ADMINISTRATIVE LAW JUDICIAL OF THE ISLAMIC REPUBLIC OF IRAN

Yıl 2017, Cilt: 8 Sayı: 17, 58 - 69, 13.03.2017

Nematollah Aghabalaeı Fanid , Emin Hüseyinoğlu

https://doi.org/10.21076/vizyoner.297120

Öz

The Constitution of the Islamic
Republic of Iran has defined the judicial function as assurance of the personal
and social rights of the individuals, on the basis of the principle of judicial
independence, emphasizing that the judicial body is obliged to provide justice
in society. Iran Constitution has envisaged a control mechanism under the name
of “Administrative Court of Justice” against acts and actions of public
institutions. Even if the basis of Administrative Court of Justice has been
laid in the period of Constitutional Monarchy (1906-1924) as “Council of State”
it revealed its existence in today’s context first time in 1979 with Iran
Islamic Revolution. Administrative Court of Justice which has a long history
has not reached its objective actually as a judicial body. Iran’s legal system
failed to perform the judicial review of administration fully outside the
judicial justice more as the idiocratical rules and proceeding. There is
Administrative Court of Justice in Iran which is the only court as administrative
justice institution. The Administrative Court of Justice does the task of court
of first instance as well as appeal. In our research generally after discussing
the judicial institutions of Islamic Republic of Iran the administrative
judicial system of Iran is tried to be explained under the name of Administrative
Court of Justice.

Anahtar Kelimeler

Iran, Administrative Judicial, Administrative Court of Justice, Constitution, Islamic Republic

İRAN İSLAM CUMHURİYETİ HUKUKUNDA İDARİ YARGI

Öz

İran İslam Cumhuriyetinin Anayasası, yargı bağımsızlığı ilkesine esasen,
yargı organının toplumda adaleti sağlamakla yükümlü olduğunu vurgulayarak yargı
fonksiyonunu, bireylerin kişisel ve sosyal hakların güvencesi olarak
tanımlamıştır. İran Anayasası kamu kurumlarının işlem ve eylemlerine karşı
“İdari Adalet Divanı” adı altında bir denetim mekanizması öngörmüştür. İdari
Adalet Divanı’nın temeli “Şurayı Devlet” olarak Meşrutiyet döneminde
(1906-1924) atılsa da bugünkü anlamıyla varlığını ilk defa 1979 İran İslam
Devrimi ile ortaya koymuş oldu.  Uzun bir geçmişe sahip olan İdari Adalet
Divanı bir yargı organı olarak aslında amacına ulaşmış değildir. İran’ın hukuk
sistemi, idarenin yargısal denetimini, tam olarak adli yargının dışında, dahası
kendine özgü kuralları ve yargılama usulü olarak gerçekleştirememiştir. İran’da
idari yargı kuruluşu olarak tek bir mahkeme olan İdari Adalet Divanı
bulunmaktadır. İdari Adalet Divanı hem ilk derece mahkemesi, hem de temyiz
görevi yapmaktadır. Araştırmamızda genel olarak İran İslam Cumhuriyeti’nin
yargı kuruluşları ele alındıktan sonra  “İdari Adalet Divanı” adı altında
İran’ın idari yargı sistemi açıklanmaya çalışılmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

İran, İdari Yargı, İdari Adalet Divanı, Anayasa, İslam Cumhuriyeti

Kaynakça

• Abdülhamd, A. (1997). Huquq-e Edariye İran (İran’ın İdari Hukuku), Tus Yayınları, Tahran.
• Alihani, M. (1997). Sahtar-i İdari İran (İran’nın İdari Yapısı), Lale Yayınları, Tahran.
• Askeri Mahkemeler Yargılama Usul Kanunu, İran Resmi Gazetesi Web Sitesi, http://rooznamehrasmi.ir/Laws/ShowLaw.aspx?Code=2256, Erişim: 13.9.2016.
• Birinci ve İkinci Derece Ceza Mahkemeleri ve Yüce Divan’ın Kuruluşu Hakkında Kanun, İran Adliye Teşkilatı Resmi Web Sitesi, http://www.ghavanin.ir/detail.asp?id=11616, Erişim: 16.9.2016.
• Çağlayan, R. (2015). İdari Yargılama Hukuku, Seçkin Yayınevi, 7. Baskı, Ankara.
• Devrim Mahkemeleri ve Savcılıkları Hakkında Tüzük, İran İslam Cumhuriyeti Parlamentosu’nun Resmi Web Sitesi, http://rc.majlis.ir/fa/law/show/99447, Erişim: 17.9.2016.
• Didgah, Nim Negahi Be Tarikhçeye Qavanin-e Dadresi dar İran (İran’ın Yargılama Usul Kanunlarının Tarihsel Gelişimi), http://www.farsnews.com/printable.php?nn=13931128001734, Erişim: 3.8.2016.
• Divan Genel Kurulu ve İhtisas Komisyonlarının Faaliyet Usulüyle İlgili Yönetmelik, İran Resmi Gazetesi Web Sitesi, http://rooznamehrasmi.ir/Laws/ShowLaw.aspx?Code=4729, Erişim: 15.9.2016.
• Ergen, C. (2008). İdari Yargılama Usulü Kanunu Şerhi, Seçkin Yayınevi, Ankara.
• Genel Görevli Adli Mahkemeleri ile Devrim Mahkemelerinin Yargılama Usulü Kanunu, İran İslam Cumhuriyeti Parlamentosu’nun Resmi Web Sitesi, http://rc.majlis.ir/fa/law/show/90416, Erişim: 17.9.2016.
• Gözler, K. ve Kaplan, G. (2014). İdare Hukuku Dersleri, Ekin Yayınevi, 15. Baskı, Bursa.
• Hachemi, M. (2004). Huquq-e Esas-i Cumhuri-e Eslami-e İran (İran İslam Cumhuriyeti Anayasa Hukuku), C. 2, Mizan Yayınları, Tahran.
• Hukuk Mahkemelerinin Kuruluşu Hakkında Kanun, İran İslam Cumhuriyeti Parlamentosu’nun Resmi Web Sitesi, http://rc.majlis.ir/fa/law/show/93837, Erişim: 17.9.2016.
• Hukuk ve Ceza Mahkemeleri ile Devrim Mahkemelerin Kuruluşu Hakkında Kanun, İran Adalet Bakanlığı’nın Resmi Web Sitesi, http://www.dastour.ir/brows/?lid=152297, Erişim: 15.8.2016.
• İdari Adalet Divanı Kanunu, İdari Adalet Divanı, Resmi Web Sitesi, http://www.divan-edalat.ir/show.php?page=law, Erişim: 5.8.2016.
• İdari Adalet Divanı, Resmi Web Sitesi, Divan-e Adalet-e Edari Dar Yek Negah (İdari Adalet Divanı’na Kısa Bir Bakış), http://www.divan-edalat.ir/show.php?page=about, Erişim: 5.8.2016.
• İran Ceza Muhakemeleri Usul Kanunu, http://www.rrk.ir/Laws/ShowLaw.aspx?Code=12989, Erişim: 12.9.2016.
• İran İslam Cumhuriyeti’nin Anayasası, İdari Adalet Divanı, Resmi Web Sitesi, http://www.divan-edalat.ir/show.php?page=base, Erişim: 5.8.2016.
• Kalabalık, H. (2015). İdari Yargılama Usulü Hukuku, Sayram Yayınları, Konya.
• Mohammadi M. (2016). Dadegah-e Vije Ruhaniyet, Felsefe-e Vucudi, Sakhtar, Amalkard (Ruhanilerin İhtisas Mahkemesi, Tarihçe, Yapısı ve İşleyişi), Merkaz-e Esnad-e Hukuk-e Beşer-e İran (İran’ın İnsan Hakları Belgeleri Merkezi), http://www.iranhrdc.org/files.php?force&file=/Special_Court_for_the_ClergyPersian_560756249.pdf, Erişim: 8.8.2016.
• Moosazadhe, R. (2010). Huqe Edari İran (İdare Hukuku), Nashre Mizan (Mizan Yayınları), 8. Baskı, Tahran.
• Mumcu, U. (2016), İstiklal Mahkemeleri, Cumhuriyet Gazetesi, 11.11.1992, http://www.tekadamdevrimi.com/index.php?option=com_content&view=article&id=286&Itemid=51, Erişim: 5.8.2016.
• Ruhaniler İhtisas Mahkemesi Savcılığı ve Muhakeme Usul Yönetmeliği, http://irandataportal.syr.edu/wp-content/uploads/scc-statute.pdf, Erişim: 10.9.2016.
• Tahkik İsmail; Meşruiyet-i Dadegahha-ye Enqelab (Devrim Mahkemelerinin Meşruiyeti), http://www.panijoon.blogfa.com/, Erişim: 5.8.2016.
• Yargıçların Disiplin Mahkemesi Kanunu, İran Resmi Gazetesi Web Sitesi, http://www.rooznamehrasmi.ir/Laws/ShowLaw.aspx?Code=933, Erişim: 13.9.2016.
• Yıldırım, T. (2008). İdari Yargı, Beta Yayınları, İstanbul.
• Zebhi M. (2016). Karkerd-e Dadegah-haye Tacdid-e Nazar (İl Mahkemelerinin İşleyişi, Görev ve Yetkileri), http://www.zebhi.ir/print.php?ToDo=ShowArticles&AID=51923, Erişim: 3.8.2016.