Dilde ve Çocuk Edebiyatında Açık ve Örtük Cinsiyetçilik: Tahakküm Kültürünün Bir Çocuk Serisi Üzerinden Yeniden Üretimi

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 2, 105 - 126, 30.12.2021

Didem Tuna

Öz

Kemalettin Tuğcu’nun bir dönem geniş kitlelere ulaşan ve günümüzde de yayınlanan çocuk kitapları, adalet duygusunu zedeleyen içerikleri bakımından yoğun eleştiriye uğramıştır. Kitaplarda ayrımcılık, hak ihlali, güç dengesizliği, kötü muamele, aşağılama ve zulüm temaları mevcut olup, bu olgular kitap içerikleri üzerinden yeniden inşa edilmektedir. Kurgularda yer alan karakterler zengin-fakir, şehirli-köylü, eğitimli-eğitimsiz, yetişkin-çocuk, evlat-evlatlık, ana babalı-öksüz/yetim, engelsiz-engelli, evli-dul/bekar, erkek-kadın gibi ikili uçlarda kutuplaştırılmış olup, denklemin bir tarafı normal, güçlü ve üstün konumu temsil ederken, diğer tarafı norm dışı, güçsüz ve düşük olarak etiketlendirilip üzerinde sorgusuz yaptırım uygulanan konumda yer almaktadır. Böyle bir denklemde mazlum olarak tanımlanan karakterler her tür ağır hakaret, iftira, şiddet ve zorbalığa alenen maruz kalırken, güçlü olarak tanımlananlar ise her tür şiddetin faili olarak kurgulanmıştır. Tema temelinde yer yer birbirinin tekrarı olarak düşünülebilecek bu kitaplarda güçsüz taraf zaman içinde bir şekilde yavaş yavaş toparlanır, para kazanmaya başlar, birileri ona mal bağışlar, onu evlat edinir ya da bakımını üstlenir; kötüler ise bazen doğrudan bazen dolaylı olarak cezalanır veya başlarına gelen felaketler yapmış oldukları kötülüklerin bir sonucu olarak yorumlanır. Kitaplarda, toplumsal cinsiyet rolleri ve bunlarla ilintili her çeşit klişe ön kabul olarak alınmıştır. Kimi örneklerde ilgili göstergeler kurguyla bütünleşik olarak tamamen normalleştirici bir tonda sunulurken, kimi örneklerde abartılı söylemlere yer verilmiştir. Söz konusu klişe göstergeleri kitapların yazıldığı dönemdeki zihniyetin yansıması olarak görebilecekler olsa da, kitapların çocuk okuyucuyla hala buluşuyor olmasının günümüzde ataerkinin sorgulanması ve cinsiyet eşitliğini sağlama yönünde sarf edilen çabalarla çelişki arz etmektedir. Bu çalışmada Kemalettin Tuğcu Serisi (2019) adı altında Damla Yayınevi tarafından yeniden yayınlanan 50 çocuk kitabı edebiyat kuramı kapsamında feminist bir okumayla ele alınmakta ve toplumsal cinsiyet rolleri ve ilintili kavramların çocuk edebiyatı üzerinden pekiştirilmesi ve yeniden üretilmesi kapsamında değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

çocuk edebiyatı, cinsiyetçilik, cinsiyet ayrımcılığı, toplumsal cinsiyet rolleri, feminizm

Implicit and Explicit Sexism in Language and Children’s Literature: Reproduction of the Culture of Dominance Through a Children’s Series

Öz

Kemalettin Tuğcu's children's books, which once reached broad audiences and continue to be published today, have been heavily criticized for their contents, which seriously offend sensibilities about equality and social justice. The books include themes of discrimination, violations of rights, imbalances of power, ill-treatment, humiliation, and persecution, reconstructing these facts through their contents. The characters in the fiction are polarized in binary extremes such as rich-poor, city-dweller-villager, educated-uneducated, adult-child, biological child-adopted child, parented-orphan, unhandicapped-handicapped, married-single/divorced/widow, male-female. One side of the equation represents the normal, strong and superior position, while the other side is labeled as non-normative, weak and low, on whom sanctions are imposed without question. In such an equation, the oppressed characters are openly exposed to all kinds of severe insults, slander, violence and bullying, while those defined as strong are fictionalized as the perpetrators of all kinds of violence. In these books, which can be thought of as the repetition of each other on the basis of theme, the weaker side slowly recovers over time, starts to earn money, someone donates property to them, adopts them or takes care of them; the wicked are sometimes punished directly and sometimes indirectly, or the disasters that befall them are interpreted as the result of the evil they have done. In the books, gender roles and all manner of related cliches are taken as premise. In some instances, these cliches are presented as integrated with the fiction in an entirely normalizing tone, while in other examples, exaggerated discourses are used. Although these cliches may be seen as a reflection of the mentality of the period when the books were written, the fact that books still reach child readers undermines efforts made to question patriarchy and promote gender equality today. In this study, 50 children’s books republished by Damla Publishing under the name Kemalettin Tuğcu Series (2019) are analyzed based on a feminist reading within the framework of literary theory and evaluated within the scope of reinforcement and reproduction of gender roles and related concepts through children's literature.

Anahtar Kelimeler

children’s literature, sexism, gender discrimination, gender roles, feminism

Kaynakça

• Ahmet Yesevi Üniversitesi Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kemalettin-tugcu (Erişim: 13.07.2021)
• Bakşi Yalçın, O. (2020). “The Silent Discontent in Shirley Jackson: ‘’The Lottery and Other Stories’’, Sultan Komut Bakınç, Olgahan
• Bakşi Yalçın (Eds.), Silence and Silencing in the American Context içinde (39-71), Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Beauvoir, S. (2020). İkinci Cinsiyet 1. (2. basım). Gülnur Savran Acar (Çev.). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Bora, A. (2018). Kadınların Sınıfı: Ücretli Ev Emeği ve Kadın Öznelliğinin İnşası. (8. basım). İstanbul: İletişim.
• Chollet, M. (2018). Bugünün Cadıları: Kadınların Yenilmez Gücü. Z. Hazal Louze (Çev.). İstanbul: İletişim.
• Coquet, J.-C. (2007). Phusis et Logos. Une phénomenologie du Langage. Paris: PUV.
• Engels, F. (2003). Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni. Kenan Somer (Çev.). İstanbul: Eriş Yayınları.
• Güvenç, B. (2013). Kültürün ABC’si. (6. basım). İstanbul. Yapı Kredi Yayınları
• Hamzaoğlu, M. Namus: Kadına Şiddetin İdeolojisi. (2019). İstanbul: Siyah Kitap.
• Holland, J. (2019). Mizojini. Erdoğan Okyay (Çev.). (2. basım). İstanbul: İmge Kitabevi.
• Hooks, B. (2019). Feminizm Herkes İçindir: Tutkulu Politika. Ece Aydın vd. (Çev.). Yıldırım İstanbul: bgst Yayınları.
• Koç, H. (2015). Muhafazakarlığa Karşı Feminizm. İstanbul: Güldünya Yayınları.
• Lordoğlu, C. (2018). İstanbul’da Bekar Kadın Olmak. (2. basım). İstanbul: İletişim.
• Millet, K. (1987). Cinsel Politika. Seçkin Selvi (Çev.). İstanbul: Payel Yayınevi.
• Sancar, S. (2020). Erkeklik: İmkansız İktidar. (5. basım). İstanbul: Metis.
• Sever, S. (2013). Çocuk Edebiyatı ve Okuma Kültürü. İzmir: Tudem
• Süphandağı, İ. (2017). Gelenek ve Zihniyet Tenkidine Dayalı Çocuk Edebiyatı Kuramı. Ankara: Maarif Mektepleri Yayınları
• Tahincioğlu Yıldız, A. N. (2011). Namusun Halleri. İstanbul: Postiga.
• Tuğcu, K. (2019a). Ana Kucağı. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019b). Annelerin Çilesi. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019c). Annemin Hikayesi. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019ç). Baba Evi. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019d). Babam ve Ben. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019e). Babasızlar. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019f). Balıkçının Kızı. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019g). Benim Annem. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019ğ). Bir Dağ Masalı. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019h). Bir Garip Kızcağız. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019ı). Bu Çocuk Kimin?. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019i). Büyüklerin Günahı. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019j). Cambazın Kızı. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019k). Can Yoldaşları. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019l). Çocuk İhtiyar. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019m). Çocukluk Arkadaşım. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019n). Dağdaki Yabancı. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019o). Deniz Kızı. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019ö). Devlet Kuşu. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019p). Dilenci Baba. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019r). Doğduğum Ev. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019s). El Kapısı. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019ş). Eskicinin Köpeği. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019t). Güllü Bahçe. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019u). Hacı Baba. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019ü). Karakaçan. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019v). Kartalın Yuvası. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019y). Kırk Ev Kedisi. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019z). Kız Evlat. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019aa). Köyde Unutulanlar. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019bb). Köydeki Arkadaşım. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019cc). Köyden Gelen Kız. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019çç). Kuklacı. İstanbul: İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019dd). Kuyulu Bahçe. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019ee). Küçük Bey. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019ff). Küçük Erkek. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019gg). Küçük Hanım. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019ğğ). Küçük İşportacı. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019hh). Küçük Serseri. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019ıı). Satılan Çocuk. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019ii). Sokak Köpeği. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019jj). Sokaktan Gelen Çocuk. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019kk). Süt Kardeşler. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019ll). Sütannem Nazlı. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019mm). Şeytan Çocuk. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019nn). Tanrı Misafiri. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019oo). Toprak Adamları. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019öö). Yetim Ali. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019pp). Yetimler Güzeli. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Tuğcu, K. (2019rr). Yılanlı Bağ. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Türk Dil Kurumu Güncel Sözlük. (2019). Fındıkçı. www.tdk.gov.tr (Erişim: 10.07.2021).
• Türk Dil Kurumu Güncel Sözlük. (2019). Gözü olmak. www.tdk.gov.tr (Erişim: 10.07.2021).
• Türk Dil Kurumu Güncel Sözlük. (2019). Namus. www.tdk.gov.tr (Erişim: 11.07.2021).
• Türk Dil Kurumu Güncel Sözlük. (2019). Varmak. www.tdk.gov.tr (Erişim: 10.07.2021).
• Tyson, L (2006). Critical Theory Today. A User Friendly Guide. New York: Routledge.