Türkiye'de İşâri Tefsir Üzerine Yayınlanan Akademik Çalışmaların Bibliyometrik Analizi (1925-2023)

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 470 - 503, 31.12.2024

Vedat Yetkin

https://doi.org/10.32955/neu.istem.2024.10.2.05

Öz

Son yıllarda Türkiye’de ilahiyat camiasında dikkate değer bir bilimsel üretkenlik gözlemlenmektedir. Başta tefsir olmak üzere Temel İslâm Bilimleri Anabilim Dalı’nda pek çok yazar adeta birbirleriyle yarışır halde akademik yayınlar sunmaktadır. Yayınlardaki bu nicel artış, bu çalışmaların bilimsel seyrinin hangi konularda seyrettiği ve entelektüel ilginin daha ziyade ne yönde ilerlediği gibi soruları akla getirmektedir. Bu araştırmada hem tasavvuf hem de tefsir alanındaki akademisyenlerin ilgi alanına giren işârî tefsir konulu akademik yayınların bibliyometrik bir analizi yapılmıştır. İşârî tefsir alanında 2023 yılı sonuna kadar yayınlanan makaleleri bütün tarihsel süreçleri dikkate alarak inceleyen bir çalışma bulunmamaktadır. Bibliyometrik analiz kısaca matematiksel ve istatistiksel yöntemlerle kitap, tez ve akademik dergi gibi bilimsel yayınların incelenmesidir. Bu yöntem sonucunda ise veriler sayısal analiz yoluyla yorumlanmaktadır. Elde edilen bu veriler ile yapılan çalışmaların bilimsel verimliliği ölçülebilmektedir. İşârî tefsir konulu akademik çalışmaların analizinin yapıldığı bu araştırma, 1925-2023 yılları arasında yayımlanan araştırma makalesi, makale çevirileri, lisansüstü tez çalışmaları, sempozyum bildiri metinleri ve telif kitapları kapsamaktadır. Taramalar sonucu erişilen çalışmaların yayın yılı, konusu, yazar sayısı ve akademik profili vb. parametreler üzerinden analizi yapılmıştır. Veriler kodlanarak grafik ve tablolar halinde görselleştirilmiştir. Bu araştırmanın amacı ise bibliyografik çalışmalardan farklı olarak 1925’ten 2023 yılına kadar işârî tefsir alanına giren akademik yayınları inceleyerek, çalışmaların durumu hakkında tespitlerde bulunmaktır. Söz konusu tarih aralığında yayınlanan 217 lisansüstü tez ve 197 akademik makale tespit edilmiştir. Bu yayınların %52’si tefsir, %24’ü tasavvuf ve %24’ü de geri kalan bilim dalları kapsamında çalışılmıştır. Bu veriler göstermektedir ki; işârî tefsir konulu çalışmalar tasavvuf ve tefsir araştırmacıları dışındaki birçok temel İslam bilimlerinde araştırmalar yapan kişilerin de ilgisini çekmektedir. Nitekim işârî tefsir telifi günümüzde hala güncelliğini korumaktadır. İşârî tefsir konulu çalışma yapan araştırmacıların en çok zorlandığı nokta literatür taramasıdır. Nitekim ayrı ayrı iki binli sayıları geçen tefsir ve tasavvuf alanındaki lisansüstü tezlerin teker teker incelenmesi gerekmektedir. Bu nedenle araştırmada işârî tefsir konulu tezlerin kronolojik bir listesi verilmiştir. Bu sayede araştırmacılar bu alandaki yapılan tezlerin bilgisine daha net ulaşabileceklerdir. Bunun yanında bu zamana kadar telif edilen birçok işârî tefsir henüz akademik düzeyde çalışılmamıştır. Bütün bu veriler önümüzdeki yıllarda bu alandaki çalışmaların artış göstereceğine işaret etmektedir. Bu araştırma, işârî tefsir alanının gerek interdisiplinler çalışılması, gerek daha birçok çalışmaya olanak sağlayacak potansiyeliyle, ilgili araştırmacılara literatür hakkında çeşitli veriler ve analizler sunarak akademik düzeyde kolaylık sağlayacaktır. Ayrıca araştırmada kullanılan bibliyometrik analiz yönteminde nicel ve nitel veriler üzerinden ayrıntılı alan değerlendirmesi yapılarak araştırmacılara doğru çalışma yöntemi tespitinde kolaylık sağlanmıştır. Nitekim bu çalışmada işârî tefsir alanında birçok değerlendirme ve yeni çalışma önerilerinde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Tasavvuf, İşâri Tefsir, Bibliyometrik Analiz, Türk İlahiyatları

Bibliometric Analysis of Academic Studies Published on Ishari Tafsir in Türkiye (1925-2023)

Öz

In recent years, a significant level of scholarly productivity has been observed within the field of Islamic theology in Turkey. Particularly in the field of Qur'anic exegesis, many scholars in the Department of Basic Islamic Sciences appear to be in active competition to produce academic publications. This quantitative increase in publications raises questions about the thematic trends of these scholarly works and the direction of intellectual interest. This study conducts a bibliometric analysis of academic publications on Ishari tafsir, a topic that captures the interest of scholars in both Sufism and Qur'anic exegesis. To date, no study has systematically examined articles published in this field, taking into account their historical progression up to the end of 2023. Bibliometric analysis involves the application of mathematical and statistical methods to examine scholarly publications such as books, theses, and academic journal articles. The findings derived from this method provide a quantitative basis for assessing the scientific productivity of these works. This research examines publications on Ishari tafsir, including research articles, article translations, postgraduate theses, symposium proceedings, and authored books published between 1925 and 2023. The analysis includes parameters such as publication year, subject matter, number of authors, and academic profiles. The data were coded and visualized in graphs and tables. Unlike bibliographical studies, the aim of this research is to analyze academic publications on Ishari tafsir produced between 1925 and 2023 and to provide insights into the state of scholarship in this field. Within this time frame, 217 postgraduate theses and 197 academic articles were identified. Among these, 52% focused on Qur'anic exegesis, 24% on Sufism, and the remaining 24% on other Islamic disciplines. These findings indicate that studies on Ishari tafsir attracted the interest of researchers from various fields of Basic Islamic Sciences beyond Sufism and Qur'anic exegesis. Notably, the study and authorship of Ishari tafsir remain relevant today. One of the primary challenges faced by researchers in this field is the extensive literature review required. This includes the examination of over two thousand postgraduate theses in both Qur'anic exegesis and Sufism, making individual review a necessity. To address this, the study provides a chronological list of theses on Ishari tafsir, allowing researchers to access detailed information about previous works in this field more effectively. Additionally, many authored works on Ishari tafsir have yet to be studied at an academic level. These findings suggest that studies in this area are likely to increase in the coming years. This research contributes to the field of Ishari tafsir by providing comprehensive data and analysis, thereby facilitating academic work and offering a foundation for interdisciplinary studies. By employing bibliometric analysis methods that integrate both quantitative and qualitative data, the study offers researchers an effective approach to identifying proper methodologies. Furthermore, this research presents evaluations and proposes new directions for future studies in the field of Ishari tafsir.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Sufism, Ishari Tafsir, Bibliometric Analysis, Turkish Theologies

Kaynakça

• Abay, Muhammed vd. (ed). Başlangıçtan Günümüze Türklerin Kur’an Tefsirine Hizmetleri. İstanbul: Ensar, 2012.
• Archambault, Éric - Étienne Vignola Gagné. The Use of Bibliometrics in the Social Sciences and Humanities. Montreal: Social Sciences and Humanities Research Council of Canada (SSHRCC), 2004.
• Bowen, Glenn A. “Document Analysis as a Qualitative Research Method”. Qualitative Research Journal 9/2 (2009), 27-40.
• Broadus, R. N. “Toward a Definition Of "Bibliometrics”. Scientometrics 12 5-6 (1987), 373-379.
• Buğan, Mehmet Fatih. “İslam Ekonomisi ve Finansı Alanyazının Bibliyometrik Analizi”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 26 (2021).
• Derviş, Hamit. “Bibliometric Analysis Using Bibliometrix an R Package”. Journal of Scientometric Res. 8/3 (2019), 157. https://doi.org/10.5530/jscires.8.3.32
• Erünsal, İsmail vd. “İlahiyat Fakülteleri Tezler Kataloğu III”, 1953-2015. İstanbul: İSAM Yayınları, 2015.
• Gauthier, Élaine. Bibliometric Analysis of Scientific and Technological Research: a User's Guide to the Methodology. Kanada: Science and Technology Redesign Project, 1998.
• Gaviria-Marin, Magaly vd. “Twenty Years of the Journal of Knowledge Management: a Bibliometric Analysis”. Journal of Knowledge Management 22/8 (2018),1655-1687. https://doi.org/10.1108/JKM-10-2017-0497
• Gerring, John. “Qualitative Methods”. Annual Review of Political Science 20 (2017), 15-36.
• Güneş, Adem. “Türkiye’de İlahiyat Fakülteleri Tarafından Yayınlanan Dergilerde Yer Alan Din Eğitimi Konulu Makaleler Üzerine Bir Analiz”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 22/3 (2018), 1537-1561.
• İnce, Eyüp. Tasavvuf Literatürü- Tasavvufî Kaynaklar & 2015-2023 Yılları Arasında Yapılan Akademik Çalışmalar İstanbul: Kitabi, 2023.
• Kara, Ömer. Tefsir Akademisyenleri Kataloğu. Ankara: Kurav Yayınları, 2007.
• Namlı, Ali. Türkiye Akademik Tasavvuf Araştırmaları Bibliyografyası. İstanbul: Aziz Mahmud Hüdayi Vakfı İlmi Araştırmalar Merkezi Yayınları, 1996.
• Sobi, Elif. “2010-2020 Yılları Arasında Türkiye’de Yüksek Din Öğretimi -Sayısal Değişimler ve Sonuçları”. İlahiyat 6 (2021).
• Tarakçı, Betül. “Osmanlı Modern Dönem Tasavvuf Literatürü Biyo-Bibliyografik Bir Deneme (1812-1925)”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 16 (2020) 31-32.
• Turan, İbrahim. “Türkiye’de İlahiyat Eğitimi: İstihdam Alanı‐Program İlişkisi Üzerine Değerlendirme”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 37 (2017), 59-77.
• Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi. Anabilim Dalı İsmine Göre Öğretim Elemanı Sayıları Raporu. Erişim 29 Nisan 2024. https://istatistik.yok.gov.tr/
• Zeleznik, Danica vd. “a Bibliometric Analysis of the Journal of Advanced Nursing 1976-2015”. Journal of Advanced Nursing 73/10 (2017), 2407-2419.