Lider-Üye Etkileşimi ile Çalışanların Bağlamsal Performansları ve Ruminatif Düşünme Düzeyleri Arasındaki İlişki: Ampirik Bir İnceleme

Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 39, 930 - 945, 25.08.2023

Nurcan Çetiner

https://doi.org/10.21076/vizyoner.1202088

Öz

Lider-Üye Etkileşim (LÜE) teorisinde liderler/yöneticiler kendilerine bağlı bulunan astlardan oluşan grup içi ve grup dışı üyelerle farklı nitelikte ilişkiler geliştirmekte olup söz konusu ilişkilerin niteliği gerek bireysel gerekse örgütsel sonuçları etkilemektedir. Çalışmada hizmet sektöründe çalışanların LÜE ile bağlamsal performansları ve ruminatif düşünme düzeyleri arasındaki ilişki incelenmiştir. Araştırmanın evrenini Türkiye’de hizmet sektöründe çalışan ve yönetici pozisyonunda olmayan beyaz yakalılar oluşturmaktadır. Tarayıcı nitelikte olan çalışmada, kolayda örnekleme yöntemi ile belirlenen katılımcılardan, hazırlanan anket formu ile veriler toplanmıştır. Araştırmadan elde edilen verilerin analizi sonucunda; LÜE ile çalışanların örgüte yönelik bağlamsal performansları arasında anlamlı ve pozitif yönde bir ilişki olduğu, çalışanların ruminatif düşünme düzeylerinin cinsiyetine, çalıştığı kuruma, yaşlarına, çalıştıkları süreye ve eğitim durumlarına göre farklılaşmadığı, LÜE’lerinin ruminatif düşünme düzeyleri ile ilişkili olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Lider-Üye Etkileşimi, Bağlamsal Performans, Ruminatif Düşünme

The Relationship Between Leader-Member Exchange and Employees' Contextual Performance and Ruminative Thought Levels: An Empirical Analysis

Öz

In the Leader-Member Exchange theory, leaders or managers develop relationships of different qualities with in-group and out-group members consisting of their subordinates, and the quality of these relationships affects both individual and organizational results. In the study, the relationship between leader-member interaction, contextual performance, and ruminative thought levels of those working in the service sector is examined. The population of the research consists of white-collar workers who work in the service sector and are not in managerial positions in Turkey. In the study, which has a scanning nature, data are collected with a questionnaire form prepared from the participants determined by the convenience sampling method. As a result of the analysis of the data obtained from the research; leader-member exchange has a significant and positive relationship between employees' contextual performances towards the organization; the ruminative thought levels of the employees do not differ according to gender, institution, age, duration of work and educational status. It is concluded that leader-member exchanges are not related to their ruminative thought levels.

Anahtar Kelimeler

Leader-Member Exchange, Contextual Performance, Ruminative Thought

Kaynakça

• Akbaş Tuna, A. (2020). Örgütsel kısıtların görev performansı ve bağlamsal performans üzerindeki etkisinde örgütsel özdeşleşmenin aracılık rolü. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(2), 1834-1847. https://doi.org/10.20491/isarder.2020.947
• Alderman, B. L., Olson, R. L., Bates, M. E., Selby, E. A., Buckman, J. F., Brush, C. J., Panza, E. A., Kranzler, A., Eddie, D. ve Shors, T. J. (2015). Rumination in major depressive disorder is associated with impaired neural activation during conflict monitoring. Fronitiers in Human Neuroscience, 9(269),1-14. https://doi.org/10.3389/fnhum.2015.00269
• Anderson, S. E. ve Williams, L. J. (1996). Interpersonal, job, and individual factors related to help-seeking processes at work. Journal of Applied Psychology, 81, 282–296. https://doi.org/10.1037/0021-9010.81.3.282
• Aydın, A. ve Ersoy Özcan, B. (2021). Covid-19 pandemi sürecinde sağlık çalışanlarında belirsizliğe tahammülsüzlük, ruminatif düşünme biçimi ve psikolojik sağlamlık düzeyleri. Cukurova Medical Journal, 46(3), 1191-1200. https://doi.org/ 10.17826/cumj.925771
• Bağcı, Z. (2014). Çalışanların iş doyumunun görev ve bağlamsal performansları üzerindeki etkisi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 24, 58-72. http://dx.doi.org/10.11611/JMER534
• Baş, T., Keskin, N. ve Mert, İ. S. (2010). Lider-üye etkileşimi modeli ve ölçme aracının Türkçe’de geçerlik ve güvenilirlik analizi. Ege Akademik Bakış, 10(3), 1013-1039.
• Bauer, T. N. ve Green, S. G. (1996). Development of leader-member exchange: a longitudinal test. Academy of Management Journal, 39(6), 1538-1567. https://doi.org/10.2307/257068
• Baysak, S., Kılıç, F. A., Karagün, E. ve Baysak, E. (2020). Aleksitimi, ruminasyon ve stresle başa çıkmanın psöriyazis ile ilişkisi ve psöriyazis kliniğine etkisi. Türk Psikiyatri Dergisi, 31(4), 252-258. https://doi.org/10.5080/u23743.
• Bentler, P. M. (1990). Comparative fit indexes in structural models, Psychol Bull, 107, 238–246.
• Brinker, J. K. ve Dozois D. J. (2009). Ruminative thought style and depressed mood. Journal of Clinical Psychology, 65(1), 1-19. https:// doi.org/10.1002/jclp.20542.
• Brose, A., Raedt, R. D. ve Vanderhasselt, M. A. (2022). Eight items of the ruminative response scale are sufficient to measure weekly within-person variation in rumination. Current Psychology, 41, 4210–4218. https://doi.org/10.1007/s12144-020-00913-y
• Browne, M. W. ve Cudeck, R. (1993). Alternative ways of assessing model fit, Sage Focus Editions, 154,136–162.
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: temel kavramlar ve ölçek geliştirme kullanımı, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 32, 470-483.
• Carnevale, J. B., Huang, L., Crede, M. Harms, P. ve Uhl-Bien, M. (2017). Leading to stimulate employees’ ideas: a quantitative review of leader-member exchange, employee voice, creativity, and innovative behavior. Applied Psychology, 66 (4), 517-552. https://doi.org/10.1111/apps.12102
• Cohen, L., Manion, L. ve Morrison, K. (2007). Research methods in education (6th Edition). Routledge Falmer, London. http://dx.doi.org/10.4324/9780203224342
• Çetiner, N. ve Atar, A. (2021). Sağlık turizminde lider-üye etkileşimi. S. Urgan ve P. Erdoğan (Ed.), Sağlık perspektifinden örgütsel psikoloji içinde (s. 175-797). Eğitim Yayınevi.
• Demirbağ, O. ve Küçük, M. (2021). Lider-üye etkileşiminin görev ve bağlamsal performans ile ilişkisinde lider-üye etkileşimi farklılaşmasının düzenleyici rolü. Journal of Emerging Economies and Policy, 6(SI), 90-101. https://dergipark.org.tr/en/pub/joeep/issue/64842/1010743
• Dienesch, R. M. ve Liden, R. C. (1986). Leader-member exchange model of leadership: A critique and further development. The Academy of Management Review, 11(3), 618-634. https://doi.org/10.2307/258314
• Erdur-Baker, Ö. ve Bugay, A. (2010). The short version of ruminative response scale: reliability, validity and its relation to psychological symptoms. Procedia Social and Behavioral Sciences, 5, 2178-2181. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2010.07.433
• Ersoy, C. N., Born, M. Ph., Derousa, E. ve Vander Molen, H. T. (2011). Antecedents of organizational citizenship behavior among blue- and white-collar workers in Turkey. International Journal of Intercultural Relations, 35, 356-367. https://doi.org/10.1016/J.IJINTREL.2010.05.002
• Graen, G. B. ve Uhl-Bien, M. (1995). Relationship-based approach to leadership: development of leader-member exchange (lmx) theory of leadership over 25 years: applying a multi-level multi-domain perspective. Leadership Quarterly, 6(2), 219-247. https://doi.org/10.1016/1048-9843(95)90036-5
• Graen, G. B., Liden, R. C. ve Hoel, W. (1982). Role of leadership in the employee withdrawal process. Journal of Applied Psychology, 67, 868–872. https:// doi.org/10.1037/0021-9010.67.6.868
• Graen, G., Canedo, J. C., Johnson, A. F. ve Grace, M. (2022). Using lmx-alliance to enhance follower and team performance, in leadership: Leaders, followers, and context, 157-180, Information Age Publishing.
• Gürbüz, S. (2021). Amos ile yapısal eşitlik modellemesi temel ilkeler ve uygulamalı analizler (2. Baskı). Seçkin Yayınevi.
• Jawahar, I. M. ve Carr, D. (2007). Conscientiousness and contextual performance: the compensatory effects of perceived organizational support and leader‐member exchange. Journal of Managerial Psychology, 22(4), 330-349. https:// doi.org/ 10.1108/02683940710745923
• Karatepe, H. T., Yavuz, F. K. ve Türkcan, A. (2013). Validity and reliability of the Turkish version of the ruminative thought style questionnaire. Klinik Psikofarmakol Bülteni, 23(3), 231-241. https://doi.org/ 10.5455/bcp.20121130122311
• Lee, C., Song, J. ve Ryan, B. (2022). When employees feel envy: the role of psychological capital. International Journal of Hospitality Management, 105, 103251. https://doi.org/10.1016/j.ijhm.2022.103251
• Liden, R. C. ve Graen, G. (1980). Generalizability of the vertical dyad linkage model of leadership. Academy of Management Journal, 23(3), 451-465. https://doi.org/10.2307/255511
• Liden, R. C. ve Maslyn, J. M. (1998). Multidimensionality of leader-member exchange: An empirical assessment through scale development. Journal of Management, 24(1), 43-72. https://doi.org/10.1016/S0149-2063(99)80053-1
• Liden, R. C., Erdogan, B., Wayne, S. J. ve Sparrowe, R. T. (2006). Leader-member exchange, differentiation, and task interdependence: Implications for individual and group performance. Journal of Organizational Behavior, 27(6), 723–746. https://doi.org/10.1002/job.409
• Lyubomirsky, S. ve Nolen-Hoeksema, S. (1993). Self-perpetuating properties of dysphoric rumination. Journal of Personality and Social Psychology, 65(2), 339–349. https://doi.org/ 10.1037//0022-3514.65.2.339. PMID: 8366423.
• Motowidlo, J. S. ve Van Scotter. J. R. (1994). Evidence that task performance should be distinguished from contextual performance. Journal of Applied Psychology, 79(4), 475-480. https://doi.org/10.1037/0021-9010.79.4.475
• Motowidlo, S. J., Borman, W. C. ve Schmit, M. J. (1997). A theory of individual differences in task and contextual performance. Human Performance, 10(2), 71-83. http://dx.doi.org/10.1207/s15327043hup1002_1
• Nolen-Hoeksema, S., Wisco, B. E. ve Lyubomirsky, S. (2008). Rethinking rumination. Perspectives on Psychological Science, 3(5), 400-424. https://doi.org/10.1111/j.1745-6924.2008.00088.x
• Öcel, H. (2013). Örgüt kimliğinin gücü, algılanan örgütsel prestij ve kişi-örgüt uyumu ile bağlamsal performans arasındaki ilişkiler: örgüt bağlılığının aracı rolü. Türk Psikoloji Dergisi, 28(71), 37-53.
• Özer, M. A. (2009). Performans yönetimi uygulamalarında performansın ölçümü ve değerlendirilmesi. Sayıştay Dergisi, 73, 3-29. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sayistay /issue/61529/918970
• Özutku, H., Ağca, V. ve Cevrioğlu, E. (2008). Lider-üye etkileşim teorisi çerçevesinde, yönetici-ast etkileşimi ile örgütsel bağlılık boyutları ve iş performansı arasındaki ilişki: Ampirik bir inceleme. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(2),193-210.
• Podsakoff, N. P., Whiting, S. W., Podsakoff, P. M. ve Blume, B. D. (2009). Individual-and organizational-level consequences of organizational citizenship behavior: a metaanalysis. Journal of Applied Psychology, 94(1), 122-141. https://doi.org/10.1037/a0013079
• Saruhan, C. S ve Özdemirci, A. (2016). Bilim, felsefe ve metodoloji (1. Baskı). Beta Yayıncılık.
• Tan, M. F. ve Çolakoğlu, E. (2021). Marka tatmini, güveni ve sadakati arasındaki ilişkinin sosyal medya iletişimi kapsamında incelenmesi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 20(2), 574-590. https://doi.org/10.21547/jss.832475
• Totan, T. (2015). Duygu düzenlenme anketi Türkçe formunun geçerlik ve güvenirliği., Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 3, 153-16. https://www.jcbpr.org/fulltext/77-1434977667.pdf.
• Treynor, W., Gonzalez, R. ve Nolen-Hoeksema, S. (2003). Rumination reconsidered: a psychometric analysis. Cognitive Therapy and Research, 27(3), 247–259.
• TÜİK. (2022). Ücretli çalışan istatistikleri Mayıs 2022, 18 Temmuz 2022/45822 sayı, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Ucretli-Calisan-Istatistikleri-Mayis-2022-45822 adresinden 20 Temmuz 2022 tarihinde alınmıştır.
• Uhl-Bien, M., Carsten, M., Huang, L. ve Maslyn, J. (2022). What do managers value in the leader-member exchange (LMX) relationship? identification and measurement of the manager’s perspective of LMX (MLMX). Journal of Business Research, 148, 225-240. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2022.04.041
• Ünlü, O. ve Yürür, Ş. (2011). Duygusal emek, duygusal tükenme ve görev/bağlamsal performans ilişkisi: Yalova’da hizmet sektörü çalışanları ile bir araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 37, 183-207.
• Wayne, Sandy J., Shore, Lynn M. ve Liden, R. C. (1997). Perceived organizational support and leader member exchange: a social exchange perspective. Academy of Management Journal, 40(1), 82-111. https://doi.org/10.2307/257021
• Yaya, B., Ergün, D. ve Yılmaz, B. (2019). Akademisyenlerde sosyodemografik değişkenlere göre mobbing, psikosomatik belirtiler ve ruminatif düşünce biçiminin incelenmesi. Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi, 1(3), 139-44. https:// doi:10.35365/ctjpp.19.1.17.
• Yıldız, B. ve Çakı, N. (2018). Algılanan örgütsel desteğin bağlamsal performans üzerindeki etkisinde bireysel şükranın aracı rolü. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32, 69-86. https://doi.org/10.30794/pausbed.424505
• Yüksekbilgili, Z. ve Küçüközkan, Y. (2017). Sağlık kurumlarında örgüt iklimi ile çalışanların iş performansı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 8(17), 34-46. https://doi.org/10.21076/vizyoner.283317