Post-Modern Romanlarda “İçeriksizlik” Sorunu ve Bunun Karşı-Örneği Olarak Yeni Yalan Zamanlar’da Anlamın Post-Modern İnşası

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 2, 153 - 188, 30.12.2021

Tamer Kütükçü

Öz

Türk edebiyatına girişi noktasında ihtilaflar bulunan, ancak kabaca 1970’lerden sonra ilk örneklerini vermeye başladığı yönünde genel bir kanaat ileri sürülen, asıl etkinliğini ise 1990-2010 arası sergileyecek olan post-modernizm, yerleşik anlatı ölçütlemelerine muhalif pek çok kriteri muhteva ettiği gibi, özellikle “anlamsal bütüncüllüğün parçalanması” ve “klasik-kanonik anlamların yitime uğraması” noktasında (yeni) bir değerleme ortaya koymuştur. (Bkz: Koçakoğlu, 2012: 1-200)) Bu, her ne kadar kanıksanmış kimi “anlamların” sorguya açılması noktasında esasen septik bir alan inşa edebilmesiyle belli kazanımlara aday bir eylemi tanımlıyorsa da, pratikte çoğu zaman anlamın tümden ya da çok büyük ölçüde ortadan kaybolduğu (ya da ciddi anlamda ikincillendiği), bunun yerine “kurgu çeşitlemelerinin”, “anlatımsal oyunların”, “metinsel attraksiyonların” egemenliğini kurduğu anlatıların teşekkülüyle sonuçlanmıştır. Bu da, maalesef, Türk romanına bir “içeriksizlik” sorununu –pek çok örnekte- beraberinde getirmiştir. Bununla beraber, söz konusu durumun az sayıdaki istisnai örneklerinden biri, İnci Aral’ın Yeni Yalan Zamanlar romanıdır. Nitekim İnci Enginün, Yeni Yalan Zamanlar’ın post-modern romanın en iyi örneklerinden biri olarak, adından daha fazla söz edilmeyi hak ettiğini belirtir. (Enginün, 2001, 361-362) Bu “ayrıcalıkta”, romanın post-modern romanın kriterlerini karşılama gayreti kadar, “anlam” meselesindeki bir hassasiyeti de aynı ölçüde gözetmesinin payı yadsınamaz konumdadır. Zaten yazar bir röportajında doğrudan bu durumun altını çizer. Yeni Yalan Zamanlar’ın post-modern bir roman olarak değerlendirilebilceğini, post-modern roman yazmanın zor olmadığını, bunun bir tercih meselesi olduğunu, post-modern bir metnin ille içeriksiz bir metin olması gerekmediğini ifade eder. (Özdemir, 2004: EK-1) Yeni Yalan Zamanlar’da, bir taraftan post-modern roman ölçütlerini izlerken, bir taraftan da içeriğin/anlamın nasıl post-modern – parçalı bir biçimde üretildiğini gözlemlemek adına, anlatının anlatıbilimsel (narratolojik) incelemesini yapmak, dikkate değer sonuçlar ortaya koyabilir.

Anahtar Kelimeler

Anahtar Kelimeler: Post-modernizm, İçeriksizlik, Anlam ve Gerçeklik Yitimi, Anlamın Post-modern Üretimi, Anlatıbilim

The Problem of “No Content” in Post-Modern Novels and the Post-Modern Constructıon of Meaning in Yeni Yalan Zamanlar as a Counter Example

Öz

While post-modernism, which gained effectiveness in Turkish literature towards the end of the 20th century, revealed a richness in the manifestation of "new" narratives and "new" texts, it also brought along controversial areas, especially in terms of the erosion of "meaning" and its loss in many examples. Indeed, in many narratives of this period, it is possible to talk about a situation/problem of "contentlessness" or "subordination of content" (substitution of narrative "games", "riddles", "surprises", "some attractions" and their dominance instead). However, for a more limited number of narratives, it is seen that there is an effort to meet between "post-modern narrative" and "content". In the article, by making a narratological analysis of the novel Yeni Yalan Zamanlar, which can be evaluated in this context, it has been tried to reveal how the content/meaning is produced within the criteria of post-modern novel. The findings are that each post-modern act actually achieves a functional position in establishing (or revealing) the basic meanings of the novel.

Anahtar Kelimeler

Post-modernism, contentlessness, loss of meaning and reality, post-modern production of meaning, narratology

Kaynakça

• Alaaatin, K. (2007). “1970’ten günümüze roman.” Türk Edebiyatı, 81.
• Aral, İ. (1994). Yeni yalan zamanlar. İstanbul: Özgür Yayınevi.
• Argun, Ş. (1992). “Postmodern yaşantılar, medya ve bizler.” Birikim, 117-120.
• Chatman, S. (1978). Story and discourse. İthacca: Cornell University Press.
• Çetişli, İ. (2008). Batı edebiyatında edebi akımlar. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ecevit, Y. (2006). Türk edebiyatında postmodernist açılımlar. İstanbul. İletişim Yayınları.
• Emre, İ. (2006). Postmodernizm ve edebiyat. Ankara. Anı Yayıncılık.
• Enginün, İ. (2001). Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Genette, G. (1983). Narrative discourse. New York: Cornell Univeristy Press.
• _____________. (1997). Paratexts. Cambridge: Cambridge University Press.
• İlkhan, İ. (2012). “Postmodern edebiyatta işlevsellik ve insan unsurunun konumlandırılması.” Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 109-116.
• Jameson, F. (2008). Postmodernizm ya da geç kapitalizmin kültürel mantığı. (Çev: Nuri Plümer, Abdülkadir Gölcü). Ankara: Nirengi Kitap
• Koçak, O. (1996). “Aynadaki kitap/kitaptaki ayna.” Kara Kitap üzerine yazılar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Koçakoğlu, B. (2012). Anlamsızlığın anlamı: postmodernizm. Ankara: Hece Yayınları.
• Lanser, S. S. (1981). The narrative act. Princeton: Princeton University Press.
• Narlı, M. (2009). “Postmodern roman ve modern gerçekliğin yitimi.” Türkbilig, 122-132.
• Onega, S. Landa J. A. G. (1999). Narratology: an introduction. New York: Longman.
• Özdemir, G. (2004). İnci Aral ve romancılığı. (Yüksek Lisans Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi. Trabzon.
• Prince, G. (1989). A dictionary of narratology. Lincoln: University of Nabraska Press.
• Timur. K. (1999). “Tanımı yapılamayan post-modernizm.” Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 319-323.