An Evaluation of the Fiscal Practices Resembling Taxation during the Era of Prophet Muhammad in the Light of the General Principles of Tax Law

Yıl 2024, , 285 - 321, 30.06.2024

Yusuf Suicmez

https://doi.org/10.32955/neu.istem.2024.10.1.12

Öz

Besides their religious missions, prophets also exhibited certain characteristics in secular professions. One of the prominent professions associated with Prophet Muhammad was trade. Due to this aspect, the financial regulations mentioned in the Quran and Sunnah hold particular significance. The clarity provided by the Sunnah regarding trade and taxation practices mentioned in the Quran necessitated further examination within the framework of hadith studies. The emergence of tax practices is undoubtedly one of the most significant events in the history of politics and economics. While various theories exist regarding the reasons behind the inception of taxation, attributing it to a single event does not align with human experience. Particularly with the establishment of state systems, tax practices took on a different dimension. The conflict between taxes collected on behalf of the state and the legitimate interests and sense of justice of societies led to questioning tax practices. Over time, the understanding that the power to levy taxes belonged to those in authority led to the assertion that taxation itself was contrary to law and lacked a legitimate basis. These inquiries naturally resulted in the discovery of principles that legitimize taxes and ensure their oversight. Despite debates arising from differences in historical contexts and economic systems, a consensus was reached on certain principles that also align with religious and ethical values. This consensus struck a balance between rejecting tax law entirely based on unjust practices by those in power and denying the legitimacy of taxation itself. In our study, we focused on six general principles of tax law aimed at maintaining this balance. These principles are as follows: the rule of law, equality and justice, legality, efficiency (economic viability), proportionality and reasonableness, certainty and transparency, and consideration of the public interest. While examining tax-related events and narratives during the era of Prophet Muhammad, we distinguished between religious and customary taxes, shedding light on some conceptual issues. Additionally, we evaluated the historical changes in these principles, considering the interplay of concepts and the general tax principles we relied upon. Given its close relationship with law, commerce, history, biography (siyer), and hadith, our interdisciplinary approach did not impose strict source limitations. Prophet Muhammad’s life experiences related to trade, influenced by his role as a prophet, continue to resonate in certain principles and practices of contemporary commercial law. His stance against unjust tax practices and successful application of fundamental principles of a free-market economy have inspired economies worldwide, including the European Union. The abolition of customs duties, establishment of free-market conditions, protection of the public interest, and ensuring tax justice constitute essential elements of a sustainable economic system, as exemplified by the financial practices during Prophet Muhammad’s era. Although certain practices divergent from those of Prophet Muhammad (peace be upon him) emerged over time, the stipulations and principles pertaining to commercial ethics in the Qur'an and Sunnah curtailed the proliferation of such practices. In analyzing the congruence between the practices from Prophet Muhammad's period and these principles, we employed deduction and comparative analysis methods.

Anahtar Kelimeler

Law, Hadith Prophet Muhammad Era Taxes, General Tax Principles, Tax Equity, Tax Law

Hz. Muhammed Dönemi Vergi Nitelikli Mali Uygulamalarının Vergi Hukukunun Genel İlkeleri Açısından Değerlendirmesi

Öz

Peygamberlerin dini misyonları yanısıra dünyevi mesleklerde de öne çıkan bazı becerileri bulunmaktadır. Hz. Muhammed’in mesleki becerileri içerisinde öne çıkan mesleği ticaret olmuştur. Bu özelliği sebebiyle Kuran ve Sünnet’te yer alan mali düzenlemeler ayrı bir önem taşımaktadır. Kuran-ı Kerim’de genel olarak belirtilen ticaret ve vergilerle ilgili uygulamaların Hz. Muhammed’in sünnetinde açıklığa kavuşmuş olması, konunun hadis ilmi çerçevesinde de incelenmesini gerekli kılmıştır. Hz. Muhammed’in ticaret alanında öne çıkan önemli düzenlemelerinden birisi vergi uygulamalarında olmuştur. Bu uygulamaların tümü, dinin temel amaçlarından birisi olan adaleti sağlamaktı. Bu yüzden bu çalışmamızda vergi adaletini sağlamayı amaçlayan hem dinin hem de hukukun genel ilkeleri ışığında Hz. Muhammed dönemi vergi nitelikli olay ve rivayetleri incelemeyi amaçladık. İnsanlık siyaset ve ekonomi tarihindeki en önemli olaylardan birisi de şüphesiz vergi ‎uygulamalarının ortaya çıkışıdır. Vergi uygulamasının ortaya çıkış sebebi ile ilgili farklı ‎görüşler ileri sürülmüş olsa da vergi uygulamalarına neden olan olayın tek bir olay ile ‎açıklanmaya çalışılması insanlık deneyim tecrübelerine uygun değildir. Özellikle devlet ‎düzenlerinin ortaya çıkması ile vergi uygulamaları farklı bir boyut kazanmıştır. Devlet adına alınan vergilerin ‎toplumların meşru menfaatleri ve de adalet duygusu ‎ile çatışmasının ortaya çıkması vergi ‎uygulamalarının sorgulanmasına neden oldu. Zamanla vergilendirme yetkisinin devlet erkini elinde bulunduranlara ait olduğu anlayışı gelişmiş buna karşı olarak da verginin bizatihi kendisinin hukuka aykırı olduğu dolayısıyla da meşru bir ‎‎zemininin bulunmadığı iddia edilmiştir. Bu sorgulamalar doğal olarak vergilerin ‎meşruiyetini sağlayan sebep ve denetimini sağlayan ilkelerin keşfi ile sonuçlanmıştır.‎ Dönem koşulları ve ekonomik sistemlerdeki farklılıklar bu ilkelerin sayısı ve niteliği konularında tartışmalara sebep olmasına rağmen din ve ahlak ilkeleri ile de uyumlu olan vergi hukukunun anayasası olarak da ‎nitelenen bazı ilkeler konusunda bir uzlaşı sağlanabilmiştir. Bu uzlaşı devlet iradesini elinde bulunduranların sebep olduğu haksız uygulamalar ile vergi ‎hukukunu bu gerekçe ile bir bütün olarak reddeden anlayışlar arasındaki dengeyi kurmuştur.‎ Çalışmamızda bu dengeyi korumayı amaçlayan vergi hukukuna ait genel altı ilkeyi esas aldık. Bu ilkeler şunlardır: Hukuk devleti ilkesi, eşitlik ve adalet ilkesi, kanunilik ilkesi, etkinlik (iktisadilik) ilkesi, orantılık ve ölçülülük ilkesi, belirlilik ve açıklık ilkesi, kamu yararının gözetilmesi ilkesi. Bu ilkeler doğrultusunda Hz. Muhammed dönemi vergi uygulamalarını incelerken dini ve örfi nitelikli olan vergileri birbirinden ayırarak kavramsal bazı sorunları da aydınlatmaya çalıştık. Bunu yaparken kavramların ve de çalışmamızda esas aldığımız genel vergi ilkelerinin tarihsel süreç içerisinde uğradıkları değişimleri de dikkate alarak Hz. Muhammed dönemi vergi uygulamalarını değerlendirdik. Çalışmamız özellikle hukuk, ticaret, tarih, siyer ve de hadis alanı ile yakından ilişkili olduğu için çalışmamızda, çalışmamızın sınırlılıkları ölçüsünde kaynak sınırlamasına gitmeden interdisipliner bir yaklaşımı esas aldık. Hz. Muhammed’in peygamber olmasının bir sonucu olarak ticaret ile ilgili yaşam tecrübelerinin etkisi geçmişte olduğu gibi günümüz ticaret hukukunun bazı ilke ve uygulamalarında etkisini göstermektedir. Hz. Muhammed’in özellikle haksız vergi uygulamalarına karşı takındığı tavır ve serbest piyasa ekonomisinin bazı temel ilkelerini başarı ile uygulaması, zamanla bu uygulamaların Avrupa Birliği dahil birçok ülke ekonomisi için ilham kaynağı olduğu kanaatindeyiz. Nitekim gümrük vergilerinin kaldırılması, serbest piyasa koşullarının oluşturulması, kamu yararının korunması ve vergi adaletinin sağlanması gibi sürdürülebilir bir ekonomik sistemin olmazsa olmazlarının Hz. Muhammed döneminin mali uygulamalarının genel çerçevesini oluşturmuştur. Zaman içerisinde Hz. Muhammed dönemindeki uygulamalara aykırı bazı uygulamalar ortaya çıkmış olsa da Kuran ve Sünnet’teki ticaret ahlaki ile ilgili hüküm ve ilkeler bu tür uygulamaların yaygınlaşmasını engellemiştir. Hz. Muhammed dönemi uygulamaları ile bu ilkeler arasındaki uyumu analiz ederken istikra ve karşılaştırma metotlarından yararlandık.

Anahtar Kelimeler

Hukuk, Hadis, Hz. Muhammed Dönemi Vergileri, Genel Vergi İlkeleri, Vergi Adaleti, Vergi Hukuku

Kaynakça

• ʿAbdurrezzâḳ, Ebû Bekr ʿAbdurrezzâḳ b. Hemmâm es-Sanʿânî. el-Musannef. Kahire: Dâru’t-Teʿṡîl, 2015.
• Aḥmed, Ebū ʿAbdullāh Aḥmed b. Muḥammed b. Ḥanbel eş-Şeybānī. el-Musned. thk. Şuʿayb el-ʾArnavūṭ ile ʿĀdil Murşid vd. (son). 50 Cilt. Beyrūt: Muessesetu’r-Risāle, 1421.
• Ak, Ayhan. “İslam Hukuku Perspektifiyle Tabiî Hukuk Yaklaşımının Analizi”. Kocatepe İslami İlimler Dergisi 5/2 (15 Aralık 2022), 231-248. https://doi.org/10.52637/kiid.1182397
• Aksu, Mustafa. “İslâm Dininde Cihad ve Hz. Peygamber’in Savaşla İlgili Uygulamaları (Sünen-İ Tirmizî Özelinde Bir Değerlendirme).” Journal of International Social Research 9/43 (2016).
• Algül, Hüseyin. “Fedek”. TDV İslam Ansiklopedisi. 12/294-295. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
• Altun, İsmail. “Hz. Ebû Bekir ile Hz. Fâtıma Arasında Yaşanan Fedek Meselesine Sünnî ve Şiî Yaklaşımların Analizi”. İslam Araştırmaları Dergisi 27 (2012), 25-28.
• Arslan, Ahmet - Aydin, Ayşe. “Ethics And Tax Ethics: A Theoretical Evaluation In Terms Of Wagner’s Taxation Principles”. Türk Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 6/2 (25 Ekim 2021), 85-97.
• Bakar, Feride vd. “Vergilemede Adalet Normunun Çeşitli Ülke Anayasalarındaki Görünümü”. Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi 5/2 (01 Aralık 2013), 62-77.
• Bakkal, Ali. “Adalet Kavramının Çeşitli Tezahürleri”. Katre International Human Studies Journal 5 (07 Ekim 2018), 1-8.
• Barizah, Nur vd. “A comparative study of zakah and modern taxation”. Journal of King Abdulaziz University: Islamic Economics 20/1 (2007).
• Belâẑurî, Aḥmed b. Yaḥyâ b. Câbir el-. Futûḥu’l-Buldân. Beyrût: Dâru ve Mektebetu’l-Hilâl, 1988.
• Beri̇ş, Hamit Emrah. “Modern Devletin Hukuk Döngüsü: Egemenlik, Parlamento ve Yasa”. Muhafazakar Düşünce Dergisi 16/58 (15 Haziran 2020), 37-53.
• BM, Britannica Money. “Taxation - Equity, Efficiency, Revenue”. Erişim 29 Ocak 2024. https://www.britannica.com/money/topic/taxation/Principles-of-taxation
• Bozkurt, Nahide. “The Life of Muhammad Before Prophetic Call in the Sirah of Ibn Ishaq”. Siyer Araştırmaları Dergisi 11-Hz. Muhammed (sas) Özel Sayısı (28 Aralık 2021), 11-28.
• Buḫārī, Ebū ʿAbdillāh Muḥammed b. İsmāʿīl b. İbrāhīm. el-Cāmiʿu’l-Musnedu’s-Saḥīḥu’l-Muḫtasar. 9 Cilt. Beyrūt: Dāru Ṭūḳu’n-Necāt, 1422.
• Buyrukoğlu, Selçuk - Buzkiran, Davut. “Klasik ve Modern Vergileme İlkeleri Çerçevesinde Uzlaşma Müessesesi”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 5/7 (29 Ekim 2016), 2077-2091.
• Cengiz, Kallek. “Haraç”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/71-90. Ankara: TDV Yayınları, 1997.
• Cessâs, Ebû Bekir Aḥmed b. ʿAlî er-Râzî el-. Şerḥu Muḫtasari’ṭ-Ṭaḥâvî. Bayrūt: Dâru’l-Beşâʾir, 1431.
• Ceylan, Bersu. “Danıştay İçtihatlarında Anayasal Vergileme İlkelerinin Yansımaları”. Gümrük ve Ticaret Dergisi 7/21 (30 Eylül 2020), 30-43.
• Çağan, Nami. “Demokratik Sosyal Hukuk Devletinde Vergilendirme”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 37/1 (01 Mayıs 1980), 129-151. https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000000814
• Çağrıcı, Mustafa. “Adalet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/341-343. Ankara: TDV Yayınları, 1988.
• Çeker, Orhan. “Havaic-i Asliyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 16. Ankara: TDV Yayınları, 1997.
• Çelebi, İlyas. “Sünnetullah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/159-160. Ankara: TDV Yayınları, 2010.
• Çeli̇k, Mustafa Yıldırım-Sümeyye. “Peygamberlerin Sanatsal Faaliyetleri Üzerine”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 29/29 (01 Haziran 2010), 67-94.
• Damirli, Mehmet. Genel Hukuk Teorisi (Türkiye’de Tarihi Gelişimi ve Çağdaş Durumu). Ankara: Adalet Yayınevi, 2024.
• Dârimî, Ebû Muḥammed ʿAbdullâh b. ʿAbdurrahman et-Temîmî ed-. el-Musned‎. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l-ʿArabî‎, 1407.
• Demi̇rkol, Kurtuluş. “Tanzimat Fermanı Bağlamında İspenç Vergisi”. Türk Dünyası Araştırmaları 117/231 (16 Aralık 2017), 167-182.
• DİA. “Gümrük”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 14. Ankara: TDV Yayınları, 1996.
• Di̇ndi̇, Emrah. “Cahiliye Dönemindeki Mali Yükümlülükler ve Bunların Kur’an’daki Yansımaları”. Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/2 (01 Ağustos 2016), 57-92.
• Du Preez, Hanneke. A construction of the fundamental principles of taxation. South Africa: University of Pretoria, PhD Thesis, 2015.
• Duman, Soner. “Hz. Peygamber (s. a.v.) ve Hulefâ-i Râşidîn Dönemlerinde Zekât”. International Journal of Islamic Economics and Finance Studies 4/1 (31 Mart 2018), 57-78. https://doi.org/10.25272/j.2149-8407.2018.4.1.04
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sunen. 7 Cilt. Beyrût: Daru’r-Risaleti’l-Alemiyye, 2009.
• Ebû Yûsuf, Yaʿḳûb b. İbrâhîm el-Enṡârî. el-Ḫarâc. Mısır: Mektebetu’l-Ezheriyye li’t-Turâsi, ts.
• Ebû ʿUbeyd, el-Kasim b. Sellam. Kitâbu’l-Emvâl. Beirut: Dār al-Fikr, ts.
• Erkal, Mehmet. “Ganimet”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 13/351-354. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1996.
• Erkal, Mehmet. “Öşür”. TDV İslam Ansiklopedisi. 34/97-100. Ankara: TDV Yayınları, 2007.
• Erkal, Mehmet. “Zekât”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 44. Ankara: TDV Yayınları, 2013.
• Eskicioğlu, Osman. Çağdaş Vergi Anlayışının İslam Hukuku Açısından Eleştirisi. İzmir: İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, 2007.
• Ezherî, Ebû Manṡûr Muḥammed b. Aḥmed b. el-Herevî el-. Tehẑîbu’l-Luğa. Beyrût: Dâru İḥyâi’t-Turâŝi’l-ʿArabî, 2001.
• Fayda, Mustafa. “Fey”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/511-513. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
• Fayda, Mustafa. “Hz. Ömer ve Ticaret Malları Vergisi Veya Uşûr”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 25/3-4 (01 Aralık 1981), 169-178.
• Genç, Yıldıray - Yaşar, Recep. “Vergilemede adalet ve etkinlik ilişkisi”. Vergi Dünyası 338 (2009), 34-40.
• Güriz, Adnan. Hukuk Felsefesi. Ankara: Siyasal Kitabevi, 14. Basım, 2019.
• Hamîdullah, Muhammed. “Hayber”. 17/20-22. Ankara: TDV Yayınları, 1998.
• Hatib, Ebu Bekir Ahmed b. Ali el-Bağdadi el-. Tarihu Bağdad. 17 Cilt. Beyrût: Daru’l-Garbi’l-İslami, 2002.
• (IBE), Instıtue of Busines and Ethics. “Tax Avoidance as an Ethical Issue for Business”. Erişim 17 Şubat 2024. https://www.ibe.org.uk/resource/tax-avoidance-as-an-ethical-issue-for-business.html
• İbn Abdilberr, Ebu Ömer Yusuf b. Abdillah. ed-Dureru fi İhtiasari’l-Meğazi ve’s-Siyer. Kahire: Daru’l-Mearif, 1403.
• İbn Ḥazm, Ebû Muḥammed ʿAlî b. Aḥmed. el-Muḥallâ bi’l-Âŝâr. I-XII Cilt. Beyrūt: Dâru’l-Fikr‎, 2002.
• İbn Hişâm, Ebû Muḥammed ʿAbdulmelik b. Hişâm el-Ḥimyerî. es-Sîretu’n-Nebeviyye. 2 Cilt. Mısır: Mektebetu Muṡṭafâ el-Bâbî’l-Ḥalebî‎, 1955.
• İbn Ruşd, Ebu’l-Velīd Muḥammed b. Aḥmed b. Muḥammed b. Aḥmed el-Ḳurṭubī. Bidāyetu’l-Muctehid ve Nihāyetu’l-Muḳteṣid. 4 Cilt. Kahire: Dāru’l-Ḥadiŝ, 1425.
• İbnu’l-Cevzī, Cemālu’dīn ʿAbdurraḥmān. el-Mevẕūʿāt. thk. ʿAbdurraḥmān. 3 Cilt. Medīne: Mektebetu’s-selefiyye, 1388.
• İbnu’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec ʿAbdurraḥmân b. ʿAlî. Câmiʿu’l-Mesânîd. 8 Cilt. Riyad: Mektebetu’r-Ruşd‎, 2005.
• İbnu’l-Esir, Ebu’l-Hasan Ali b. Ebi’l-Kasım. en-Nihaye fi Garibi’l-Hadis. 5 Cilt. Beyrût: el-Mektebetu’l-İlmiyye, 1979.
• İçmen, Murat. 1980’den günümüze gelir vergisi unsurlarının vergi adaleti yönüyle değerlendirilmesi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Maliye Ana Bilim Dalı, Doktora, 2018.
• ʿİmrânî, Ebû’l-Ḥuseyn Yaḥyâ b. Ebi’l-Ḫayr b. Sâlim el-. el-Beyân fî Meẑhebi’l-İmâm eş-Şâfiʿî. 8 Cilt. Cidde: Dâru’l-Minhâc‎, 2000.
• Jöbstl, Hannes - Rosenberg, Dean. “The Humanization of War Reparations: Combatant Deaths and Compensation in Unlawful Wars”. Michigan Journal of International Law 45/1 (2023), 39-91.
• Kallek, Cengiz. “Meks”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/583-588. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Karaosmanoğlu, Hande. Türkiye’de Vergi Aflarının Vergilemede Etkinlik ve Adalet Üzerindeki Etkileri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2009.
• Kayaoğlu, İsmet. “İslâm’da Adalet Mefhumu”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 27/1-4 (01 Ağustos 1985), 201-206.
• Kazıcı, Ziya. “Osmanlılarda Örfi Vergiler ve Bu Vergilerin Kaynağı Olan Örfi Hukuk”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4 (03 Ocak 2014). https://doi.org/10.15370/muifd.49025
• Kenanoğlu, Macit. “Vergi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/52-58. Ankara: TDV Yayınları, 2013.
• Kiprotich, BA. “Principles of taxation”. governance 5/7 (2016), 341-352.
• Koehler, Benedikt. Early Islam and the Birth of Capitalism. Lanham, Md.: Lexington Books, 2014.
• Kumrulu, Ahmet. “Vergi Hukukunun Birkısım Anayasal Temelleri”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 36/1 (1979).
• Maçin, Hasan. İslam Hukukunda zekat matrahları ve vergi ilişkisi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı, İslam Hukuku Bilim Dalı, Doktora, 2014.
• Mâlik, Ebû ʿAbdullâh Mâlik b. Enes b. Mâlik el-Medenî. el-Muvaṭṭaʾ (Rivâyetu Yaḥyâ el-Leyŝî). Fas: Meclisu’l-ʿİlmî, 1434.
• Mâlik, Ebû ʿAbdullâh Mâlik b. Enes b. Mâlik el-Medenî. el-Muvaṭṭaʾ (Rivâyetu’ş-Şeybânî). Beyrût: el-Mektebetu’l-ʿİlmiyye, ts.
• Mankan, Veysel - Türkoğlu, Gaffar. “İslam Alimlerinin Düşünceleri Ekseninde “İslam Devleti" Anlayışı”. İktisadi ve İdari Yaklaşımlar Dergisi 2/2 (15 Aralık 2020), 202-222. https://doi.org/10.47138/jeaa.817845
• Mâverdî, Ebû’l-Ḥasen ʿAlî b. Muḥammed el-Baṡrî el-. el-Aḥkâmu’s-Sulṭâniyye. Kahire: Dâru’l-Ḥadîs, ts.
• Erkal, Mehmet. “Cizye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 8. Ankara: TDV Yayınları, 1993.
• Menekşe, Ömer. “İslam Düşünce Tarihinde Devlet Anlayışı: Mâverdi ve Nizâmülmülk Örneği”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 5/2 (2005), 193-211.
• Muhammed Abdulhalik Fakir. Hz. Peygamber Ve Dört Halîfe Dönemi Zekât Uygulamaları. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İslam Tarihi Ve Sanatları Anabilim Dalı, İslam Tarihi ‎Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Muḳâtil b. Suleymân, Ebû’l-Ḥasen Muḳâtil b. Suleymân el-Belḫî. Tefsîru Muḳâtil b. Suleymân. Beyrût: Daru’l-iḥyāi’t-turāŝi’l-ʿarabiyyi, 1423.
• Niẓâmu’l-Mulk, Ebû ʿAlî el-Ḥasan b. ʿAlî eṭ. Siyâsetnâme= Siyeru’l-Mulûk. Katar: Dâru’s-Seḳâfe, 1407.
• (ÖAD), Özgürlük Araştırmaları Derneği. “Vergilendirmenin Ahlakiliği”. Özgürlük Araştırmaları Derneği (blog), 25 Ekim 2023. https://oad.org.tr/yayinlar/vergilendirmenin-ahlakiligi/
• Öz, Veysel. Doğuşundan Emeviler’in sonuna kadar zekât müessesesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı, Doktora, 2021.
• Özarslan, Serdar Semih. “İslam Hukuk Sistemine Dahil Ülkelerden İran Ve Arabistan Anayasalarında Verginin Kanuniliği İlkesine Dair Bir Bakış”. Bartın Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 18 (31 Aralık 2022), 32-50.
• Özhan, Mahir - Keyi̇fli̇, Nazlı. “Vergi Gelirleri, Kentleşme ve Demokrasi: G20 Ülkeleri Üzerine Ekonometrik Bir Çalişma”. EKEV Akademi Dergisi 84 (27 Aralık 2020), 391-408.
• Özkan, Mustafa. “Medine Vesikası”. TDV İslâm Ansiklopedisi. C. EK-2. Ankara: TDV Yayınları, 2019.
• Özkaya, Gülen. AİHS ve Anayasa Hukuku Bağlamında Vergide Adalet İlkesi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ekonomi Hukuku Ana Bilim Dalı, Ekonomi Hukuku Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Özkök, İlyas. Osmanlı maliyesinde cizye vergisi. Antalya: Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Maliye Ana Bilim Dalı, Maliye Bilim Dalı, Doktora Tezi, 2022.
• Öztürk, Müge V. “Vergilerin Kanunîliği İlkesinin Tarihî Gelişimi”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 16/0 (2014), 4815-4841.
• Paksoy, Kadir. “Sa‘lebe Hadisinin Sened ve Metin Açısından Tenkidi”. Hadis Tetkikleri Dergisi 2/2 (30 Aralık 2004), 63-85.
• Peli̇n, İbrahim. “Verginin Tarihsel Evrimi ve Batı İle Doğu Arasında Bu Hususta Muvazilik”. Journal of Istanbul University Law Faculty 1/4 (09 Eylül 2011), 401-406.
• Salihoğlu, Mahmut. “ZEKÂT”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44/207-209. Ankara: TDV Yayınları, 2013.
• Seḫâvî, Ebû’l-Ḫayr Muḥammed b. ʿAbdurraḥmân b. Muḥammed es-. el-Ecvibetu’l-Murḍiyye fî mâ Suʾile’s-Seḫâvî ʿanhu mine’l-Eḥâdîŝi’n-Nebeviyye. Mısır: Dâru’r-Râye, 1418.
• Sirkeci, Osman - Abdula, Mohamad Sami. “Tax treatments in the Middle East civilizations”. International Journal of Social Sciences and Education Research 1/4 (28 Aralık 2015), 1239-1252. https://doi.org/10.24289/ijsser.279133
• Söylemez, Mehmet. “İlk Dönemin İslam Toplumunda Gayrimüslimlerin Yeri: Haklar ve Hoşgörü”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22 (08 Mart 2012), 99-124.
• Suiçmez, Yusuf. “Meḳāṣıdu’ş-şerīʿa Düşüncesinin Hadis Tenkidi Ve Yorumuna Etkileri”. Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi 8/2 (25 Aralık 2022), 109-132. https://doi.org/10.32955/neu.istem.2022.8.2.01
• Suiçmez, Yusuf. “State of Nature Theories and Their Reflections on Education Policies”. Procedia - Social and Behavioral Sciences 1/1 (2009), 1936-1938. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2009.01.340
• Sûlî, Ebû Bekr Muḥammed b. Yaḥyâ es-. Edebu’l-Kuttâb. Mısır: el-Maṭbaʿatu ’s-Selefiyye, 1922.
• Şâfiʿî, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. İdrîs eş-. el-Musned. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1370.
• Şâfiʿî, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. İdrîs eş-. el-Umm. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1403.
• Şener, Orhan. “Principles of Taxation”. Maliye Araştırma Merkezi Konferansları 37 (1997 1996), 77-87.
• Tekbaş, Abdullah. “Vergi Kanunlarının Tabi Olduğu Anayasal İlkeler”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 12 (01 Temmuz 2010), 123-191.
• Teyyare, Erdoğan - Di̇ri̇can, Hüseyin. “Adam Smith’in Vergileme İlkeleri Çerçevesinde Vergiye Gönüllü Uyumun Analizi”. International Journal of Public Finance 7/1 (29 Haziran 2022), 1-26. https://doi.org/10.30927/ijpf.978623
• Topaloğlu, Bekir. “Adl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/387, 388. Ankara: TDV Yayınları, 1988.
• Topaloğlu, Bekir. “Hak”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 15. Ankara: TDV Yayınları, 1997.
• Tunç, Zinnur. “Tahsil Edilemeyeceği Anlaşılan Kamu Alacağı Kavramının Belirlilik İlkesi Bakımından Yargı Kararları Işığında İncelenmesi”. Financial Analysis/Mali Cözüm Dergisi 32/171 (2022).
• Vâḳıdî, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. ʿOmer el-. el-Meğâzî. 3 Cilt. Beyrūt: Dâru’l-Alemî, 1409.
• Yaman, Ahmet. “İslam’ın Temel Kaynakları ve Tarihî Tecrübe Işığında Gayri Müslimlerle Birlikte Yaşamanın Hukukî Çerçevesi”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 40/40 (16 Ocak 2016), 9-36.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Peygamber”. TDV İslam Ansiklopedisi. 34/257-262. Ankara: TDV Yayınları, 2007.
• Yıdırımer, Şahban. “İslam Hukuk ve İktisat Felsefesinde Değer Yargısı Olarak Adalet”. İslam Ekonomisi ve Finansı Dergisi (İEFD) 3/1 (10 Temmuz 2017), 71-88.
• Yurtseven, Ahmet. “İslam’ın İlk Döneminde Vergi Uygulamalarının Topluma Yansıması”. Trakya Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi E-Dergi 8/1 (01 Ağustos 2019), 65-96.
• Yüce, Mehmet - Çeli̇k, Muhammed. “Ahlaki Temellere Dayanan İslam Ekonomisi Sisteminde Devletin Rolü”. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi 69 (06 Kasım 2018), 120-136.
• Zehebî, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. Aḥmed ez-. Mîzânu’l-İʿtidâl fî Naḳdi’r-Ricâl. Dımeşḳ: Muʾessesetu’r-Risâle, 1430.