CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİ’NDE MERKEZİ İDARENİN DÖNÜŞÜMÜ

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: Ek, 260 - 277, 20.12.2020

Erdi Esen Gökhan Kalağan

https://doi.org/10.21076/vizyoner.754765

Cited By: 2

Öz

Dünyada demokrasi ile yönetilen ülkelerin hükümet sistemleri incelendiğinde üç tip demokratik hükümet sistemden söz edilmektedir. Bunlar parlamenter sistem, yarı başkanlık ve başkanlık sistemidir. Ancak ülkelerin sistemleri benzer olsa bile bütün ülkelerin hükümet sistemlerinin ortaya çıkmasında ve uygulanmasında tarihsel, kültürel ve siyasal yapılarından bahsedebiliriz. Ülkemizde de 16 Nisan 2017 tarihinde yapılan referandum ile başkanlık sistemine geçilmiştir. Bu sistem kendi iç dinamikleri ile incelendiğinde başkanlık sisteminden ayrılarak Türk Tipi Cumhurbaşkanlığı şeklinde adlandırabiliriz. Referandum, ardından 24 Haziran 2018 genel seçimleri ile Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine fiilen geçiş yapılmıştır. Yeni sistem ile birlikte Türk siyasi hayatında ve hükümet sisteminde köklü değişimler ve dönüşümler başlamıştır. Bunlardan biri bakanlıkların teşkili, bakanların atanması ve üst bürokraside merkezi idarenin dönüşümüdür. Yeni sistemde anayasal değişikliklerle birlikte cumhurbaşkanı tek başına yürütme erki olarak kabul edilmiştir. Buna göre bakanlar başta olmak üzere mevzuatta tanımlanan üst kamu bürokrasisi yöneticilerinin atama ve görevden alma işlemleri rutin bir idari işlem şekline dönüştürülmüştür. Bu değerlendirmede Türk Tipi başkanlık sisteminin genel özelliklerini ortaya koymaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Hükümet Sistemleri, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, Merkezi İdare, Üst Düzey Yönetici Atama

THE TRANSFORMATION OF THE CENTRAL ADMINISTRATION UNDER PRESIDENTIAL GOVERNMENTAL SYSTEM

Öz

When the government systems of countries governed by democracy in the world are examined, three types of democratic government systems are mentioned. These are the parliamentary system, the semi-presidential and presidential system. However, even if their systems are similar, we can talk about their historical and political structures in their emergence and implementation in integrated government administration. When this system is examined with its own internal dynamics, we can leave the presidential system and name it as Turkish Type Presidency. With the referendum and general elections on 24 June 2018 a transition to the Government System of the Presidency has been realised. With the new system, radical changes and transformations have started in Turkish political life and the government system. One of them is the formation of ministries, the appointment of ministers and the transformation of the central administration in the upper bureaucracy. With the constitutional changes in the new system, the president is accepted as the sole executive power. Accordingly, the appointment and dismissal of the top public bureaucracy managers defined in the legislation, especially ministers, has been transformed into a routine form of administrative procedure. In this evaluation, we try to reveal in general the Turkish Type presidency.

Anahtar Kelimeler

Government System, Presidential Government System, Central Government, Appoint Senior Manager

Kaynakça

• Akçakaya, M. ve Özdemir, A. (2018). Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi ve siyasal istikrar. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi, 53(3), 922-944.
• Aydın, N. (2012). Weberyen bürokraside liyakat ve Türk kamu bürokrasisinden bir kesit: Siyasetin bürokrasi ironisi. Sayıştay Dergisi, (85), 51-67.
• Bal, B. (2011). İstikrarsız parlamentarizme karşı başkanlık sistemi. İstanbul: Der Yayınları.
• Bayram, A. B. ve Çınar, K. (2007). İktidar ve siyasetin gölgesinde bürokrasi ve demokrasi ilişkisi: İdealler, zorunluluklar, gerilimler. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 11-24.
• Boyar, O. (2018). Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ve “executıve orders: Karşılaştırmalı gözlemler. Cumhurbaşkanlığı Sisteminde Yürütme Sempozyum Bildiriler Kitabı içinde (15-28), İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları: No. 861.
• Coşkun, V. (2017). 16 Nisan 2017 tarihinde kabul edilen anayasa değişikliklerinin değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 22(36), 3-30.
• Duverger, M. (1975). Siyasi partiler. E. Özbudun Ergun (Çev.) Ankara: Bilgi Yayınları.
• Eroğul, C. (2004). Anatüzeye giriş (“Anayasa Hukuku”na Giriş). Ankara: İmaj Yayıncılık.
• Eryılmaz, B. (2010). Kamu yönetimi. Ankara: Okutman Yayıncılık.
• Genç, E. (2019). Türk kamu bürokrasisi. H. Ateş (Ed.), Türk kamu yönetimi içinde (115-137), Ankara: Savaş Kitap.
• Gergerlioğlu, M. T. (2017). Türk tipi cumhurbaşkanlığı kurumların vesayetinden halkın iktidarına. İstanbul: Hayykitap.
• Gönenç, L. (2007). Hükümet sistemi tartışmalarında ‘başkanlı parlamenter sistem’ seçeneği. Güncel Hukuk, (8), 39-43.
• Gözler, K. (2004). Anayasa hukukuna giriş. Bursa: Ekin Kitabevi.
• Gözler, K. (2006). Anayasa hukukuna giriş. Bursa: Ekin Kitapevi.
• Gözler, K. (2017). Elveda anayasa: 16 Nisan 2017’de oylayacağımız anayasa değişikliği hakkında eleştiriler. Bursa: Ekin Yayın.
• Güler, T. (2018). Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi ve kamu yönetimi etkileri. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(39), 299-322.
• Haberturk.com. (2014). Tarafsız cumhurbaşkanı olmayacağım. 08.07.2014, Erişim adresi: https://www.haberturk.com/gundem/haber/966765-tarafsiz-cumhurbaskani-olmayacagim, (11 Mayıs 2019).
• Hekimoğlu, M. M. (2009). Anayasa hukukunda karşılaştırmalı “demokratik hükümet sistemleri” ve Türkiye. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Kapani, M. (1997). Politika bilimine giriş. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Karatepe, Ş., Alkan, H., Atar, Y., Bingöl, Y. ve Durgun, G. B. (2017). Sorularla cumhurbaşkanlığı sistemi. Yayın No: 24, Ankara: Memur-Sen Yayınları.
• Köksoy, F. (2011). Demokratik sistemler ve iç güvenlik yapılanmalarının karşılaştırılması: ABD, Fransa ve Türkiye örneği. Yüksek Lisans Tezi, T.C. Polis Akademisi Güvenlik Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kuzu, B. (2011). Her yönü ile başkanlık sistemi. İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı.
• Kükner, B. (2012). Hükümet sistemi seçeneklerinden “başkanlı parlamenter sistem” seçeneği ve Türkiye açısından uygulanabilirliği. Ankara Barosu Dergisi, (2), 277-304.
• Kütük, A. (2012). Demokratik hukuk devleti ve hükümet sistemleri perspektifinden Türk anayasal tarihinde cumhurbaşkanlığı. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Memiş, H. H. (2007). Diken… hükümet sistemleri. Ankara: Akasya Kitap.
• NTV Haber, (2009). Erdoğan: Bürokratik oligarşi en büyük engel. 09.05.2009, Erişim adresi: https://www.ntv.com.tr/turkiye/erdogan-burokratik-oligarsi-en-buyuk-engel,6gl7qYSfjky5aYBQ6nGfjQ, (15 Mayıs 2019).
• Onar, E. (2001). Türkiye’nin başkanlık veya yarı-başkanlık sistemine geçmesi düşünülmeli midir?. Uluslararası Anayasa Hukuku Kurultayı, Ankara: TBB Yayınları.
• Özbudun, E. (2013). Türk anayasa hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Özbudun, E., (2005). Başkanlık sistemi tartışmaları. T. Ergül (Ed.), Başkanlık sistemi içinde (104- 113), Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayını.
• Özer, M. A., Akçakaya, M., Yaylı, H. ve Batmaz, N. Y. (2015). Kamu yönetimi klasik (Yapı ve Süreçler). Ankara: Adalet Yayınevi.
• Özsoy, Ş. (2009). Başkanlı parlamenter sistem cumhurbaşkanının halk tarafından seçildiği parlamenter hükümet modeli ve Türkiye için tavsiye edilebilirliği. İstanbul: Oniki Levha Yayıncılık.
• Resmi Gazete. 6771 sayılı Türkiye Cumhuriyeti anayasasında değişiklik yapılmasına dair kanun. 11.02.2017, Sayı: 29976.
• Resmi Gazete. 7140 sayılı Seçimlerin temel hükümleri ve seçmen kütükleri hakkında kanun ile bazı kanunlarda değişiklik yapılmasına dair kanun. 25.04.2018, Sayı: 30402.
• Sartori, G. (1997). Karşılaştırmalı anayasa mühendisliği, yapılar, özendiriciler ve sonuçlar üzerine bir inceleme. E. Özbudun (Çev.), Ankara: Yetkin Yayınları.
• Sobacı, M. Z. ve Köseoğlu, Ö. (2018). Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde üst kademe yöneticiler. Ankara: SETA Rapor.
• Şahin, T. ve Aksoy, M. (2016). İngiltere kamu yönetimi ve kamu personel sistemi. T.C. Devlet Personel Başkanlığı Ankara.
• T.C. Devlet Personel Başkanlığı. (2017). 2017 Yılı faaliyet raporu. Ankara, Erişim adresi: http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:gQNNrOlTft8J:www.dpb.gov.tr/F/Root/dosyalar/strateji_raporlari/Devlet_Personel_Baskanligi_2017_Yili_Faaliyet_Raporu.doc+&cd=2&hl=tr&ct=clnk&gl=tr.
• Teziç, E. (2013). Başkanlık rejimini anlamak. Yeni Türkiye Dergisi, (51), 366-371.
• Uluşahin, N. (2007). Saf hükümet sistemleri karşısında iki başlı yürütme yapılanması. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Yaman, A. (2014). Başkanlık sistemi, uygulamaları ve Türkiye’de uygulanabilirliği. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(1), 83-98.
• Yavuz, B. (2007). Parlamenter hükümet sistemlerinde ve 1982 anayasasında başbakanın konumu. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yazıcı, S. (2002). Başkanlık ve yarı başkanlık sistemleri. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Yazıcı, S. (2011). Başkanlık ve yarı başkanlık sistemleri, Türkiye için bir değerlendirme. (2. Baskı). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Yenisafak.com. (2018). Cumhurbaşkanı Erdoğan yeni sistemi tek tek açıkladı: 16 bakanlık olacak. 22.06.2018, Erişim adresi: https://www.yenisafak.com/gundem/cumhurbaskani-erdogan-yeni-sistemi-tek-tek-acikladi-16-bakanlik-olacak-3359678, (2 Mayıs 2019).