Proaktif Kişiliğin Yaratıcı Performans Üzerindeki Etkisinde Psikolojik Güçlendirmenin Aracılık Rolü

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 41, 1 - 13, 28.02.2024

B. Dilek Özbezek , Buket Sezer , Meryem Gül

https://doi.org/10.21076/vizyoner.1298714

Öz

Günümüzün dinamik iş ortamında işletmelerin varlıklarının devamı ve sürdürülebilir rekabet avantajı elde etmesi konusunda çalışan yaratıcılığı oldukça değerlidir. Özellikle insan ve hizmet ilişkisinin öncelikli olduğu sağlık sektöründe insan hayatını ve yaşam kalitesini arttırabilmek için yaratıcılık ve yenilikçi uygulamalara daha fazla ihtiyaç duyulmaktadır. Bununla birlikte, proaktif kişilik özelliğine sahip çalışanların psikolojik olarak güçlendirilmelerinin yaratıcılıklarını arttıracağı düşünülmektedir. Bu çalışmada proaktif kişiliğin yaratıcı performans üzerindeki etkisinde psikolojik güçlendirmenin aracılık rolü incelenmektedir. Bu amaç doğrultusunda, Gaziantep ilinde görev yapan doktor, hemşire/ebe/sağlık memuru, sağlık teknisyeni/teknikeri ve diğer sağlık personellerinden oluşan 243 sağlık sektörü çalışanına kolayda örnekleme yöntemi ile anket uygulanmıştır. Elde edilen veriler açımlayıcı faktör analizi (AFA), doğrulayıcı faktör analizi (DFA), korelasyon ve bootstrap regresyon analizine tabi tutulmuştur. Proaktif kişiliğin yaratıcı performans üzerinde olumlu etkisinin olduğu ve psikolojik güçlendirmenin bu iki değişken arasındaki ilişkide aracı rol oynadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Proaktif Kişilik, Yaratıcı Performans, Psikolojik Güçlendirme

Etik Beyan

Bu çalışma için Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Etik Kurulundan 2022/7/1 sayılı ve 31.03.2022 tarihli etik kurul onayı alınmıştır.

The Mediating Role of Psychological Empowerment in the Effect of Proactive Personality on Creative Performance

Öz

In today’s dynamic business environment, employee creativity is very valuable for businesses to continue their existence and gain sustainable competitive advantage. In order to increase human life and quality of life, there is a greater need for creativity and innovative practices, particularly in the health sector, where the human and service relationship is a priority. The study examines the mediating role of psychological empowerment in the effect of proactive personality on creative performance. However, it is believed that the psychological empowerment of employees with proactive personality traits would increase their creativity. For this purpose, a questionnaire is applied to 243 health sector workers, consisting of doctors, nurses / midwives / health officers, health technicians / technicians and other health personnel working in the province of Gaziantep, with convenience sampling method. The ability of businesses to manage their human resources in the most effective way has a significant contribution to achieving their goals. It is thought that the psychological empowerment of employees with proactive personality traits who already have intrinsic motivation would increase their creativity. The data obtained are subjected to exploratory factor analysis (EFA), confirmatory factor analysis (CFA), correlation, and bootstrap regression analysis. It is concluded that proactive personality positively affects creative performance and psychological empowerment plays a mediating role in the relationship between these two variables.

Anahtar Kelimeler

Proactive Personality, Creative Performance, Psychological Empowerment

Etik Beyan

For this study the approval of ethical committee no 2022/7/1 dated 31.03.2022 was taken from the Ethical Committee, Osmaniye Korkut Ata University.

Kaynakça

• Akçakanat, T., Erhan, T. ve Uzunbacak, H. H. (2019). Meslek aşkının iş tatmini üzerine etkisi: akış deneyiminin aracı rolü. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(1), 80-95.
• Akgündüz, Y., Adan-Gök, Ö. ve Alkan, C. (2017). Örgütsel destek algısı, iş stresi, işin anlamlılığı ve proaktif kişilik özelliklerinin çalışanların yaratıcılığına etkisi: beş yıldızlı bir otel çalışanlarında uygulama. International Journal of Economics And Administrative Sciences, Special issue 1,50-68.
• Altındiş, S. ve Özutku, H. (2011). Psikolojik güçlendirme ve güçlendirmeyi etkileyen faktörler: Türkiye’deki devlet hastanelerinde bir araştırma, Sosyal Bilimler Dergisi 13(1), 161-191.
• Amabile, T. M., Barsade, S. G., Mueller, J. S. ve Staw, B. M. (2005). Affect and creativity at work, Administrative Science Quarterly, 50(2005), 367-403, https://doi.org/10.2189/asqu.2005.50.3.367
• Baron, R. M., ve Kenny, D. A. (1986). The moderator-mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51, 1173-1182.
• Bateman, T. S. ve Crant, J. M. (1993). The proactive component of organizational behavior: A measure and correlates. Journal of Organizational Behavior, 14, 103-118.
• Bilkay, S. ve Çiçek, B. (2022). Akıllı telefon bağımlılığının öz düzenleme ve yaratıcı performans üzerine etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 14(3), 2168-2181.
• Bozbayındır, F. ve Alev, S. (2018). The analysis of the relationship between self-efficacy, proactive personality and openness to change perceptions teachers. İnönü University Journal of the Faculty of Education, 19(2), 293-311. https://doi.org/10.17679/inuefd.346666
• Choi, S. B., Ullah, S. E. ve Kang, S. W. (2021). Proactive personality and creative performance: mediating roles of creative self-efficacy and moderated mediation role of psychological safety. Sustainability, 13, 12517,1-14. https://doi.org/ 10.3390/su132212517
• Crant, J. M. (1995). The proactive personality scale and objective job performance among real estate agents. Journal of Applied Psychology, 80(4), 532-537
• Crant, J. M. (2000). Proactive behavior in organizations. Journal of Management, 26(3), 435-462.
• Çiçek, B. ve Çiçek, A. (2020). İşyeri nezaketsizliğinin yaratıcı çalışan performansı üzerindeki etkisi: Lider-üye etkileşiminin aracılık rolü. İş ve İnsan Dergisi, 7(2), 267-282.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları, Pegem A Yayıncılık.
• Doğan, S. ve Demiral, Ö. (2009). Örgütsel bağlılığın sağlanmasında personel güçlendirme ve psikolojik sözleşmenin etkisine ilişkin bir araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 32(48), 47-80.
• George, J. M. ve Zhou, J. (2011). When openness to experience and conscientiousness are related to creative behavior: an interactional approach. Journal of Applied Psychology 86(3), 513-524.
• Fırın, S. (2021), Psikolojik güçlendirme, yenilikçi davranış ve kişilik özellikleri. Iksad Publishing House.
• Hayes (2018). https://www.processmacro.org/index.html adresinden 11 Mart 2023 tarihinde alınmıştır.
• Hon, A. H. Y. (2012). When competency-based pay relates to creative performance: the moderating role of employee psychological need. International Journal of Hospitality Management 31, 130-138.
• Horng, J. H., Tsa, C. Y, Yang, T. C., Liu, C. H. ve Hu, D. C. (2016). Exploring the relationship between proactive personality, work environment and employee creativity among tourism and hospitality employees. International Journal of Hospitality Management, 54, 25-34.
• Iloke, S. E., Joe, A., Chiamaka O., Joe-Akunne, Ikenna, G., Ezeh ve Leonard, N. (2021). Relationship between proactive personality traits and transformational leadership style among workers: moderating role of psychological empowerment. International Journal of Current Science Research and Review, 4(9), 1160-1166. https://doi.org/10.47191/ijcsrr/V4-i9-12
• Juyumaya, J. ve Torres, J. P. (2022). Effects of transformational leadership and work engagement on managers’ creative performance. Baltic Journal of Management, 18(1), 34-53.
• Kaynak, İ., Akıllıbaş, E. ve Çiçek, B. (2022). The role of narcissistic leadership in the effect of internal marketing on creative employee performance, BMIJ, 10(2), 664-682. https://doi.org/10.15295/bmij.v10i2.2014
• Kim, T. Y., Hon, A. H. Y. ve Crant, J. M. (2009), Proactive personality, employee creativity, and newcomer outcomes: A longitudinal study. J Bus Psychol, 24, 93-103. https://doi.org/10.1007/s10869-009-9094-4
• Kim, T.Y., Hon, A. H. Y., ve Lee, D. R. (2010). Proactive personality and employee creativity: the effects of job creativity requirement and supervisor support for creativity. Creativity Research Journal, 22(1), 37-45. https://doi.org/10.1080/10400410903579536
• Kılınç, E. (2020), İnsan kaynakları yönetiminde personel güçlendirmenin algılanan performans üzerindeki etkisinin incelenmesi. Verimlilik Dergisi, 4, 141-257. https://doi.org/10.51551/verimlilik.633774
• Koçel, T. (2010). İşletme yöneticiliği. Beta Basım.
• Khan, S. M. ve Abbas, J. (2022). Mindfulness and happiness and their impact on employee creative performance: Mediating role of creative process engagement. Thinking Skills and Creativity 44(2022), 101027, 1-12.
• Li, H., Jin, H., ve Chen, T. (2020). Linking proactive personality to creative performance: the role of job crafting and high‐involvement work systems. The Journal of Creative Behavior, 54(1), 196-210. https://doi.org/10.1002/jocb.355
• Maan, A. T., Abid, G., Butt, T. H., Ashfaq, F. ve Ahmed, S. (2020). Perceived organizational support and job satisfaction: A moderated mediation model of proactive personality and psychological empowerment. Future Business Journal, 6(1), 1-12. https://doi.org/10.1186/s43093-020-00027-8
• Meydan, C. H. ve Şeşen, H. (2011). Yapısal Eşitlik Modellemesi AMOS Uygulamaları. Detay Yayıncılık.
• Oldham, G. R. ve Cummings, A. (1996). Employee creativity: personal and contextual factors at work. The Academy of Management Journal, 39(3), 607-634. https://doi.org/10.2307/256657
• Öztırak, M. ve Güney, S. (2022). The mediator role of proactive personality in the effect of psychological empowerment on self-leadership: a study for the aviation industry. Journal of Aviation, 6(3), 318-324. https://doi.org/10.30518/jav.1104838
• Preacher, K. J. ve Hayes, A. F. (2004). SPSS and SAS procedures for estimating ındirect effect in simple mediation models. Behavior Research Methods, Instruments, & Computers, 36(4), 717-731.
• Preacher, Kristopher J. ve Hayes, A.F. (2008). Asymptotic and resampling strategies for assessing and comparing indirect effects in multiple mediator models. Behavior Research Methods, 40(3), 879-891.
• Preacher, K. J., ve Kelley, K. (2011). Effect size measures for mediation models: quantitative strategies for communicating indirect effects. Psychological Methods, 16(2), 93.
• Seibert, S. E., Kraimer, M. L., ve Crant, J. M. (2001). What do proactive people do? A longitudinal model linking proactive personality and career success. Personnel Psychology, 54(4), 845-874. https://doi.org/10.1111/j.1744-6570.2001.tb00234.x
• Sumaneeva, K. A., Karadas, G. ve Avci, T. (2021). Frontline hotel employees’ proactive personality, I-deals, work engagement and their effect on creative performance and proactive customer service performance. Journal of Human Resources in Hospitality & Tourism, 20(1), 75-100. https://doi.org/10.1080/15332845.2020.1821429
• Sürgevil, O., Tolay, E. ve Topoyan, M. (2013). Yapısal güçlendirme ve psikolojik güçlendirme ölçeklerinin geçerlilik ve güvenilirlik analizleri. Journal of Yasar University, 8(31), 5371-5391.
• Spreitzer, G. M. (1995). Psychological empowerment in the workplace: dimensions, measurement, and validation. The Academy of Management Journal, 38(5), 1442-1465.
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6. Baskı). Pearson.
• Tierney, P. ve Farmer, S. M. (2011). Creative self-efficacy development and creative performance over time. Journal of Applied Psychology, 96(2), 277-293.
• Thomas, K. W. ve Velthouse, B. A. (1990). Cognitive elements of empowerment: an “interpretive” model of intrinsic task motivation. The Academy of Management Review, 15(4), 666-681.
• Uncuoğlu-Yolcu, İ. U. ve Çakmak, F. (2017). Proaktif kişilik ile proaktif çalışma davranışı ilişkisi üzerinde psikolojik güçlendirmenin etkisi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13(2), 425-438.
• Ural, A. ve Kılıç, İ. (2006). Bilimsel araştırma süreci ve SPSS ile veri analizi (2. Baskı). Detay Yayıncılık.
• Yazıcıoğlu, Y. ve Erdoğan, S. (2004). SPSS uygulamalı bilimsel araştırma yöntemleri, Detay Yayıncılık.
• Yeşiltaş, M., Kanten, P., Kanten, S., Çeken, H. ve Zorlu, Ö. (2013). Öğrenme odaklılığın ve işin özelliklerinin yenilikçi davranışlar üzerindeki etkisi.14.Ulusal Turizm Kongresi Bildiriler Kitabı. Erciyes Üniversitesi Turizm Fakültesi Yayınları, Kayseri.
• Yildiz, B., Uzun, S., ve Coşkun, S. S. (2017). Drivers of innovative behaviors: The moderator roles of perceived organizational support and psychological empowerment. International Journal of Organizational Leadership, 6, 341-360.
• Zhang, X. ve Bartol, K. M. (2010). Linking empowering leadership and employee creativity: The influence of psychological empowerment, intrinsic motivation, and creative process engagement. Academy of management journal, 53(1), 107-128.
• Zhang, A., Li, X. ve Guo, Y. (2021) Proactive personality and employee creativity: a moderated mediation model of multisource information exchange and LMX. Front. Psychol. 12:552581, 1-13. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.552581
• Zhao, X., Lynch Jr, J. G. ve Chen, Q. (2010). Reconsidering baron and kenny: myths and truths about mediation analysis. Journal of Consumer Research, 37(2), 197-206.