A RESEARCH ON MEASURING THE EFFECTS OF GENDER ROLES ON ENVIRONMENTALLY SENSITIVE CONSUMPTION BEHAVIOUR

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 26, 164 - 181, 28.02.2020

Esen Dablan , Eda Yılmaz Alarçin

https://doi.org/10.21076/vizyoner.614494

Cited By: 4

Öz

Female and male are the concepts that define the biological gender that people have. Within the boundaries drawn by these terms, which are commonly used in daily life, individuals are given certain roles in societies and in sociology, and these terms express the social meaning of those roles. Consumption is a process that encompasses the emergence of needs, meeting needs and beyond. People who are consuming, using products and services are called consumers. Gender is a significant consumption behaviour segmentation criterion used in marketing. Thus, gender roles also shape consumption-related behaviours. The study is conducted with the participation of students studying at the Faculty of Health Sciences of a public university. The collected data is analysed with IBM SPSS Statistics 20 package program. Frequency and percentage distributions are calculated, reliability and factor analyses are carried out and certain parametric tests are used. As a result of analyses, the sub-dimensions of the scales are found and their averages and standard deviations are calculated. Sub-factors of the environmental sensitive consumption behaviour scale are found and the relationship between these dimensions and the gender roles of the students is examined. According to the results, a significant relationship is found between gender roles and energy saving behaviour, general recycling behaviour and ecologically conscious decision making.

Anahtar Kelimeler

Gender, Gender Roles, Consumption Behaviour, Environmentally Sensitive Consumption

TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİNİN ÇEVREYE DUYARLI TÜKETİM DAVRANIŞI ÜZERİNE ETKİSİNİN ÖLÇÜLMESİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA

Öz

Kadın ve erkek, insanların sahip oldukları biyolojik cinsiyeti tanımlayan kavramlardır. Günlük hayatta yaygın olarak kullanılan bu kavramların çizdiği sınırlar dâhilinde bireylere, belirli roller yüklenmektedir ve sosyolojik anlamda bu kavramlar, sahip olunan toplumsal rolleri ifade etmektedir. Tüketim, ihtiyaçların ortaya çıkması ile başlayan, ihtiyacın karşılanmasını ve sonrasını da kapsayan bir süreçtir. Tüketimi gerçekleştiren, mal ve hizmetleri kullanan kişiler ise tüketici olarak adlandırılmaktadır. Cinsiyet, pazarlamada kullanılan önemli bir pazar bölümlendirme ölçütüdür. Dolayısıyla toplumsal cinsiyet rolleri de tüketim ile ilişkili davranışları şekillendirmektedir. Bu çalışma bir devlet üniversitesinin Sağlık Bilimleri Fakültesinde eğitim alan öğrencilerin katılımı ile gerçekleştirilmiştir. Toplanan verilerin analizleri IBM SPSS İstatistik 20 paket programı aracılığıyla yapılmıştır. Yapılan analizler ile frekans ve yüzde dağılımları hesaplanmış, güvenilirlik ve faktör analizleri yapılmış ve belirli parametrik testler kullanılmıştır. Analizler sonucunda ölçeklerin alt boyutları bulunmuş, ortalamaları ve standart sapmaları hesaplanmıştır. Çevreye duyarlı tüketim davranışı ölçeğinin alt faktörleri bulunmuş ve bu faktörlerin öğrencilerin cinsiyet rolleri ile ilişkisi irdelenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre toplumsal cinsiyet rolleri ile enerji tasarrufu davranışı, geri dönüşüm davranışı ve ekolojik bilinçli karar verme davranışı arasında anlamlı ilişki olduğu bulunmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Tüketim Davranışı, Toplumsal Cinsiyet, Cinsiyet Rolleri, Çevreye Duyarlı Tüketim

Kaynakça

• Agrawal, S. K. (1990). Waste management: A systems perspective. Industrial Management & Data Systems, 90(5).
• Akkurt, N. D. (2018). Üst biliş stratejileri öğretiminin çevre duyarlılığına etkisi. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Sosyal Bilimler Dergisi (TURKSOSBILDER), 3(1), 16-25.
• Aracıoğlu, B. ve Tatlıdil, R. (2009). Tüketicilerin satın alma davranışında çevre bilincinin etkileri. Ege Academic Review, 9(2), 435-461.
• Aslan, F. ve Çınar, R. (2015). Yeşil pazarlama faaliyetleri çerçevesinde Kafkas Üniversitesi öğrencilerinin çevreye duyarlı ürünleri kullanma eğilimlerini belirlemeye yönelik bir araştırma. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(9). 169-184
• Atış, F. (2010). Ebelik/hemşirelik 1. ve 4. sınıf öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• Baylan, E. ve Karadeniz, N. (2006). Terkos Gölü (İstanbul) örneğinde doğal ve kültürel çevrenin korunması ve geliştirilmesi üzerine bir araştırma. Tarım Bilimleri Dergisi, 12(2), 151-161.
• Bem, S. L. (1974). The measurement of psychological androgyny. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 42(2), 155-162.
• Bem, S. L. (1981). Gender schema theory: a cognitive account of sex typing. Psychological Review, 88(4), 354.
• Bilginoğlu, M. A. (1993). Çevre sorunları ve çözüm yolları. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (10), 59-75.
• Bodur, G. (2010). Hemşirelik öğrencilerinin çevre duyarlılığına ilişkin görüşleri, Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Büyükgüngör, H. (2006). Çevre kirliliği ve çevre yönetimi. Toprak İşveren Dergisi, 72, 9-17.
• Çabuk, S., Nakıboğlu, A. G. B. ve Keleş, C. (2008). Tüketicilerin yeşil ürün satın alma davranışlarının sosyo-demografik değişkenler açısından incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(1).
• Çabuk, S. ve Araç, A. G. S. K. (2013). Psikografik bir pazar bölümlendirme değişkeni olarak cinsiyet kimliği: Tüketim araştırmalarında cinsiyet kimliği kavramının incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(2), 27-40.
• Çelik, B. (2016). Sosyal hizmet mesleğinin seçiminde cinsiyet rollerinin etkisi: Konya örneği. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Konya.
• Çetinkaya, C. ve Özceylan, E. (2017). Üniversite öğrencilerinin yeşil satın alma tutumlarının incelenmesine yönelik bir araştırma: Gaziantep Üniversitesi örneği. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 16(1), 289-302.
• Doğan, O., Bulut, Z. A. ve Çımrın, F. K. (2015). Bireylerin sürdürülebilir tüketim davranışlarının ölçülmesine yönelik bir ölçek geliştirme çalışması. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 29(4).
• Doğanay, H., Özdemir, Ü. ve Şahin, İ. F. (2012). Genel beşerî ve ekonomik coğrafya. Ankara: Pegem Yayınevi.
• Dökmen, Z. Y. (1999). BEM cinsiyet rolü envanteri kadınsılık ve erkeksilik ölçekleri Türkçe formunun psikometrik özellikleri. Kriz Dergisi, 7(1), 27-40.
• Dökmen, Z. Y. (2010). Toplumsal cinsiyet, sosyal psikolojik açıklamalar. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Dökmen, Z. (2018). BEM cinsiyet rolü envanterinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi-DTCF Dergisi, 35(1).
• Dunlap, R. E. (2008). The new environmental paradigm scale: From marginality to worldwide use. The Journal of Environmental Education, 40(1), 3-18.
• Ergen, A. (2014). Maddi değerler, gönüllü sade yaşam biçimi, çevre bilgisi: Sürdürülebilir tüketim davranışı açısından bir araştırma. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Güler, Ç. ve Çobanoğlu, Z. (1994). Çevresel ve biyolojik izleme ve değerlendirme. Sağlık Bakanlığı, Çevre Sağlığı, Temel Kaynak Dizisi, (7).
• Kalemzer Karaca, B. (2018). Cinsel yönelimin cinsel mitler, yetişkin bağlanma stilleri ve toplumsal cinsiyet rolleri üzerindeki etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kaplan, K. (2016). Evli bireylerde toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumların, evlilik doyumuna ve psikolojik iyi oluş durumuna etkisinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kavuncu, N. (1987). BEM cinsiyet rolü envanterinin Türk toplumuna uyarlama çalışması. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Koçoğlu, C. M ve Koçoğlu, Y. (2017). Yeşil pazarlama kapsamında çevreye duyarlı ürünlerin satın alma eğilimleri: Lisans düzeyinde turizm eğitimi alan öğrenciler üzerinde bir araştırma. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13(5), 417-427.
• Korkmaz, M., Lütfi, A. T. A. Y. ve Yıldırım, H. M. (2017). Yeşil ürün satın alma davranışı, kişilerarası etkilenme eğilimi ve sosyal etki arasındaki ilişki: Üniversite öğrencileri üzerine bir araştırma. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 14(3), 40-52.
• Kumcağız, H., Şahin, C. ve Akıllı, N. (2017). Nurses’ gender roles as predictors of job satisfaction-Hemşirelerin iş doyumunun yordayıcısı olarak toplumsal cinsiyet rolleri. Journal of Human Sciences, 14(4), 4289-4299.
• Kükrer, Ö. (2012). Tüketicilerin çevresel sorumluluklarının yeşil reklamlara yönelik tutumlarına etkisi: Eskişehir Örneği. Journal of Yasar University, 26(7), 4505-4525.
• Martin, C. L. (1990). Attitudes and expectations about children with nontraditional and traditional gender roles. Sex Roles, 22(3-4), 151-166.
• Middleton, N. (2013). The global casino: An introduction to environmental issues (4). Routledge, Erişim adresi: https://books.google.com.tr/books, (20 Aralık 2018).
• Nakıboğlu, A. G. B. (2007). Tüketimin çevreci boyutu: Çevreci tutum ve davranışlara göre pazar bölümlemesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(2).
• Oakley, A. (2015). Sex, gender and society. Ashgate Publishing, Erişim adresi: https://books.google.com/books, (13 Haziran 2017).
• Ottman, J. A., Stafford, E. R. ve Hartman, C. L. (2006). Avoiding green marketing myopia: Ways to improve consumer appeal for environmentally preferable products. Environment: Science and Policy for Sustainable Development, 48(5), 22-36.
• Özal, H. (2015). Cinsiyet kimliğinin tüketici satın alma tarzları üzerindeki etkisi. Yüksek Lisans Tezi) Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Aksaray.
• Özbay, Y., Terzi, Ş., Erkan, S. ve Çankaya, Z. C. (2011). Üniversite öğrencilerinin profesyonel yardım arama tutumları, cinsiyet rolleri ve kendini saklama düzeyleri. PEGEM Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1(4), 59-71.
• Palan, K. M. (2001). Gender identity in consumer behavior research: A literature review and research agenda. Academy of Marketing Science Review, 10(2001), 1-31.
• Roberts, J. A. (1996). Green consumers in the 1990s: Profile and implications for advertising. Journal of Business Research, 36(3), 217-231.
• Roberts, J. A. ve Bacon, D. R. (1997). Exploring the subtle relationships between environmental concern and ecologically conscious consumer behavior. Journal of Business Research, 40(1), 79-89.
• Sayraç, N., Ari, E. ve Malkoç, G. (2016). Aile ve bireysel değerlerin sorumlu tüketim bilinci üzerindeki etkisi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 223.
• Schultz, P. W., Oskamp, S. ve Mainieri, T. (1995). Who recycles and when? A review of personal and situational factors. Journal of Environmental Psychology, 15(2), 105-121.
• Schwartz, S. H. (1977). Normative influences on altruism. In Advances In Experimental Social Psychology, 10, 221-279.
• Stern, P. C., Dietz, T., Abel, T., Guagnano, G. A. ve Kalof, L. (1999). A value-belief-norm theory of support for social movements: The case of environmentalism. Human Ecology Review, 81-97.
• Straughan, R. D. ve Roberts, J. A. (1999). Environmental segmentation alternatives: A look at green consumer behavior in the new millennium. Journal of Consumer Marketing, 16(6), 558-575.
• Sutton, P. W. (2007). The environment: A sociological introduction polity. Erişim adresi: https://books.google.com.tr/books, ( 02 Mayıs 2019).
• Şahin Görmüş, A., Aydın, S. ve Ergin, G. (2013). İşletme bölümü öğrencilerinin iletişim becerilerinin cinsiyet rolleri bağlamında incelenmesi. Afyon Kocatepe University Journal of Social Sciences, 15(1).
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics, 6th edn Boston. Ma: Pearson.
• Vatandaş, C. (2007). Toplumsal cinsiyet ve cinsiyet rollerinin algılanışı. Sosyoloji Konferansları, (35), 29-56.
• West, C. ve Zimmerman, D. H. (1987). Doing gender. Gender & Society, 1(2), 125-151.
• Yeşil, F. (2014). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında cinsiyet ifadeleri ve toplumsal cinsiyet rolleri. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yücel, S. ve Morgil, F. İ. (1998). Yükseköğretimde çevre olgusunun araştırılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(14).
• Yücel, E. K. (2018). Beyaz eşya ürünlerinde toplumsal cinsiyet rollerinin satın alma karar tarzları üzerine etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 33(1), 319-352.
• Zastrow, C. (2010). Cinsiyetçilik ve eşitlik sağlama çabaları, sosyal hizmete giriş. Ç. Karaca (Çev.), Nika Yayınevi, 596-633.