GIDA GÜVENLİĞİ VE COVID-19

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 2, 61 - 71, 28.08.2020

Mustafa Tayar

https://doi.org/10.38137/vetfarmatoksbulten.765700

Cited By: 6

Öz

Özet
İnsanlık İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana en büyük biyolojik felaketlerinden birini yaşamaktadır. COVID-19 pandemisi, sadece bir sağlık sorunu olmaktan çıkmış; toplum, ekonomi, kültür, siyaset ve güvenlik bağlamında bir sorun haline gelmiştir. Henüz sonuçlarını kestirmek mümkün olmasa da salgının, uluslararası sistem için bir dönüm noktası olacağı yaygın bir kanıdır. COVID-19 pandemisi bir sağlık sorunu olmakla birlikte, birçok açıdan bir gıda güvenliği sorunudur. COVID-19, gastrointestinal sistem değil, solunum yoluyla bulaşan bir hastalık olmasına rağmen, ortalama bir gıda tüketicisi bu konuda endişelidir .
İnsanların COVID-19 virüsünü gıda veya gıda ambalajından almaları pek olası değildir. COVID-19 solunum yolu hastalığıdır ve birincil bulaşma yolu kişiden kişiye temas yoluyla ve enfekte bir kişi öksürdüğünde veya hapşırdığında üretilen solunum damlacıkları ile doğrudan temas yoluyla olur. Solunum yolu hastalıklarına neden olan virüslerin gıda veya gıda ambalajı yoluyla bulaştığına dair kanıt yoktur. Koronavirüsler gıdalarda çoğalamaz; çoğalması için bir hayvana veya insan konakçıya gereksinim duyar.
Gıda endüstrisi, gıda güvenliği risklerini yönetmek ve gıda kontaminasyonunu önlemek için Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktası (HACCP) ilkelerine dayanan Gıda Güvenliği Yönetim Sistemlerine sahip olmalıdır. Gıda güvenliği, ulusal güvenliğin en önemli bileşenlerinden biridir. Gıda güvenliğinin ve yaşanacak öngörülmez şoklara karşı gıda elastikiyetinin sağlanması ulusal güvenlik için vazgeçilmez bir önceliktir.COVID-19 sonrası dünyada mevcut gıda sistemlerinde köklü değişiklikler yapılması gerektiği anlaşılmaktadır.
COVID-19'un yayılmasını durdurmak ve sağlıklı kalmak için dünya çapında tek tp tek sağlık yönergeleri takip edilmelidir. Bilim kuruluşları ve devlet kurumlarının koordine çalışması ile salgın sona erecektir.

Anahtar Kelimeler

Gıda, Gıda Güvenliği, COVID-19, Tek tıp

Kaynakça

• • Alıcılar, H E, Çöl M (2020). COVID-19 ‘dan korunmada etkili yaklaşım, O, S., Genç, V Editors. COVID-19. 1 st ed. Ankara, Turkey: Ankara Üniversitesi Basımevi;. pp. 79–83.
• • Anonim . (2020). TC Sağlık Bakanlığı. Covıd-19- Salgın Yönetimi ve Çalışma Rehberi (Bilim Kurulu Çalışması) 05/07/2020.. Erişim tarihi ve adresi (08 Temmuz 2020): https://covid19bilgi.saglik.gov.tr/depo/toplumda-salgin-yonetimi/salgin-yonetimi-ve-calisma-rehberi/Covıd-9_Salgın_Yonetımı_Ve_Calısma_Rehberı.pdf
• • Ayhan B, Bilici S (2015). Toplu beslenme sistemlerinde kullanılan gıda dezenfektanları, Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi. 72(4): 323-336. doi: 10.5505/TurkHijyen.2015.82542
• • Bin Salem S, Jagadeesan P. (2020) COVID-19 from Food Safety and Biosecurity Perspective , The Open Food Science Journal, 12,1-2.
• • Bosch A, Gkogka E, Le Guyader F S, Loisy-Hamon F, Lee A, van Lieshout L, et all. (2018). Foodborne viruses: Detection, risk assessment, and control options in food processing. International Journal of Food Microbiology.285, 110–128.
• • Calder PC (2013). Feeding the immune system. Proc Nutr Soc;72:299-309.
• • CDC (Centers of Diseases Control and Prevention). (2016). “One Health History” Erişim tarihi ve adresi 08.04.2020 https://www.cdc.gov/ onehealth/ basics/history/ index.html.
• • CDC (Centers for Disease Control and Prevention). (2020 a). Water Transmission and COVID-19. Erişim tarihi ve adresi 15.05.2020 https://www.cdc.gov/ coronavirus/2019-ncov/php/water.html.
• • CDC (Centers for Disease Control and Prevention). (2020 b). How to protect yourself & others. Erişim tarihi ve adresi (19 Nisan 2020): https://www.cdc.gov/coronavirus /2 019-ncov/prevent-gettingsick/ prevention.html
• • Chin AW, Chu JT, Perera MR, Hui KP, Yen H-L, Chan MC, et al. (2020) Stability of SARS-CoV-2 in different environmental conditions. Lancet Microbe 2020
• • Çöl M, Güneş G. (2020). COVID-19 Salgınına Genel Bir Bakış, O, S., Genç, V Editors. COVID-19. 1 st ed. Ankara, Turkey: Ankara Üniversitesi Basımevi; 2020. pp. 1–8.
• • Dunn C G, Kenney E, Fleischhacker SE, Bleich SN (2020). Feeding Low-Income Children during the Covid-19 Pandemic. N Engl J Med 2020; 382:e 40.
• • Eslami H , Jalili M. (2020). The role of environmental factors to transmission of SARS-CoV-2 (COVID-19) AMB Express. 2020; 10: 92.
• • Evren E, Us E (2020). COVID-19 Etkeni, O, S., Genç, V Editors. COVID-19. 1 st ed. Ankara, Turkey: Ankara Üniversitesi Basımevi; 2020. pp. 9–16.
• • Haghani, M., Bliemer, M.C.J., Goerlandt, F., Li, J., (2020) The scientific literature on coronaviruses, covid-19 and its associated safety-related research dimensions: A scientometric analysis and scoping review. Safety Science 129, 104806.
• • Hasöksüz M, Kılıç S, Saraç F (2020). Coronaviruses and SARS-COV-2 Turk J Med Sci 50: 549-556
• • Hemida M G, Ba Abduallah M M (2020). The SARS-CoV-2 outbreak from a one health perspective. One Health, 100127. https://doi.org/10.1016/j.onehlt.2020.100127
• • Henwood A F (2020). Coronavirus disinfection in histopathology Journal of Histotechnology, 43:2, 102-104,
• • Jawed I, Tareen FR , Cauhan K, Nayeem M (2020). Food safety and COVID-19: Limitations of HACCP and the way forward , The Pharma Innovation Journal 2020; 9(5): 01-04
• • Kampf G, Todt D, Pfaender S, Steinmann E (2020). Persistence of coronaviruses on inanimate surfaces and its inactivation with biocidal agents. J Hosp Infect 104:246–251.
• • Kwok YLA, Gralton J, McLaws M-L (2015). Face touching: a frequent habit that has implications for hand hygiene. Am J Infect Control 43:112–114
• • Li Q, Guan X, Wu P, et al. (2020). Early transmissiondynamics in Wuhan, China, of novel coronavirus-infected pneumonia. N Engl J Med 2020; doi:10.1056/ NEJMoa 2001316.
• • Lodder W, de Roda Husman AM, (2020) .SARS-CoV-2 in wastewater: potential health risk, but also data source. Lancet Gastroenterol Hepatol 5: 533–534.
• • Malhotra, A (2020). “Covid 19 and the elephant in the room”, European Scientist, Erişim tarihi ve adresi 15.06 2020, https://www.europeanscientist. com/en/article-of-the-week/covid-19-
• • Muscogiuri G, Barrea L, Savastano S, Colao A. (2020). Nutritional recommendations for CoVID-19 quarantine. Eur J Clin Nutr 2020 volume 74, pages 850–851
• • Naja F, Hamadeh R (2020). “Nutrition amid the COVID- 19 pandemic: a multi-level framework for action”, Erişim tarihi ve adresi: 8 Mayıs 2020 Nature, (20 Nisan 2020), https://www.nature.com/articles/s41430-020- 0634-3.
• • Odih, E, Afolayan, A O, Akintay, O I, Okeke, I N (2020). Could Water and Sanitation Shortfalls Exacerbate SARS-CoV-2 Transmission Risks? Am. J. Trop. Med. Hyg., 00(0), 2020, pp. 1–4
• • OIE ( World Organisation for Animal Health - Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü) (2020). “One World, One Health” Erişim tarihi ve adresi 08.04.2020 https://www.oie.int/en/ forthe-media/editorials/detail/article/one-world-one-health/
• • Ong SW, Tan YK, Chia P Y, Lee TH, Ng OT, Wong M S, et al. (2020). Air, surface environmental, andpersonal protective equipment contamination bysevere acute respiratory syndrome coronavirus 2(SARS-CoV-2) from a symptomatic patient. JAMA. 2020;323(16):1610-1612
• • Otter J, Donskey C, Yezli S, Douthwaite S, Goldenberg S, Weber D (2016) Transmission of SARS and MERS coronaviruses and infuenza virus in healthcare settings: the possible role of dry surface contamination. J Hosp Infect 92:235–250
• • Pittet D (2001). Compliance with hand disinfection and its impact on hospital acquired infections. J Hosp Infect 48:S40–S46
• • Pressman, P, Satyanarayan, Naidu, A ,Clemens, R (2020). COVID-19 and Food Safety Risk Management and Future Considerations Nutrition Today: Volume 55 - Issue 3 - p 125-128
• • Qu G, Li X, Hu L, Jiang G (2020). An imperative need for research on the role of environmental factors in transmission of novel Coronavirus (COVID-19). Environ Sci Technol 54:3730–3732.
• • Rodríguez-Lázaro, D, Cook, N, Ruggeri, F M, Sellwood, J, et all . (2012). Virus hazards from food, water and other contaminated environments. FEMS Microbiology Rewievs, 36(4), 786-814.
• • Sağdıç O, Kayacan S, Dertli, E, Arıcı M (2020). Gıda Güvenliği Açısından COVID-19 Etmeni SARS-CoV-2’nin Değerlendirilmesi ve Korunma Yöntemleri”, Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi , 18, 927-933.
• • Shariatifar N, Molaee-aghaee E, (2019). A Novel coronavirus 2019 (COVID-19): importanttips on food safety. J. Food Safety Hygiene 5, 58–59.
• • Shereen M.A, Khan S, Kazmi A, Bashir N, Siddique R (2020). COVID-19 infection: origin, transmission, and characteristics of human coronaviruses. Journal of Advanced Research, 24, 91-98. Doi: 10.1016/j.jare.2020.03.005
• • Sun J, He W-T, Wang L, Lai A , Ji X, Zhai X, Li G, Suchard M A , Tian J, Zhou J, Veit M, Su S (2020). COVID-19: epidemiology, evolution, and cross-disciplinary perspectives. Trends Mol Med . 2020 May;26(5):483-495.
• • Şeker M, Özer A, Tosun Z, Korkut C, Doğrul M (2020). TUBA-COVID-19 Pandemi Değerlendirme Raporu; 2020 Erişim tarihi ve adresi 15 Mayıs 2020 . http://www.tuba.gov.tr /files/ yayinlar/ raporlar/ Covid-19%20Raporu-revize.pdf
• • Şenol C, Bilsel A (2020). Türkiye'de covıd-19 (coronavirüs) pandemisinin durumu ve algoritmik hesaplamaya göre gelecekteki durum analizi, Int.journal of socıal, humanıtıes and admınıstratıve scıences / Vol:6, Issue:25 / pp.535-546
• • Tayar M. (2010). Gıda güvenliği, Marmara Belediyeler Birliği, Ekosan matbaacılık, İstanbul.
• • Tayar M, Kılıç V (2014). Gıda endüstrisinde hijyen ve sanitasyon, Dora Yayınevi , Bursa.
• • Tayar M, Yarsan E (2014) . Veteriner Halk Sağlığı. Bursa: Dora Yayınevi; p.582.
• • Tayar M, Korkmaz N H, Özkeleş H E (2015). Beslenme İlkeleri, Dora Yayınları 425 sf. Genişletilmiş 3. Baskı, Bursa.
• • Türk Standartlar Enstitüsü (TSE) 2020 . Covıd-19 Hijyen, Enfeksiyon Önleme ve Kontrol Kılavuzu-https://statik. tse.org. tr/upload/ /tr/dosya/dokuman yonetimi/113/ 2005 2020112631-1.pdf
• • Van Doremalen N, Bushmaker T, Morris D H, et al. (2020). Aerosol and surface stability of SARS-CoV-2 as compared with SARS-CoV-1. N Engl J Med. 2020 Apr 16;382(16):1564-1567.
• • World Health Organization (WHO) (2020 a). COVID-19 and food safety: guidance for food businesses Erişim adresi https://apps.who.int/iris/bitstream/handle /10665/331705/WHO-2019-nCoV-Food_Safety-2020.1-eng.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• • World Health Organization (WHO) (2020 b) Water, sanitation, hygiene and waste management for COVID19: technical brief, 03 March 2020. World Health Organization, Geneva. https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/ technical-guidance/infection-prevention-and-control
• • Wu F, Zhao S, Yu B, Chen Y-M, Wang W, Song Z-G, et al. (2020). A new coronavirus associated with human respiratory disease in China. Nature.;579:265–269.
• • Yang C (2020). Does hand hygiene reduce SARS-CoV-2 transmission? Graefe’s Arch Clin Exp Ophthalmol 258:1133–1134.
• • Yıldırım Ö, Yaralı C, Danyeri E (2020). Yeterli ve sağlıklı gıda temininde Veteriner Hekimliğin önemi ve Veteriner Kontrol Araştırma Enstitülerinin rolü, Etlik Vet Mikrobiyol Derg, 31 (1): 101-108