Geçmişin Değeri Günün Sosyal Problemi: Yaşlılık ve Modern Toplumda Yaşlı Bakımı

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 35, 1012 - 1036, 22.08.2022

Zeynep Altunay Metin Özkul

https://doi.org/10.21076/vizyoner.1020968

Cited By: 2

Öz

Geleneksel yaşam biçiminde yaşlı, aile ve toplum içinde büyük bir değere sahipti. Tüm aile üyeleri yaşlıya saygı gösterir, ihtiyaçlarını karşılar ve hizmet ederdi. Günümüz çekirdek aile yapısında ise yaşlının özellikle sağlık sorunları, barınma ve bakım gibi temel ihtiyaçları gittikçe artan bir şekilde devlet kurumlarının desteği ile karşılanmaktadır. Yaşlının aile içindeki değeri ve statüsü de aile yapısının değişmesine bağlı olarak azalmıştır. Çünkü aile yapısının değişmesiyle birlikte günümüzde yaşlı ve çocuklar beraber ikamet etmemekte, kır kökenli genç kuşak ise kentsel alanda yaşamını sürdürürken bunların ebeveynleri olan yaşlıların çoğunluğu kırsal alanda yaşamaktadır. Kentsel ortamda kadın ve erkek öncelikle birlikte çalışma hayatına katıldığı için, ayrıca mekân farklılıkları, aile birlikteliğine yönelik değer anlayışındaki değişmeler vb. nedenlerin göreceli etkilerine bağlı olarak, ailenin genç üyeleri, bakıma ihtiyaç duyan yaşlısına yardımcı olamamakta ve yaşlılar gittikçe artan bir oranda devlet kurumlarından destek almaktadır. Eldeki çalışmada yaşlıların sorunları, değişen aile yapısı, bu değişme sürecine etki eden unsurlar ve toplumsal dönüşüm sonucunda yaşlıya yönelik değerlendirmelerin nasıl olduğu, yaşlı bakımında ailenin rolü ve desteği, ekonomik sistemlerin ve modern kurumsal yapıların yaşlılara yönelik hizmetleri, Zonguldak il merkezi ve mücavir alan sınırları içindeki kırsal nüfus içinden tabakalandırılmış örnekleme yoluyla seçilen yaşlılar üzerinde yapılan ampirik bir çalışmanın bulguları dikkate alınarak açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yaşlı, Yaşlılık, Yaşlı Bakımı, Geleneksel Toplum, Modern Toplum

The Value of the Past Is the Social Problem of the Day: Erderly and Elderly Care in Modern Society

Öz

In the traditional way of life, the elderly used to have a great value in the family and society. All family members used to respect the elderly, satisfy their needs, and serve them. Today, in a modern nuclear family, needs of elderly, which especially include health and social care needs, are increasingly covered by governmental agencies. Importance and social status of the elderly in family have decreased with the changes in family life structures. Together with the changes in the family structures, elderly people and their children started to live far away from each other. While the young generation of rural origin continues to live in urban areas, their parents mostly live in the rural areas. In the urban environment, since women and men primarily participate in working life together, also because of the differences in space, changes in the understanding of value for family unity etc. depending on the relative effects of the causes, the younger members of the family are unable to help the elderly in need of care, and the elderly increasingly receive support from governmental agencies. In the study, challenges of elderly people, changing family structure and the factors that influence this change, the evaluations for elderly people in social change, family role and support in elderly care, assistance of economic support systems and modern corporate structures for the elderly services are explained with the help of findings from stratified sampling of the elderly people from rural population in Zonguldak city center and adjacent areas.  

Anahtar Kelimeler

Elder, Elderly, Elderly Care, Traditional Society, Modern Society

Kaynakça

• Abay, A. R., Karan, M. A., Saraç, M., Aydın, İ., Farımaz, H. ve Yücel, N. (2012). Giriş. A. R. Abay ve Y. B. Doğan (Ed.), İstanbul yaşlılık çalıştayı kitabı içinde (s. 9-15). İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayını.
• Akın, G. (2003). İnsanın ortaya çıkışı ve toplumsal davranışları. V. Kalınkara (Ed.), Yaşlılık disiplinler arası yaklaşım, sorunlar, çözümler içinde (s. 35-57). Odak Yayınevi.
• Akkaş, H. H. ve Tekir, O. (2013). Demokrasinin gelişmesi ve sürdürebilirlikte sosyal sermaye (2. Baskı). Kadim Yayınları.
• Aközer, M., Nuhrat, C. ve Say, Ş. (2011). Türkiye’de yaşlılık dönemine ilişkin beklentiler araştırması. Aile ve Toplum Dergisi, 7(27), 103-128.
• Arpacı, F. (2005). Farklı boyutlarıyla yaşlılık. Türkiye İşçi Emeklileri Derneği Eğitim ve Kültür Yayınları.
• Arun, Ö. (2008). Yaşlı bireyin Türkiye serüveni: kaliteli yaşlanma üzerine senaryolar. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 313-330.
• Başak, M., Gölgeçen, Y. ve Güneş, G. (2015). Yaşlılık dönemi hastalıkları ve sosyal hizmet. H. Ceylan (Ed.), Modern hayat ve yaşlılık içinde (s. 97-129). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Bayer, A. (2013). Değişen toplumsal yapıda aile. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4(8), 101-129.
• Bulduk, E.Ö. (2014). Yaşlılık ve toplumsal değişim. TSA Dergisi, 18(2), 53-60.
• Canatan, A. (2008). Sosyal yönleriyle yaşlılık. Palme Yayıncılık.
• Canatan, A. (2016). Yaşlılıkta sosyal ilişkiler ve kuşaklararası etkileşim. H. Ceylan (Ed.), Yaşlılık sosyolojisi içinde (s. 139-157). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Ceylan, H. (2015). Sosyal değerden sosyal soruna yaşlılık: geleneksel toplumsan modern topluma değişen yaşlılık. H. Ceylan (Ed.), Modern hayat ve yaşlılık içinde (s. 25-53). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Demirbilek, S. (2005). Sosyal güvenlik sosyolojisi. Legal Yayıncılık.
• Devlet Planlama Teşkilatı [DPT]. (2007). Türkiye’de yaşlıların durumu ve yaşlanma ulusal eylem planı. Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü Devlet Planlama Teşkilatı.
• Durak, M. (2012). Yaşlılık döneminde psiko-sosyal ve bilişsel gelişim. H. Bacanlı ve Ş. I. Terzi (Ed.), Yetişkinlik ve yaşlılık gelişimi ve psikolojisi içinde (s. 273-308). Açılım Kitap.
• Durgun, B. (2015). Yaşlılık ve yaşlılara sunulan hizmetler (2. Baskı). Yalın Yayıncılık.
• Elbaş, Ö. N. ve Arpacı, F. (2003). Yaşlı bireyin evde sağlık bakımı. V. Kalınkara (Ed.), Yaşlılık disiplinler arası yaklaşım, sorunlar, çözümler içinde (s. 80-98). Odak Yayınevi.
• Emiroğlu, V. (1995). Yaşlılık ve yaşlının sosyal uyumu (2. Baskı). Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu.
• Ersanlı, E. (2008). Yaşlıya bakım hizmetleri. K. Ersanlı ve M. Kalkan (Ed.), Psikolojik, sosyal ve bedensel açıdan yaşlılık içinde (s. 173-189). Pegem Akademi.
• Hablemitoğlu, Ş. ve Özmete, E. (2010). Yaşlı refahı yaşlılar için sosyal hizmet. Kilit Yayınları.
• İnce, A. (2017). Değer ile sorun arasında Türkiye’de yaşlılarla ilgili toplumsal değer yargıları (din bilimleri perspektifinden bir inceleme). Journal of Sakarya University Fakulty of Theology (SAUIFD), 19(36), 83-112.
• Kalaycı, I. ve Özkul, M. (2017). Geleneksel kalabilsem modern olabilsem: modernleşme sürecinde yaşlılık deneyimleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 8(18), 90-110.
• Kalaycı, I. ve Özkul, M. (2018). Modernleşme sürecinin toplumsal mağdurları olarak yaşlılar: Türkiye’de yaşlı istismarı ve ihmali. SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (43), 92-119.
• Karakuş, B. (2018). Türkiye’de yaşlılara yönelik hizmetler kurumsal yaşlı bakımı ve kurumsal yaşlı bakımında illerin durumu. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
• Kayagil, M.E. (2015). Yaşlılık meselemiz. Düşünce Dergisi, (2), 214-220.
• Kırdı, N., Akyar, İ., Doğan, N. ve Tangören, M. E. (2009). Dün bugün ve yarın yaşlılık. Yaşlılık Platformu Yayınları.
• Koçman, A. (2006). Yaşlılıkta bakıma muhtaçlık ve bakım güvencesi. Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 17(2), 109-113.
• Kongar, E. (1991). Türkiye’de aile yapısı, evrimi ve bürokratik örgütlerle ilişkileri. B. Dikeçligil ve A. Çiğdem (Der.), Aile yazıları 2 kültürel değerler ve sosyal değişme içinde (2. Baskı, s. 60-89). Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Korkmaz, N. ve Yazıcı S. (2014). Küreselleşme ve yaşlılık eleştirel gerontolojiye giriş. Ütopya Yayınevi.
• Kurtkoparan, H. (2020). Y kuşağı gençliğinin yaşlılık ve yaşlanmaya ilişkin tutumları: Nevşehir örneği. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 13(1), 48-55.
• Lehr, U. (1994). Yaşlanmanın psikolojisi. Bilimsel ve Teknik Yayınları Çeviri Vakfı.
• Mavili, A. (2015). Yaşlılık, yaşlanma ve sosyal hizmet. H. Ceylan (Ed.), Modern hayat ve yaşlılık içinde (s. 1-23). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Mutlu, A., Reyhan, H. ve Doğan, H. H. (2016). Kentleşme. Palme Yayıncılık.
• Müftüler, G. H. (2018). İstanbul’da yaşlılık ve yaşlılığın yapısal değişimi. Yıldız Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(1), 58-80.
• Nirun, N. (1994). Sistematik sosyoloji yönünden aile ve kültür. Atatürk Kültür Merkezi Yayını: 73.
• Özbay, F. (2015). Dünden bugüne aile, kent ve nüfus. İletişim Yayınları.
• Özensel, E. (2015). Türkiye’de kırsal yapıların dönüşümü: Kır sosyolojisi. Çizgi Kitabevi Yayınları.
• Özgür, Ö. ve Sabbağ, Ç. (2014). Kırsal alanda yaşlılık Adıyaman Samsat örneği. Adıyaman Üniversitesi ve SABEV Ortak Yayını.
• Özkul, M. ve Kalaycı, I. (2015). Türkiye’de yaşlılık çalışmaları. Sosyoloji Konferansları, 2(52), 259-290.
• Özkul, M., Kalaycı, I. ve Aslan, A. (2017). Yaşlılık ve kadın sorunlarını toplumsal sermaye perspektifinden düşünmek. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (27), 366-386.
• Özmete, E. (2017). Yaşam boyu sağlık ve sağlıklı yaşam kültürü. İ. B. Akçakaya ve E. Özmete (Ed.), Türkiye aktif ve sağlıklı yaşlanma zirvesi 2017 içinde (s. 16-47). Ankara Üniversitesi Yaşlılık Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (YAŞAM).
• Özmete, E. ve Dinç, B. (2020). Yaşlıların göç ve yerinde yaşlanma bağlamında kentsel dönüşüm ile ilgili değerlendirmeleri. Sosyal Politika Çalışma Dergisi, 20(46), 197-234.
• Raosoft. (2020). Örneklem boyutu hesaplayıcı. http://www.raosoft.com/samplesize.html adresinden 26 Ocak 2020 tarihinde alınmıştır.
• Reed, J., Clarke, C. ve Macfarlane, A. (2015). Nursing older adults yaşlı bakım hemşireliği. (A. Karadakovan, Çev.), Nobel Akademik Yayıncılık.
• Salur, G. (2018). Yaşlılık ve bilişsel süreçler. A. Duben (Ed.), Yaşlanma ve yaşlılık disiplinler arası bakış açıları içinde (s. 9-28). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Saygılı, S. (2011). Yaşlılık psikolojisi. TÜRDAV Yayın Grubu.
• Sever, H. (2020). Yaşlı bireylerin geniş aileden kopuş nedenleri ve alternatif yaşam aranjmanlarına dair algıları: Gaziantep örneği. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 3(1), 1-9.
• Sevinç, G., Kantar Davran, M. ve Sevinç, M. R. (2018). Türkiye’de kırdan kente göç ve göçün aile üzerindeki etkileri. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 3(6), 70-82.
• Seyyar, A. (2013). Engelli ve yaşlı hizmetlerinde sosyal bakım (3. Baskı). Rağbet Yayınları.
• Simmel, G. (2009). Bireysellik ve kültür (2. Baskı). (T. Birkan, Çev.), Metis Yayıncılık.
• Simmel, G. (2013). Modern kültürde çatışma. İletişim Yayınları.
• Şentürk, Ü. (2018). Yaşlılık sosyolojisi yaşlılığın toplumsal yörüngeleri. Dora Yayınları.
• Tomanbay, İ. (2015). Sosyal bakımda yeni yaklaşım, yeni anlayış, yeni çözüm modeli: yaşam destek terkten telebakıma bir yolculuk. H. Ceylan (Ed.), Modern hayat ve yaşlılık içinde (s. 131-175). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Tufan, İ. (2014). Türkiye’de yaşlılığın yapısal değişimi. Koç Üniversitesi Yayınları.
• Tufan, İ., Kılavuz, A., Özgür, Ö., Ayan, F., Gürdal, F. Y. ve Engin, B. (2019). Türkiye’de gerontoloji atlası: Yaşlı yoksulluğu yalnızlık üzerine bulgular. Geriatrik Bilimler Dergisi, 2(1), 1-7.
• Türel, G. (2003). Yaşlılar için kentsel servisler. V. Kalınkara (Ed.), Yaşlılık disiplinler arası yaklaşım, sorunlar, çözümler içinde (s. 80-98). Odak Yayınevi.
• Türkiye İstatistik Kurumu [TÜİK]. (2018). Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçları 2018. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri adresinden 17 Nisan 2020 tarihinde alınmıştır.
• Türkiye İstatistik Kurumu [TÜİK]. (2020). İstatistiklerle yaşlılar. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2019-33712 adresinden 21 Eylül 2021 tarihinde alınmıştır.
• Yılmaz, S. (2012). Türkiye’de ailenin dönüşümü. Divan Yayınları.
• Zıplar, T. Ü. (2015). Dünya’da ve Türkiye’de yaşlılık hizmetleri. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), 173-194.