David Hume’da Kendilik İnşasında Öteki’nin Yeri

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 1 - 23, 30.06.2024

Kübra Çolak Sümeyra Turan

https://doi.org/10.32955/neu.istem.2024.10.1.01

Öz

Bu çalışma, Aydınlanma dönemi filozofları arasında önemli bir yere sahip olan David Hume'un kendilik inşasına dair ortaya koyduğu görüşleri incelemeyi amaçlamaktadır. Filozofun temel amaçlarından birisi, ampirist geleneğe uygun olarak, insan doğasını anlamaya ve açıklamaya çalışmaktır. Diğer bir deyişle Hume, insan doğasını gözlem ve deneyimlere dayalı bir şekilde izah etmeyi amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda düşünür, öncelikle insan zihninin temel çalışma prensiplerini ele alır. Ardından bu prensipler doğrultusunda bir varlık olarak insanın duygu durumlarına dair genel bir yaklaşım ortaya koyar. Bu yaklaşıma göre duygular, nesne ve nedene ihtiyaç duyar. Bu nesne benlik; neden ise zihnin her türlü niteliğidir. İnsan zihni, deneyimlerin bir ürünü olarak şekillenir ve bu deneyimler, insanın kendiliğini oluşturan temel taşlardır. Hume'a göre, insanın duygusal yaşamı da bu deneyimlere dayalıdır. Duygusal deneyimler, nesnelere ve nedenlere bağlıdır, yani insanın iç dünyası ve kimliği dış etkenlere bağlı olarak gelişir. Öncelikle insanın kendisine ait duygular, sevinmesi veyahut üzülmesine sebep olur. Akabinde ise insanın bunları gören bir ötekine ihtiyacı olacaktır. Bunun nedeni de insanın toplumsal bir varlık olmasıdır ve kendilik inşası da ancak öteki'nin varlığıyla anlamlı hale gelecektir. Nitekim insan, eylemlerinde sosyal çevresini göz önünde bulundurur. Diğer bir deyişle kendiliğin inşasında insanın sosyal çevresini oluşturan öteki, güçlü bir zemine sahiptir. İnsanın duygularına ötekinin duyguları eşlik etmediğinde bu duygular da etki gücünü kaybedeceklerdir. Dolayısıyla insanın öteki’lere ihtiyacı vardır. Buradan hareketle çalışmada Hume'un düşünce dünyasında duygular ve duygulara bağlı olarak inşa edilen kendilikte ötekinin yeri ve önemi incelenecektir. Özellikle sevgi ve gurur duyguları ile bunların karşıtları üzerinden konu ele alınacaktır. Zira Hume, sevgi ve gurur gibi olumlu iki duygu ve bunların karşıtları olan nefret ve kendini küçük görme duygularının, insanın kendiliğini belirlediğini ve diğer insanlarla olan ilişkisini şekillendirdiğini düşünür. Bir kişi tek başına sevgi veya nefret duygusunu hissedemez; aynı şekilde bir şeyden gururlanmak veya kendini küçük görmek de mümkün değildir. İnsanın sahip olduğu şeylerin yanı sıra, başkalarının bu şeylere yönelik düşünceleri de önemlidir. Zira Hume’a kadar olumsuzlanan gurur gibi bir duyguya olumlu bir anlam yüklenerek yeniden bir anlam inşasına girişilmesi incelemeye değer bir husustur. Şayet başkalarının düşünceleri bu denli önemliyse gurur, benliği olumlayıcı bir etkiye de sahiptir. Buradan hareketle bu çalışmamızda söz konusu bu olumlayıcı etkinin kişinin erdemli bir benlik tesis etmesindeki yerini de belirlemeye çalışacağız. Diğer bir deyişle gurura yüklenen olumsuz düşünceler bir kenara bırakılarak, bu duygunun erdemli bir ben üretmedeki yeri ve erdeme teşvik etmedeki gücü incelenecektir. Diğer yandan insanı erdemli olmaya sevk edecek duyguların başında sevgi ve nefret gelir. Nitekim insan ötekiler tarafından sevilmek ve benimsenmek ister; bu noktada duyguların da birbiriyle olan bağı açığa çıkmaktadır. Öyle ki bir tarafta gurur, erdemli olmanın aracı olmakta, diğer tarafta insan sevgi duygusu için gururdan faydalanmaktadır. İlk bakışta paradoks gibi görünen bu durumun erdem üretmesi ve bunun kendilikle olan bağı çalışmamızın temel meselesidir. Söz konusu mesele, Humecu bir yaklaşımda duyguların erdemli bir kişilik ve kendilik inşasındaki rolünü ele alarak, bunun diğer insanlarla(öteki) olan ilişkisi üzerinden irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Felsefe Tarihi, David Hume, Gurur, Sevgi, Kendini Küçük Görme, Nefret, Kendilik/Benlik.

The Place of the Other in the Construction of Self in David Hume

Öz

This study aims to analyze the views of David Hume, a prominent figure among Enlightenment philosophers, on the construction of the self. The philosopher's primary goal is to comprehend and elucidate human nature within the empiricist tradition, relying on observation and experience. In other words, Hume aims to explain human nature based on observation and experience. For this purpose, the philosopher first deals with the basic working principles of the human mind. Then, in line with these principles, he presents a general approach to human emotions as a being. According to this approach, emotions need an object and a cause. This object is the self; the cause is all kinds of qualities of the mind. The human mind is shaped as a product of experiences, and these experiences are the cornerstones of the human self. According to Hume, human emotional life is also based on these experiences. Emotional experiences depend on objects and causes, that is, the inner world and identity of man develop depending on external factors. Firstly, one's own emotions cause one to be happy or sad. Subsequently, the human being will need an “other” who recognizes them. The reason for this is that man is a social being and the construction of the self will only become meaningful with the existence of the other. Human beings consider their social environment in their actions. In other words, the other, which constitutes the social environment of the human being, has a strong basis in constructing the self. When the emotions of the human being are not accompanied by the emotions of the other, these emotions will lose their power of influence. Therefore, human beings need others. From this point of view, this study will examine the place and importance of the other in Hume's thought on emotions and the self-constructed depending on emotions. In particular, the subject will be discussed through the emotions of love and pride and their opposites. Hume thinks that two positive emotions such as love and pride and their opposites, hatred, and humility determine the self and shape one's relationship with other people. A person cannot feel love or hatred on his own; likewise, it is impossible to be proud of something or despise oneself. In addition to the things one possesses, the opinions of others about these things are also important. The fact that an emotion such as pride, which was negated until Hume, is given a positive meaning and new construction of meaning is a matter worth examining. If the opinions of others are so important, pride also has a self-affirming effect. Therefore, in this study, we will try to determine the place of this affirmative effect in the establishment of a virtuous self. In other words, by leaving aside the negative thoughts attributed to pride, the place of this emotion in producing a virtuous self and its power to encourage virtue will be examined. On the other hand, love and hatred are the primary emotions that will lead people to be virtuous. People want to be loved and adopted by others; at this point, the interconnectedness of emotions is revealed. Such that, on the one hand, pride is the means of being virtuous, and on the other hand, people utilize pride for the feeling of love. The main issue of our study is the production of virtue in this situation, which seems like a paradox at first glance, and its connection with the self. The issue in question will be analyzed through its relationship with other people by considering the role of emotions in the construction of a virtuous personality and self in a Humean approach.

Anahtar Kelimeler

History of Philosophy, David Hume, Pride, Love, Humility, Hatred, Self/Personality

Kaynakça

• Ainslie, Donald Cameron. Self, Sympathy, And Society In Hume’s Treatise Of Human Nature. Pensilvanya: University Of Pittsburgh Faculty Of Arts And Sciences, Doktora Tezi, 1996.
• Azevedo, Marco Antonio. “We Cannot be Happy in Solitude: Hume on Pride, Love and the Desire of Others’ Happiness”. ethic@ - An international Journal for Moral Philosophy 17/1 (2018), 67-80.
• Baier, Annette. “Hume’s Analysis of Pride”. The Journal of Philosophy 75/1 (1978), 27-40.
• Besser-Jones, Lorraine. “Hume on Pride-in-Virtue: A Reliable Motive?”. Hume Studies 36/2 (2010), 171-192.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 6. Basım, 2005.
• Clack, R. Jerold. “Chisholm and Hume on Observing the Self”. Philosophy and Phenomenological Research 33/3 (1973), 338-348. https://doi.org/10.2307/2106947
• Cohon, Rachel. “Hume’s Indirect Passions”. A Companion to Hume. ed. Elizabeth S. Radcliffe. 159-184. Oxford: Blaclwell Publishing Ltd, 2008.
• Çıvgın, Ayşe Gül. “Locke’da Kişisel Özdeşlik: Kendilik, Bilinç Ve Hafıza”. Kaygı Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi 18/2 (Eylül 2019), 374-390.
• Dağ, Enes. “Spinoza’nın Bilinç Teorisi: ’Fikrin Fikri’, Bilinçte Derece Farkları Ve ’Kendilik Bilinci’”, Hitit İlahiyat Dergisi 21/2 (Aralık 2022), 885-920.
• Deleuze, Gilles. Ampirizm ve Öznellik. çev. Ece Erbay. İstanbul: Norgunk Yayıncılık, 3. Basım, 2021.
• Efil, Şahin. “Kendini ‘Öteki’nde Fark Etmek: Ben-Öteki İlişkisinin Felsefî Uzantıları”. İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi 5/2 (2016), 51-66.
• Erol, Taşkın. David Hume’da İnsan Doğası. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
• Falceto, Christina. “Love And Hatred in Hum(e)an Nature”. Women in Philosophy Annual Journal of Papers 10 (2019), 1-11.
• Farabi. Medinetü’l-Fazıla, Çev. Seyfi Say (Istanbul: Kurtuba Yayınları, 2012).
• Galvagni, Enrico. “Hume on Pride, Vanity and Society”. Journal of Scottish Philosophy 18/2 (2020), 157-173.
• Guietti, Paolo. David Hume’s Philosophy of The Passions, Washington D.C.: The Catholic University of America, Faculty of the School of Philosophy, Doktora Tezi, 1997.
• Hume, David. İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme. çev. Ergün Baylan. Ankara: BilgeSu Yayıncılık, 3. Basım, 2020.
• Hume, David. İnsan Zihni Üzerine Bir Araştırma. çev. Selmin Evrim. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi, 2. Basım, 1986.
• Hume, David. Moral Philosophy. ed. Geoffrey Sayre-McCord. Indianapolis: Hackett, 2006.
• Kim, Byoungjae. “Hume On The Problem Of Other Minds”, British Journal For The History Of Philosophy, 27:3, (2019), 535-555.
• O’brien, Dan. “Sympathy, Self And Others”, Hume On The Self And Personal Identity, Ed. Dan O’brien (İsviçre: Palgrave Macmillan, 2022).
• Ovacık, Zübeyir. (2016). İbn Sînâ Ve Descartes’da Zihnin Kendini İdraki Olarak Ben İdraki. Ekev Akademi Dergisi(66), 713-728.
• Reed, Philip A. “The Alliance of Virtue and Vanity in Hume’s Moral Theory”. Pacific Philosophical Quarterly 93/4 (2012), 595-614.
• Sarıkaya, Nazım. “Hegel’in Kendilik Bilinci Kavramıyla Komediye Yönelik Okuma Modeli”. Tiyatro Eleştirmenliği Ve Dramaturji Bölümü Dergisi 36 (June 2023), 63-90; Kılıç, Emrullah. (2023). İskoç Aydınlanmasında “Ben Ve Başkası” İlişkisinin Yeni Düzeni: Nezaket. Felsefe Dünyası(77), 112-139.
• Şekerci, Ahmet Erhan. Gazzâlî ve David Hume’da Nedensellik ve Mucize. İstanbul: Fotografika Yayıncılık, 2011.
• Taylor, Jacqueline. “Hume on Pride and the Other Indirect Passions” . The Oxford Handbook of Hume. ed. Paul Russell. 295-311. New York: Oxford University Press, 2016.
• Turan, Ramazan - Turan, Sümeyra. “Kendilik Bilinci Bağlamında İbn Bâcce’nin Tedbîru’l-Mütevahhid Kavramı İle F. H. Bradley’in Kendini Gerçekleştirme [Self-Realisation] Kavramları Üzerine Bir İnceleme”. Mevzu – Sosyal Bilimler Dergisi 7 (Mart 2022), 175-194.
• Tusi, Nasiruddin. Ahlak-I Nasıri. (İstanbul: Litera Yayınları, 2004).
• Waldow, Anik. “Hume’s Belief İn Other Minds, British Journal For The History Of Philosophy”, 17(1) 2009: 119–132
• Wilson, Fred. Body, Mind And Self İn Hume’s Critical Realism (Heusenstamm, Almanya: Ontos Verlag, 2008).
• Yıldırım, Mustafa. “David Hume’un Ahlak Felsefesi”. Felsefe Dünyası 3 (Mart 1992), 66-76.