PSİKOLOJİK GÜÇLENDİRME, İŞ TATMİNİ VE ÇALIŞAN PERFORMANSI ARASINDAKİ İLİŞKİLER: TÜRKİYE’DEKİ ÜNİVERSİTELER GENELİNDE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2018, Sayı: 3, 143 - 164, 28.06.2018

Mübeyyen Tepe Küçükoğlu

Öz

Örgütsel davranış çalışmalarında sıkça görülen kavramlardan üçü bu
çalışmanın ana ekseninde yer almaktadır. Söz konusu kavramlar; psikolojik
güçlendirme, iş tatmini ve çalışan performansı, iş hayatında gerek bireysel
başarı gerekse işletme başarısı açısından oldukça önemli değişkenler olduğundan
dolayı birçok çalışmada incelendiği görülmektedir.

Bu çalışmada, yukarıda bahsedilen
üç kavram arasındaki ilişkilerin incelenmesi amaçlanmaktadır. Kurulan model
doğrultusunda, kavramlar arası ikili ilişkiler araştırılırken ayrıca iş
tatminin psikolojik güçlendirme ile çalışan performansı arasındaki ilişkide
aracılık rolü olup olmadığı da incelenmektedir. Çalışmada kullanılacak veriler
Türkiye’de faaliyet gösteren devlet ve vakıf üniversitelerinde çalışan
akademisyenler arasında gerçekleştirilen anket çalışması ile elde edilmiştir.
Bu doğrultuda 900’ü aşan akademisyenden elde edilen anket verileri kullanılarak
SPSS programı aracılığıyla ilgili analizler yapılmıştır.

Yapılan analizlerin sonucunda tüm
hipotezler kabul edilmiştir. Araştırma değişkenleri arasındaki ikili ilişkiler
doğrulanmış, iş tatmininin psikolojik güçlendirme ile çalışan performansı
arasında kısmi aracılık rolü olduğu görülmüştür. Ayrıca demografik değişkenler
açısından araştırma değişkenlerinde birtakım farklılıklar bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Akademisyen, Çalışan Performansı, İş Tatmini, Psikolojik Güçlendir

Kaynakça

• ABDUL RAHMAN, A. A., PANATIK, S. A., & ALIAS, R. A., (2014), The Influence of Psychological Empowerment on Innovative Work Behavior Among Academia in Malaysian Research Universities, International Proceedings of Economics Development and Research, http://doi.org/10.7763/IPEDR.
• ADAMS, A., & BOND, S., (2000), Hospital Nurses’ Job Satisfaction, Individual and Organizational Characteristics, Journal of Advanced Nursing, 32(3), 536–543. http://doi.org/10.1046/j.1365-2648.2000.01513.
• AGHO, A. O., MUELLER, C. W., & Price, J. L., (1993), Determinants of Employee Job Satisfaction: An Empirical Test of a Causal Model, Human Relations, 46(8), 1007–1027, http://doi.org/10.1177/001872679304600806.
• AKYOL, H., (2014), The Measuring Effect of Employee Satisfaction of Academic Staff to Employee Performance, Journal of Social and Administrative Sciences, 1(1), 18–33, http://doi.org/10.1453/jsas.v1i1.119.
• ANAFARTA, N., (2015), Algılanan Örgütsel Destek ve İşten Ayrılma Niyeti İlişkisi: İş Tatmininin Aracılık Rolü, İ. Ü. İşletme Fakültesi İşletme İktisadı Enstitüsü Yönetim Dergisi, 26 (79), 112–130.
• ARSLAN, R., & AYDIN, E., (2013), Yabancılaşma Yönetimi ve İş Tatmini, M. Paksoy (Ed.), Davranış Bilimleri, İstanbul: Lisans Yayıncılık.
• ASARKAYA, Ç., (2015), Psychological Empowerment: Antecedents, Correlates and Consequences, Boğaziçi Üniversitesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• AZADEH, A., & MOUSAVI AHRANJANI, P., (2014), The Impact of Job Security, Satisfaction and Stress on Performance Assessment and Optimization of Generation Companies, Journal of Loss Prevention in the Process Industries, 32, 343–348, http://doi.org/10.1016/j.jlp.2014.10.002.
• BAL TAŞTAN, S., & SERINKAN, C., (2013), An Empirical Research on the Relationship Between Individuals’ Psychological Empowerment and Voluntary Performance Behaviors: An Assessment of the Combination of Pyschological Power and Intimate Will, Journal of Global Strategic Management, 13, 95–120.
• BARON, R. M., & KENNY, D. A., (1986), The Moderator-Mediator Variable Distinction in Social Psychological Research: Conceptual, Strategic and Statistical Considerations, Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173–1182.
• BUITENDACH, J. H., & HLALELE, R. B. T., (2005), Psychological Empowerment and Job Satisfaction of Engineers in a Petrochemical Industry, SAJEM, 8 (2), 154–170.
• BÜTE, M., (2015), Nepotizm ve İş Tatmini İlişkisinde İş Stresinin Aracı Rolü Var mıdır?, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29.
• CAHILL, K. E., MCNAMARA, T. K., PITT-CATSOUPHES, M., & VALCOUR, M., (2015), Linking Shifts in the National Economy with Changes in Job Satisfaction, Employee Engagement and Work-life Balance, Journal of Behavioral and Experimental Economics, 56, 40–54, http://doi.org/10.1016/j.socec.2015.03.002.
• CONGER, J. A., & KANUNGO, R. N., (1988), The Empowerment Process : Integrating Theory and Practice, The Academy of Management Review, 13 (3), 471–482.
• ÇİÇEK, H., & ŞAHİN MACİT, N., (2016), Konaklama İşletmelerinde Çalışanların Örgütsel Güveni İle İş Tatmini Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (14), 25, http://doi.org/10.20875/sb.61351.
• ÇÖL, G., (2008), Algılanan Güçlendirmenin İşgören Performansı Üzerine Etkileri, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 9 (1), 35–46.
• DEKOULOU, P., & TRIVELLAS, P., (2015), Measuring the Impact of Learning Organization on Job Satisfaction and Individual Performance in Greek Advertising Sector, Procedia - Social and Behavioral Sciences, 175, 367–375, http://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.01.1212.
• ERDOĞAN, E., (2011), Etkili Liderlik, Örgütsel Sessizlik ve Performans İlişkisi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• EYUPOGLU, S. Z., & SANER, T., (2009), The Relationship Between Job Satisfaction and Academic Rank: A Study of Academicians in Northern Cyprus, Procedia - Social and Behavioral Sciences, 1 (1), 686–691, http://doi.org/10.1016/j.sbspro.2009.01.120.
• HACIHASANOĞLU, T., & KARACA, N., (2014), Bağımsız Çalışan Muhasebe Meslek Mensuplarının ve Muhasebe Çalışanlarının Tükenmişlik, İş Tatmini ve Stres Düzeylerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Alan Araştırması, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19 (4), 153-170.
• HACKMAN, J. R., & OLDHAM, G. R., (1975), Development of the Job Diagnostic Survey, Journal of Applied Psychology, 60 (2), 159–170, http://doi.org/10.1037/h0076546.
• HACKMAN, J. R., & OLDHAM, G. R., (1976), Motivation Through the Design of Work: Test of a Theory, Organizational Behavior and Human Performance, 16 (2), 250–279.
• JUDGE, T. A., THORESEN, C. J., BONO, J. E., & G. K., P., (2001), The Job Satisfaction-Job Performance Relationship: A Qualitative and Quantitative Review, Psychological Bulletin, 127 (3), 376–407.
• KARAHAN, A., (2015), Hekimlerin Örgütsel Bağlılık ve İş Tatmini İlişkisinin İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma: Afyon Kocatepe Üniversitesi Hastanesi Örneği, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (23).
• KAYGIN, E., & NAKTIYOK, A., (2012), Tükenmişlik ve İş Tatmini Arasındaki İlişki: Akademik Personel Üzerinde Bir Araştırma, Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16 (1), 99-108.
• KIRKMAN, B. L., & ROSEN, B., (1999), Beyond Self-Management: Antecedents and Consequences of Team Empowerment, The Academy of Management Journal, 42 (1), 58–74.
• KIŞ, A., ŞAD, S. N., ÖZER, N., & ATIK, S., (2016), Eğitim Paydaşlarında İş Tatmini ve Tükenmişlik İlişkisi: Bir Meta-Analiz, Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18 (1), 160–183, http://doi.org/10.17556/jef.47774.
• KOÇEL, T., (2010), İşletme Yöneticiliği, İstanbul: Beta Basım A.Ş.
• MACDONALD, S., & MACLNTYRE, P., (1997), The Generic Job Satisfaction Scale, Employee Assistance Quarterly, 13(2), 1–16, http://doi.org/10.1300/J022v13n02_01.
• MERT, İ. S., (2010), İş Tatmini Alt Boyutlarının Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerindeki Etkisi: Yöneticiler Üzerine Bir Araştırma, Savunma Bilimleri Dergisi, 9(2), 117–143, http://doi.org/10.17134/SBD.90632.
• ROBBINS, S. P., & JUDGE, T. A., (2011), Organizational Behavior, New Jersey: Pearson Education Inc. SOMUNCUOĞLU, A. B., (2013), Psikolojik Güçlendirme ve İş Tatmini Arasındaki İlişki ve Bir Uygulama, İstanbul Üniversitesi.
• SONNENTAG, S., & FRESE, M., (2002), Performance Concepts and Performance Theory, S. Sonnentag (Ed.), Psychological Management of Individual Performance, John Wiley and Sons, Ltd.
• SÖKMEN, A., & BIYIK, Y., (2016), Örgütsel Bağlılık, Örgütsel Özdeşleşme, Kişi-Örgüt Uyumu ve İş Tatmini İlişkisi: Bilişim Uzmanlarına Yönelik Bir Araştırma, International Journal of Informatics Technologies, 9(2), 221–227, http://doi.org/10.17671/btd.99671.
• SPREITZER, G. M., (1995a), Psychological Empowerment in the Workplace: Dimensions, Measurement and Validation, Academy of Management Journal, 38 (5), 1442–1465.
• SPREITZER, G. M., (1995b), Psychological Empowerment in the Workplace: Dimensions, Measurement and Validation, Academy of Management Journal, 38 (5), 1442–1465.
• SPREITZER, G. M., (1996), Social Structural Characteristics of Psychological Empowerment, Academy of Management Journal, 39 (2), 483–504.
• SPREITZER, G. M., DE JANASZ, S. C., & QUINN, R. E., (1999), Empowered to Lead: The Role of Psychological Empowerment in Leadership, Journal of Organizational Behavior, (20), 511–526.
• SPREITZER, G. M., KIZILOS, M. A., & NASON, S. W., (1997), A Dimensional Analysis of the Relationship Between Psychological Empowerment and Effectiveness, Satisfaction, and Strain, Journal of Management, 23 (5), 679–704, http://doi.org/10.1177/014920639702300504.
• SSESANGA, K., & GARRETT, R. M., (2005), Job Satisfaction of University Academics: Perspectives from Uganda, Higher Education, 50 (1), 33–56, http://doi.org/10.1007/s10734-004-6346-0.
• SÜRGEVİL, O., TOLAY, E., & TOPOYAN, M., (2013), Yapısal Güçlendirme ve Psikolojik Güçlendirme Ölçeklerinin Geçerlilik ve Güvenirlilik Analizleri, Journal of Yasar University, 8 (31), 5371–5391, http://doi.org/10.1007/s13398-014-0173-7.2.
• TEKİNGÜNDÜZ, S., TOP, M., & SEÇKİN, M., (2015), İş Tatmini, Performans, İş Stresi ve İşten Ayrılma Niyeti Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi: Hastane Örneği, Verimlilik Dergisi, (4), 39–64.
• THOMAS, K. W., & TYMON W. G., (1994), Does Empowerment Always Work: Understanding the Role of Intrinsic Motivation and Personal Interpretation, Journal of Management Systems, 6, 1–13.
• THOMAS, K. W., & VELTHOUSE, B. A., (1990), Cognitive Elements of Empowerment : An “Interpretive” Model of Intrinsic Task Motivation, Academy of Management Review, 15 (4), 666–681.
• TOKER, B., (2011), Quality Assurance in Education Job Satisfaction of Academic Staff: An Empirical Study on Turkey, Quality Assurance in Education, 19 (2), 156–169, http://doi.org/10.1108/09684881111125050.
• TUZCU, M. A., (2016), Ankara Üniversitesi TÖMER’de Çalışan Akademik ve İdari Personelin İş Tatmin Düzeyinin ve İş Tatmin Düzeyine Etki Eden Faktörlerin Belirlenmesi, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 71 (1). http://doi.org/10.16987/AUSBF.51405.
• TÜRK DİL KURUMU, www.tdk.gov.tr, Erişim Tarihi: 01.08.2016.
• VISWESVARAN, C., & ONES, D. S., (2000), Perspectives on Models of Job Performance, International Journal of Selection and Assessment, 8 (4), 216–226.
• WANG, G., & LEE, P. D., (2009), Psychological Empowerment and Job Satisfaction: An Analysis of Interactive Effects, Group & Organization Management, 34 (3), 271–296, http://doi.org/10.1177/1059601108330089.
• WOODS, J. O., (1998), The Relationship Between Covey’s Principle-Centered Empowerment Theory and Herzberg’s Motivator/hygiene Theory of Job Satisfaction/dissatisfaction, University of Florida, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• YÜKSEL, İ., (2005), İletişimin İş Tatmini Üzerindeki Etkileri: Bir İşletmede Yapılan Görgül Çalışma, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 6 (2), 291–306.