEVITO, I., ESPIN, S., (2002), Forming Professional Identities on the Healthcare Team: Discursive Constructions of the ‘Other’ in the Operating Room, Medical Education, 36: 728- 734.
• MAKARY, M. A., DANIEL, M., (2016), Medical Error-The Third Leading Cause of Death in the US, British Medical Journal, 253: doi: http://dx.doi.org/10.1136/bmj.i2139 (15.08.2016). MCCONAUGHEY, E., (2008), Crew Resource Management in Healthcare: The Evolution of Teamwork Training and Medteams, Journal of Perinatal & Neonatal Nursing, 22(2): 96- 104.
• MCNUTT, R. A., ABRAMS, R., ARON, D. C., (2002), Patient Safety Efforts Should Focus on Medical Errors, Journal of the American Medical Association, 287 (15): 1997-2001.
• NARTER, J. F., (2011), Ameliyathane Süreç Yönetimi, Sur, H., Palteki, T. (Ed.) Hastane Yönetimi, İçinde: 691-711.
• O’CONNOR, P., FLIN, R., FLETCHER, G., (2002), Techniques Used to Evaluate Crew Resource Management Training: A Literature Review, Journal of Human Factors and Aerospace Safety, 2 (3): 1- 2.
• PIZZI, L., GOLFARB, N., I., NASH, D. B., (2001), Crew Resource Management and Its Applications in Medicine, Making Health Care Safer: A Critical Analysis of Patient Safety Practices. Evidence Report/ Technology Assessment, AHRQ Publication, E058: p: 501- 509.
• POWELL, S. M., HILL, R. K., (2006), My Copilot is a Nurse–Using Crew Resource Management in the OR, AORN Journal, 83 (1): 179- 206.
• REASON, J., (2000), Human Error: Models and Management, British Medical Journal, 320: 768- 770.
• RICCI, M. A., BRUMSTED, J. R., (2012), Crew Resource Management: Using Aviation Techniques to Improve Operating Room Safety, Aviation, Space, and Environmental Medicine, 83 (4): 441- 444.
• ROBERTS, K. H., ROUSSEAU, D. M., (1989), Research in Nearly Failure-Free, High Reliability Organizations: Having the Bubble, IEEE Transactions on Engineering Management, 36: 132- 139.
• SAIF, N. I., SARTAWI, K. S., (2013), Relationship between Human Resource Management Practices and Perceived Performance of Employees in Jordanian Hospitals, European Journal of Business and Management, 5 (22): 129-137.
• SALAS, E., PRINCE, C., BOWERS, C. A., STOUT, R. L., OSER, R. L., CANNON- BOWERS, J. A., (1999), A Methodology for Enhancing Crew Resource Management Training, Human Factors, 41 (1): 161-172.
• SALAS, E., WILSON, K. A., BURKE, C. S., WIGHTMAN, D. C., HOWSE, W. R., (2006), Crew Resource Management Training Research, Practice, and Lessons Learned, Reviews of Human Factors and Ergonomics, 2: 35- 73, [http://rev.sagepub.com/content/2/1/35]. Erişim Tarihi: 30. 11. 2014.
• SAX, H. C., BROWNE, P., MAYEWSKI, R. J., PANZER, R. J., HITTNER, K. C., BURKE, R. L., COLETTA, S., (2009), Can Aviation-Based Team Training Elicit Sustainable Behavioral Change?, Archives of Surgery, 144 (12): 1133-1137.
• SEXTON, J. B., MAKARY, M. A., TERSINGI, A. R., PRYOR, D., HENDRICH, A., THOMAS, E. J., HOLZMUELLER, C. G., KNIGHT, A. P., WU, Y., PRONOVOST, P. J., (2006), Teamwork in the Operating Room: Frontline Perspective Among Hospitals and Operating Room Personnel, Anesthesiology, 105 (5): 877- 884.
• ŞAHİN, İ., (1999), Sağlık Kurumlarında Göreceli Verimlilik Ölçümü: Sağlık Bakanlığı Hastanelerinin İllere Göre Karşılaştırmalı Verimlilik Analizi, Amme İdaresi Dergisi, 32(2): 123-145.
• THIES, D., (2007), Improving Cardiovascular Patient Safety Implementation of Crew Resource Management: Process Management/Organizational Performance Results, Criteria 3, The Nebraska Medical Center.
• WILLIAMS, R.C., GREENFIELD, D., STONE, J., BRAITHWAITE, J., (2014), On a Wing and a Prayer: An Assessment of Modularized Crew Resource Management Training for Health Care Professionals, Journal of Continuing Education in the Health Professions, 34(1): 56- 67.
• YALÇINKAYA, A., (2010), Ameliyathane Yönetimi Tutum Ölçeği Geçerlik ve Güvenirlik Ölçeği, Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• YOUSEFI, H., SEYEDJAVADIN, R., (2011), Crew Resource Management: The Role of Human Factors and Bridge Resource Management in Reducing Maritime Casualty, Human Resource and Crew Resource Management, Marina Navigation and Safety of Sea Transportation, Ed. Adam W., Tomasz N. Poland: 15-20.
• YOUSEFI, H., SEYEDJAVADIN, R., (2012), Crew Resource Management: The Role of Human Factors and Bridge Resource Management in Reducing Maritime Casualties, International Journal on Marine Navigation and Safety of Sea Transportation, 6 (3): 391-396.
• YÜKÇÜ, S., ATAĞAN, G., (2009), Etkinlik, Etkililik ve Verimlilik Kavramlarının Yarattığı Karışıklık, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23 (4): 1-13.
• AGENCY FOR HEALTHCARE RESEARCH AND QUALITY, http://www.ahrq.gov/, (Erişim Tarihi: 18.09.2016).
• www.jointcommission.org. (Erişim Tarihi: 10.09.2016).