Kadın Akademisyenlerin İşteki Mutluluğu ve Tatmini İçin Ne Gerekli? Çalışma Yaşamı Kalitesi ve Bilinçli Farkındalık Bağlamında Bir Araştırma

Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 37, 205 - 225, 25.02.2023

Tahsin Erme , Ali Murat Alparslan

https://doi.org/10.21076/vizyoner.1133815

Cited By: 2

Öz

Çalışmanın amacı, bireysel ve örgütsel düzeydeki olumlu ve olumsuz çıktılara etkisi bulunan bilinçli farkındalığa hangi çalışma yaşamı kalitesi unsurlarının etkisinin olduğunu tespit etmektir. Buna ek olarak çalışma yaşamı kalitesinin olumlu örgütsel çıktılara etkisinde bilinçli farkındalığın aracılık rolünün varlığının incelenmesi de bir diğer amacı oluşturmaktadır. Araştırma, çalışma hayatında çeşitli zorluklarla karşılaşan kadın akademisyenler bağlamında gerçekleştirilmiştir. Bu çerçevede çalışma yaşamı kalitesinin bilinçli farkındalık üzerindeki etkisi ve bilinçli farkındalığın olumlu örgütsel çıktılar üzerindeki etkisi analiz edilmiştir. Son aşamada, çalışma yaşamı kalitesinin olumlu örgütsel çıktılar üzerindeki etkisinde bilinçli farkındalığın aracı rolü incelenmiştir. Araştırma verileri, 516 kadın akademisyenden elde edilmiştir. Analiz bulgularına göre, çalışma yaşamı kalitesi bilinçli farkındalığı pozitif yönde etkilemektedir. Aynı zamanda bilinçli farkındalığın işyeri mutluluğu ve iş tatmini gibi olumlu örgütsel çıktılara pozitif yönlü etkisi bulunmaktadır. Bunun yanında, çalışma yaşamı kalitesinin işyeri mutluluğuna ve iş tatminine etkisinde, bilinçli farkındalık kısmi aracı role sahiptir. Temel keşif amaçlarımızı yansıtan bir diğer önemli sonuç, bilinçli farkındalığın oluşmasını sağlayan çalışma yaşamı kalitesi bileşenlerinin iş-aile rolleri dengesi, kişi-iş uyumu, yasal unsurlar ve kurumsal aidiyet tutumundan oluşmasıdır. Son olarak elde edilen bulgu, çalışma yaşamı kalitesinin alt boyutu olan kişi-iş uyumunun işyeri mutluluğunu bilinçli farkındalığın tam aracılık rolü ile açıklayabilmesidir.

Anahtar Kelimeler

Bilinçli Farkındalık, Çalışma Yaşamı Kalitesi, İşyeri Mutluluğu, İş Tatmini, Kadın Akademisyenler

What Is Essential for the Happiness and Satisfaction at the Work of Female Academics? A Research in the Context of Quality of Working Life and Mindfulness

Öz

The aim of the study is to determine which quality of work life elements effect to the mindfulness which has an effect on positive and negative outcomes at individual and organizational level. Additionally, examining the existence of mediation role of mindfulness in the effect of quality of working life on positive organizational outcomes is another aim. The research is carried out in the context of female academics who face various difficulties in their working life. In this framework, the effect of the quality of working life on mindfulness and the effect of mindfulness on positive organizational outcomes are analyzed. In the last phase, the mediating role of mindfulness in the effect of working life quality on positive organizational outcomes is examined. Research data are obtained from 516 female academics. According to the analysis findings the quality of working life positively affects mindfulness. At the same time, mindfulness has a positive effect on positive organizational outcomes such as workplace happiness and job satisfaction. Besides, mindfulness has a partial mediator role in the effect of quality of working life on workplace happiness and job satisfaction. Another important result that reflects our basic exploration goals is that the components of the quality of working life that enable the occurrence of mindfulness are work-family role balance, person-job fit, legal factors and the corporate belonging attitude. Obtained latest finding is that person-job fit, which is sub-dimension of the quality of working life, explains workplace happiness with the full mediating role of mindfulness.

Anahtar Kelimeler

Mindfulness, Quality of Working Life, Workplace Happiness, Job Satisfaction, Female Academics

Kaynakça

• Albayrak, A. S. (2014). Otokorelasyon durumunda en küçük kareler tekniğinin alternatifi otoregresyon teknikleri ve bir uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(1), 1-20.
• Allen, T. D. ve Kiburz, K. M. (2012). Trait mindfulness and work–family balance among working parents: The mediating effects of vitality and sleep quality. Journal of Vocational Behavior, 80, 372–379. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2011.09.002
• Alparslan, A. M. (2014). Öğretim elemanlarının işlerinden tatmin, üniversitelerinden memnun ve gönüllü olmalarındaki öncüller: Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi’nde bir araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(11), 82-101.
• Alparslan, A. M. (2016). Emek işçilerinde fazladan rol davranışının öncülü: İş tatmini mi işyerinde mutluluk mu?. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 30(1), 203-215.
• Altan, M. Z. (2021). Bilinçli farkındalık ve İngiliz Dili ve Öğretimi lisans öğrencilerinin MAAS'a (The Mindful Attention Awareness Scale/ Bilinçli Farkındalık Dikkat Ölçeği) dayalı farkındalık ve dikkat düzeyleri. International Journal of Humanities and Education, 7(16), 612-649.
• Aydın, İ., Çelik, Y. ve Uğurluoğlu, Ö. (2011). Sağlık personeli çalışma yaşam kalitesi ölçeği: Geliştirilmesi, geçerliliği ve güvenilirliği. Toplum ve Sosyal Hizmet, 22(2), 79-100.
• Baron, R. M. ve Kenny, D. A. (1986). The moderator-mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182. https://doi.org/10.1037/0022-3514.51.6.1173
• Beğiş, G. B. (2019). Tükenmişlik sendromu ve iş yaşam kalitesi arasındaki ilişki: Akademisyenler üzerine bir uygulama. [Yüksek Lisans Tezi]. Balıkesir Üniversitesi.
• Bennet, C. M. (2015). The effects of mindfulness on employee stress and counterproductive work behaviors [Doktora Tezi]. The Chicago School of Professional Psychology.
• Bettencourt, L. A. ve Brown, S. W. (1997). Contact employees: Relationships among workplace fairness, job satisfaction and prosocial service behaviors. Journal of Retailing, 73(1), 39–61. https://doi.org/10.1016/S0022-4359(97)90014-2
• Brown, K. W. ve Ryan, R. M. (2003). The benefits of being present: Mindfulness and its role in psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 84(4), 822-844. https://doi.org/10.1037/0022-3514.84.4.822
• Brown, K. W., Ryan, R. M. ve Creswell, D. (2007). Mindfulness: Theoretical foundations and evidence for its salutary effects. Psychological Inquiry, 18(4), 211-237. https://doi.org/10.1080/10478400701598298
• Carmody, J. (2014). Eastern and western approaches to mindfulness similarities, differences, and clinical implications. A. Ie, C. T. Ngnoumen ve E. J. Langer (Ed.), The wiley blackwell handbook of mindfulness içinde (s. 48-58). Wiley Blackwell.
• Chan, K. W. ve Wyatt, T. A. (2007). Quality of work life: A study of employees in Shanghai, China. Asia Pacific Business Review, 13(4), 501–517. https://doi.org/10.1080/13602380701250681
• Chen, L., Scott, N. ve Benckendorff, P. (2014). An exploration of mindfulness theories in Eastern and Western philosophies. Tourism and Hospitality in the Contemporary World: Trends, Changes & Complexity, Proceedings of the 24th Annual Conference (s. 164-175). Brisbane, Australia.
• Chinomona, R. ve Dhurup, M. (2014). The influence of the quality of working life on employee job satisfaction, job commitment and tenure intention in the sme sector in Zimbabwe. South African Journal of Economic and Management Sciences, 17(4), 363 –378.
• Cüceloğlu, D. (2007). Bir sohbet oluşturmak ve sohbet içinde kalabilmek (7). http://www.dogancuceloglu.net/yazilar/275/bir-sohbet-olusturmak7/ adresinden 8 Haziran 2022 tarihinde alınmıştır.
• Çetinkaya Bozkurt, Ö. (2012). Kadın akademisyenlerde iş –aile çatışması ve yaşam tatmini ilişkilerinin incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Uluslararası Kadın Konferansı Kadın Olmak Farkındalık ve Özgürleşme Bildiriler Kitabı (s. 85-97). İzmir, Türkiye.
• Dane, E. (2011). Paying attention to mindfulness and its effects on task performance in the workplace. Journal of Management, 37(4), 997-1018. https://doi.org/10.1177/0149206310367948
• Dane, E. ve Brummel, B. J. (2014). Examining workplace mindfulness and its relations to job performance and turnover intention. Human Relations, 67(1), 105-128. https://doi.org/10.1177/0018726713487753
• Demir, M. (2009). Konaklama işletmelerinde duygusal zekâ, örgütsel sapma, çalışma yaşamı kalitesi ve işten ayrılma eğilimi arasındaki ilişkinin analizi [Doktora Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Derin, S. (2016). Tasavvuf ve Budizm klasiklerinin kavramlar üzerinden karşılaştırılması [Doktora Tezi]. Ardahan Üniversitesi.
• DeVellis, R. F. (2016). Scale development: Theory and applications. SAGE Publications.
• Djikic, M. (2014). Art of mindfulness integrating Eastern and Western approaches. A. Ie, C. T. Ngnoumen ve E. J. Langer (Ed.), The wiley blackwell handbook of mindfulness içinde (s. 139-149). Wiley Blackwell.
• Doğrul, B. Ş. ve Tekeli, S. (2010). İş-yaşam dengesinin sağlanmasında esnek çalışma. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 2(2), 11-18.
• Erme, T. (2021). Kadın akademisyenlerde bilinçli farkındalığı artıran çalışma yaşam kalitesi unsurları üzerine bir araştırma [Doktora Tezi]. Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi.
• Garson, G. D. (2016). Partial least squares regression and structural equation models. Statistical Associates Blue Book Series.
• George, D. ve Mallery, P. (2020). IBM SPSS statistics 26 step by step: A simple guide and reference (16. Baskı). Routledge.
• Germer, C. K. (2005). Mindfulness: What is it? What does it matter?. C. K. Germer, R. D. Siegel ve P. R. Fulton (Ed.), Mindfulness and psychotherapy içinde (s. 3-28). The Guilford Press.
• Gethin, R. (2015). Buddhist conceptualizations of mindfulness. K. W. Brown, J. D. Creswell ve R. M. Ryan (Ed.), Handbook of mindfulness: Theory, research, and practice içinde (s. 9-42). The Guilford Press.
• Glomb, M. T., Duffy, M. K., Bono, J. E. ve Yang, T. (2011). Mindfulness at work. Research in Personnel and Human Resources Management, 30, 115-157. https://doi.org/10.1108/S0742-7301(2011)0000030005
• Gunasekara, A. ve Zheng, C. S. (2019). Examining the effect of different facets of mindfulness on work engagement. Employee Relations, 41(1), 193-208. https://doi.org/10.1108/ER-09-2017-0220
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2015). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (2. Baskı). Seçkin Yayınları.
• Hanh, T. H. (1976). The miracle of mindfulness. Beacon Press.
• Havlovic, S. J. (1991). Quality of work life and human resource outcomes. Industrial Relations, 30(3), 469-479.
• Hoy, W. K., Gage, C. Q. ve Tarter, C. J. (2006). School mindfulness and faculty trust: Necessary conditions for each other?. Educational Administration Quarterly, 42(2), 236-255. https://doi.org/10.1177/0013161X04273844
• Hsu, M. Y. ve Kernohan, G. (2006). Dimensions of hospital nurses’ quality of working life. Journal of Advanced Nursing, 54(1), 120–131.
• Huck, S. W. (2012). Reading statistics and research (6. Baskı). Pearson Education.
• Huzzard, T. (2003). The convergence of the quality of working life and competitiveness. National Institute for Working Life.
• Hülsheger, U. R., Alberts, H. J. E. M., Feinholdt, A. ve Lang, J. W. B. (2013). Benefits of mindfulness at work: The role of mindfulness in emotion regulation, emotional exhaustion, and job satisfaction. Journal of Applied Psychology, 98(2), 310-325. https://doi.org/10.1037/a0031313
• Kabat-Zinn, J. (2003). Mindfulness-based interventions in context: Past, present, and future. Clinical Psychology: Science And Practice, 10(2), 144-156. https://doi.org/10.1093/clipsy/bpg016
• Kalaycı, Ş. (2010). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri (5. Baskı). Asil Yayın Dağıtım.
• Kara, E. (2020). Farkındalık ve kabullenme psikoterapilerinin temel stratejileri ve İslam. Eskiyeni 40(Mart), 377-406. https://doi.org/10.37697/eskiyeni.672921
• Kiburz, K. M., Allen, T. D. ve French, K. A. (2017). Work–family conflict and mindfulness: Investigating the effectiveness of a brief training intervention. Journal of Organizational Behavior, 38, 1016–1037. https://doi.org/10.1002/job.2181
• Krishnakumar, S. ve Robinson, M. D. (2015). Maintaining an even keel: An affect mediated model of mindfulness and hostile work behavior. Emotion, 15(5), 579–589 https://doi.org/10.1037/emo0000060
• Küçükusta, D. (2007). Konaklama işletmelerinde iş-yaşam dengesinin çalışma yaşamı kalitesi üzerindeki etkisi [Doktora Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Langer, E. J. (1989). Mindfulness. Perseus Books.
• Langer, E. J. (2014). Mindfulness forward and back. A. Ie, C. T. Ngnoumen ve E. J. Langer (Ed.), The wiley blackwell handbook of mindfulness içinde (s. 7-21). Wiley Blackwell.
• Langer, E. J. ve Moldoveanu, M. (2000). The construct of mindfulness. Journal of Social Issues, 56(1), 1-9.
• Langer, E. J. ve Piper, A. I. (1987). The prevention of mindlessness. Journal of Personality and Social Psychology, 53(2), 280-287. doi.org/10.1037/0022-3514.53.2.280
• Langton, N., Robbins, S. P. ve Judge, T. A. (2015). Organizational behaviour concepts, controversies, applications (Seventh Canadian Edition). Pearson.
• Lau, R. S. M. ve May, B. E. (1998). A win-win paradigm for quality of work life and business performance. Human Resource Development Quarterly, 9(3), 211-226. https://doi.org/10.1002/hrdq.3920090302
• Leroy, H., Anseel, F., Dimitrova, N. G. ve Sels, L. (2013). Mindfulness, authentic functioning, and work engagement: A growth modeling approach. Journal of Vocational Behavior, 82, 238–247. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2013.01.012
• Long, E. C. (2017). What makes us mindful and why does it matter? Relationships among meaningfulness, state mindfulness, and counterproductive work behavior [Doktora Tezi]. University of North Carolina.
• Malinowski, P. ve Lim, H. J. (2015). Mindfulness at work: Positive affect, hope, and optimism mediate the relationship between dispositional mindfulness, work engagement, and well-being. Mindfulness, 6, 1250–1262. https://doi.org/10.1007/s12671-015-0388-5
• Manier, A. O. (2019). Towards an integrated model of mindfulness at work: Development of the mindfulness at work scale [Doktora Tezi]. Saint Mary’s University.
• Martel, J. P. ve Dupuis, G. (2006). Quality of work life: Theoretical and methodological problems, and presentation of a new model and measuring instrument. Social Indicators Research, 77(2), 333-368. https://doi.org/10.1007/s11205-004-5368-4
• Mesmer-Magnus, J., Manapragada, A., Viswesvaran, C. ve Allen, J. W. (2017). Trait mindfulness at work: A meta-analysis of the personal and professional correlates of trait mindfulness. Human Performance, 30(2-3), 79-98. https://doi.org/10.1080/08959285.2017.1307842
• Meydan, C. H. ve Şeşen, H. (2015). Yapısal eşitlik modellemesi Amos uygulamaları (2. Baskı). Detay Yayıncılık.
• Muftah, H. A. ve Lafi, H. (2011). Impact of qwl on employee satisfaction case of oil and gas industry in Qatar. Advances in Management & Applied Economics, 1(2), 107-134.
• Murray, K. H. (1988). Intrinsic, extrinsic, and contextual work variables influencing job satisfaction/turnover among registered nurses in selected new jersey hospitals [Doktora Tezi]. Seton Hall University.
• Özalp, B. (2021). Doğrulayıcı faktör analizi. Ö. L. Antalyalı ve A. M. Alparslan (Ed.), Jamovi uygulamalı istatistik analizleri: Sosyal bilimcilere yönelik araştırma hikâyeleri ile anlatım (1. Baskı) içinde (s. 115-133). Nobel Yayınları.
• Özok, H. İ. ve Tanhan, F. (2018). Kültüre duyarlı hazırlanan stres azaltma programında bilinçli farkındalık unsurları ve türk kültüründeki karşılıkları. International Journal of Social Humanities Sciences Research, 5(30), 4469-4480. http://dx.doi.org/10.26450/jshsr.933
• Özyeşil, Z. (2011). Üniversite öğrencilerinin öz-anlayış düzeylerinin bilinçli farkındalık kişilik özellikleri ve bazı değişkenler açısından incelenmesi [Doktora Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Pugh, D. S. ve Hickson, D. J. (2007). Great writers on organizations (Third Omnibus Edition). Ashgate Publishing.
• Raza, B., Ali, M., Naseem, K., Moeed, A., Ahmed, J. ve Hamid, M. (2018). Impact of trait mindfulness on job satisfaction and turnover intentions: Mediating role of work–family balance and moderating role of work–family conflict. Cogent Business & Management, 5(1), 1-20. https://doi.org/10.1080/23311975.2018.1542943
• Reb, J., Chaturvedi, S., Narayanan, J. ve Kudesia, R. S. (2019). Leader mindfulness and employee performance: A sequential mediation model of lmx quality, interpersonal justice, and employee stress. Journal of Business Ethics, 160, 745–763.
• Reb, J., Narayanan, J. ve Ho, Z. W. (2015). Mindfulness at work: Antecedents and consequences of employee awareness and absent-mindedness. Mindfulness, 6, 111–122. https://doi.org/10.1007/s12671-013-0236-4
• Robbins, S. P. ve Judge, T. A. (2017). Organizational behavior (17. Baskı). Pearson Education.
• Ryan, R. M. ve Deci, E. L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of ıntrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55(1), 68-78. https://doi.org/10.1037110003-066X.55.1.68
• Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H. ve Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74.
• Sekaran, U. ve Bougie, R. (2016). Research methods for business: A skill building approach (7. Baskı). Wiley.
• Senthilnathan, S. (2019). Usefulness of correlation analysis. https://doi.org/10.2139/ssrn.3416918
• Sirgy, M. J., Efraty, D., Siegel, P. ve Lee, D. J. (2001). A new measure of quality of work life (Qwl) based on need satisfaction and spillover theories. Social Indicators Research, 55, 241–302. https://doi.org/10.1023/A:1010986923468
• Sirgy, M. J., Michalos, A. C., Ferriss, A. L., Easterlin, R. A., Patrick, D. ve Pavot, W. (2006). The quality-of-life (QOL) research movement: Past, present, and future. Social Indicators Research, 76(3), 343-466. https://doi.org/10.1007/s11205-005-2877-8
• Spence, G. B. (2016). Mindfulness at work. L. G. Oades, M. F. Steger, A. D. Fave ve J. Passmore (Ed.), The wiley blackwell handbook of the psychology of positivity and strengths-based approaches at work içinde (s. 110-132). Wiley Blackwell.
• Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: Temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 49-74.
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6. Baskı). Pearson.
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2019). Using multivariate statistics (7. Baskı). Pearson.
• Teasdale, J. D., Segal, Z. V., Williams, J. M. G., Ridgeway, V. A., Soulsby, J. M. ve Lau, M. A. (2000). Prevention of relapse/recurrence in major depression by mindfulness-based cognitive therapy. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 68(4), 615-623. https://doi.org/10.1037//0022-006X.68.4.615
• Thompson, P. (1983). The nature of work. Macmillan Education Ltd.
• Thondup, T. (1996). The healing power of mind: Simple meditation exercises for health, well-being & enlightenment. Shambhala.
• Tingle, J. K. (2011). The relationship between organizational trust and mindfulness: An exploration of ncaa division ııı athletic departments [Doktora Tezi]. The University of Texas.
• Trist, E. L. ve Bamforth, K. W. (1951). Some social and psychological consequences of the longwall method of coal-getting: An examination of the psychological situation and defences of a work group in relation to the social structure and technological content of the work system. Human Relations, 4(3), 3-38. https://doi.org/10.1177/001872675100400101
• Walton, R. E. (1973). Quality of working life: What is it?. Sloan Management Review, 15, 11-21.
• Weick, K. E. ve Putnam, T. (2006). Organizing for mindfulness eastern wisdom and western knowledge. Journal of Management Inquıry, 15(3), 275-287. https://doi.org/10.1177/1056492606291202
• WHO-5 Psychiatric Research UNIT. (2006). WHO collaborating center for mental health. Frederiksborg General Hospital, DK-3400 HillerodX Frank Snoek, for DAWN/Novo Nordisk, March 3.
• Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi. (2021). Öğretim elemanı istatistikleri: Öğretim elemanı sayıları. https://istatistik.yok.gov.tr/ adresinden 10 Aralık 2021 tarihinde alınmıştır.
• Zak, I. (1975). Job satisfaction: A causal model. School of Education, Tel Aviv University’den aktaran A. Somech ve A. Zahavy Drach, (2000). Understanding extra-role behavior in school: The relationship between job satisfaction, sense of efficacy, and teachers’ extra-role behavior. Teaching and Teacher Education, 16, 649-659.
• Zivnuska, S., Kacmar, K. M., Ferguson, M. ve Carlson, D. S. (2016). Mindfulness at work: Resource accumulation, well-being, and attitudes. Career Development International, 21(2), 106-124. https://doi.org/10.1108/CDI-06-2015-0086.