Mahmud Sami Ramazanoğlu’nun Tasavvuf Anlayışında Hal Transfer Yöntemi Olarak Sohbet

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 883 - 909, 31.12.2024

Muzaffer Ertuğrul

https://doi.org/10.32955/neu.istem.2024.10.2.19

Öz

İnsan psikolojik olarak başkasını etkileyen ve başkasından da etkilenen bir varlıktır. Herkesin ağladığı bir ortama giren birinin ağlaması ya da herkesin güldüğü bir ortamda bulunan birinin gülmesi doğaldır. Aynı ortamda bulunan insanlar arasında gerçekleşen bu doğal etkilenme, aynı mürşide intisap eden ve aynı mürşidin sohbetine giden müritler arasında da gerçekleşir ki buna tasavvuf ıstılahında hal transferi adı verilir. Hal transferi, mürşidin manevi halinin ve güzel ahlakının müritlerin haline ve ahlakına yansımasıdır. Hal transferi olarak ifade edilen bu yansıma birliktelikle yani aynı mekânı ve zamanı paylaşmakla daha kolay gerçekleşir. Bu birlikteliği sağlayan uygulamaya da tasavvufta sohbet adı verilir. Aynı zamanda Hz. Peygamber’in eğitim metodu olan sohbet, mürşidin belli periyotlarla müritleriyle buluşup beraber vakit geçirdiği bir ritüeldir. Sohbette asıl maksat zihnî bilgi edinmek değil sohbeti yapan mürşidin (veya hal ehli bir müridin) manevi halinden kalbî bakımdan istifade etmektir. Bu nedenle sohbet, bilgi edinme yöntemi olarak kullanılan vaaz ve konferanstan farklı bir yöntemdir. Fakat müritlerin bir kısmı sohbeti hal transfer yöntemi olarak değil de bilgi edinme yöntemi olarak algıladığı için sohbetten kalbî olarak gereği gibi istifade edememektedir. Bu nedenle sohbeti bilgi edinme yöntemi olarak değil hal transfer yöntemi olarak kullanan mürşitlerin sohbet tarzı ve usulünün ön plana çıkarılması önem arz etmektedir. Sohbeti hal transfer yöntemi olarak etkin bir şekilde kullanan ve müritlerini sohbetle yetiştirmeye gayret eden mürşitlerden biri de Nakşbendî ekolüne bağlı olan Adanalı Mahmud Sami Ramazanoğlu’dur (1892-1984). Son devrin önde gelen tasavvufî simalarından olan Sami Efendi, Kelâmî Dergâhı şeyhi Muhammed Esad Erbilî’den (1847-1931) irşat icazeti almıştır. Manevi hal sahibi bir mürşid-i kâmil olan Sami Efendi, aynı zamanda Dârülfünun mezunu bir İslam hukukçusudur. Fakat ilmi çalışmalardan ziyade tasavvufi faaliyetlere ağırlık vermiş, kitap telif etmekten ziyade insan yetiştirmeye gayret etmiştir. Haftalık ve aylık düzenli sohbetler yaparak müritleriyle beraberlik için her fırsatı değerlendirmiştir. Yaptığı ziyaretlerde ve seyahatlerde müritleriyle sohbet halinde olmayı arzu etmiştir. Fırsat buldukça birkaç kişilik küçük gruplarla veya büyük topluluklarla sohbet halkası kurmuştur. Ayrıca müritlerinin de kendi aralarında sohbet halkası kurmalarını teşvik etmiştir. Böylece mürşit ile müritler arasındaki ve müritlerin kendi aralarındaki etkileşimi en üst düzeye çıkarmaya çalışmıştır. Çünkü sohbet vasıtasıyla kurulan bu iletişim ve etkileşim hal transferi açısından çok mühimdir. Bu makalede Mahmud Sami Ramazanoğlu hakkında yapılan diğer çalışmalardan istifadeyle onun sohbet tarzı ve sohbete verdiği önem üzerinde durulmuş, tasavvuf açısından önemli olan hal transferi ve sohbet kavramları açıklanmış ve tabakatlarda nakledilen sufiler arasında yaşanmış hal transferi olaylarına örnekler verilmiştir. Böylece tasavvufî sohbetler yoluyla gerçekleştirilen buluşmalarda asıl maksadın mürşidin manevi halinden müritlerin istifade etmesi olduğu vurgulanmak istenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Nakşbendiyye, Mahmud Sami Ramazanoğlu, Hal Transferi, Sohbet

Sohbah As a Method of Hal Transfer in Mahmud Sami Ramazanoğlu’s Understanding of Sufism

Öz

Human being is a being that affects others and is affected by others. A person is affected by the person he/she is with or by the environment in which he/she is surrounded. It is natural for a person who enters an environment where everyone is crying to cry or feel sad or for a person who is in an environment where everyone is laughing to laugh or smile. This influence can be good or bad. One of the aims of sufism is to ensure that this influence is in a good direction. In order for this influence, which is called hal transfer, to be in a good direction, the disciple must be with his own murshid or with righteous people who have reached perfection, which is already Allah's command. This togetherness is also realised through a ritual called sohbah, in which sufis meet at certain periods. Sohbah is also the Prophet's method of education. He educated his Ashab through sohbah. The aim of the sohbah is not to gain information, but to benefit from the spiritual hal of the murshid and ultimately to realise the transformation of the soul in a good direction. Therefore, a sohbah is different from a conference or a sermon, which are methods of acquiring information, and should be perceived as such. However, some of the sufis perceive the sohbah as a method of acquiring information rather than as a method of transferring the hal, so they cannot benefit from the sohbet as they should. When he attends a murshid's sohbah, he tries to retain the words of the murshid rather than benefiting from his hal, and after a while he does not go to the sohbah with the excuse that he has not heard anything new. For this reason, it is important to foreground the sohbah style of murshid who use sohbah not as a method of acquiring information but as a method of transferring hal. Mahmud Sami Ramazanoğlu, a member of the Naqshbandi order, was one of the murshid who used sohbah effectively as a method of hal trasfer and tried to train his disciples through sohbah. Sami Efendi, one of the prominent figures of the last period in the field of sufism, received his ijazat from Muhammad Asad Erbilî, the sheikh of the Kelâmî Dargah. Sami Efendi, a sheikh with a spiritual hal, was also an Islamic lawyer. However, he concentrated on mystical activities rather than scientific studies. He endeavoured to train dervishes rather than writing books. He looked for opportunities to be with his disciples by making regular weekly or monthly sohbahs. He constantly held sohbahs with his disciples in the places he visited and while travelling. At every opportunity, he established a sohbah circle with small groups of one or two people or with large groups. Thus, he endeavoured to maximise the interaction between the sheikh and the dervish. Because this communication and interaction established through chat is important in terms of hal transfer. In this study, with the benefit of other studies on Mahmud Sami Ramazanoğlu and differently, his style of sohbah and attach importance to sohbah have been emphasised. In addition, the concepts of hal transfer and soh sohbah, which are important in terms of sufism, are explained. In addition, the events of hal transfer between sufis were exemplified.

Anahtar Kelimeler

Sufism, Naqshbandiyya, Mahmud Sami Ramazanoğlu, Hal Transfer, Sohbah

Kaynakça

• Akça, Melahat - Yalçıntaş, Şeyma. “Kibâr-ı Evliyâ: Mahmûd Sâmi Ramazanoğlu” (Görüşmeci: Halime Demireşik, Görüşme Transkripsiyonu, Görüşme Şubat 2010). https://www.sebnemdergisi.com/kibar-i-evliya--mahmud-sami-ramazanoglu--rahmetullahi-aleyh-.html
• Akpınar, Fuat. “Zor Zamanlar Geliyor, Musa Efendi’den Ayrılma!” (Görüşmeci: Altınoluk, Görüşme Transkripsiyonu, Görüşme Kasım 2022). https://www.altinoluk.com.tr/zor-zamanlar-geliyor-musa-efendiden-ayrilma.html
• Aksoy, Dursun. “Dursun Aksoy ile: Manevi Yoldan İstifade için” (Görüşmeci: Selman Tan, Görüşme Transkripsiyonu, Görüşme Mart 2016). https://www.altinoluk.com.tr/dursun-aksoy-ile-manevi-yoldan-istifade-icin.html
• Âsım, Mütercim. el-Okyânûsu’l-Basît fî Tercemeti’l-Kâmûsi’l-Muhît. Düzenleyen Mustafa Koç -Eyyüp Tanrıverdi. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2013.
• Attâr, Ferîdüddîn. Tezkiretü'l-evliyâ. thk. Muhammed İsti’lâmî. Tahran: İntişârât-ı Zevvâr, 1376.
• Avcı, Abdullah Sami. “Çağdaş Tasavvuf Çevrelerinde Hz. Peygamber Algısı: Mahmud Sami Ramazanoğlu Örneği”. Kocaeli İlahiyat Dergisi 2/2 (Aralık 2018), 96-124.
• Baybal, Mehmet Hulusi. “Kalbini İhya Eden Ölmez”. Altınoluk. Erişim 20 Kasım 2023. https://www.altinoluk.com.tr/kalbini-ihya-eden-olmez.html
• Bilgin, İbrahim Ethem. “Bir Yağmur Damlası Gibi”. Altınoluk. Erişim 20 Kasım 2023. https://www.altinoluk.com.tr/bir-yagmur-damlasi-gibi.html
• Câmî, Nureddin Abdurrahman. Nefahâtü'l-üns min hazarâti'l-kuds. thk. Mahmûd Âbidî. Tahran: İntişârât-ı İttilâât, 1370.
• Cebecioğlu, Ethem. “Murâkabe Örnekleri – 1”. Altınoluk. Erişim 12 Ocak 2024. https://www.altinoluk.com.tr/murakabe-ornekleri---1.html
• Cebecioğlu, Ethem. Allah Dostları-11: Dr. Dursun Aksoy. Ankara: Kalem Neşriyat, 2019.
• Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Otto Yayınları, 2014.
• Dânâ, Sâdık. “Mahmud Sami Ramazanoğlu”. Altınoluk. Erişim 30 Mart 2024. https://www.altinoluk.com.tr/mahmud-sami-ramazanoglu-15532.html
• Dânâ, Sâdık. “Sami Efendi ve Sohbete İtina”. Altınoluk. Erişim 22 Ocak 2024.
• Dânâ, Sâdık. Altınoluk Sohbetleri-2. İstanbul: Erkam Yayınları, 1992.
• Dânâ, Sâdık. Altınoluk Sohbetleri-4. İstanbul: Erkam Yayınları, 1994.
• Dânâ, Sâdık. Altınoluk Sohbetleri-5. İstanbul: Erkam Yayınları, 1997.
• Dânâ, Sâdık. Sultânü'l-Ârifîn eş-Şeyh Mahmûd Sâmî Ramazanoğlu. İstanbul: Erkam Yayınları, 1991.
• Dural, Nail. “Nail Dural Hocaefendi ile” (Görüşmeci: Altınoluk, Görüşme Transkripsiyonu, Görüşme Mart 2022). https://www.altinoluk.com.tr/nail-dural-hocaefendi-ile-26879.html
• Eliboyalı, Mustafa. “Merhum Mustafa Eliboyalı Ağabey’le” (Görüşmeci: Selman Tan, Görüşme Transkripsiyonu, Görüşme Haziran 2016). https://www.altinoluk.com.tr/merhum-mustafa-eliboyali-agabeyle.html
• Erbîlî, Muhammed Esad. Mektûbât. Düzenleyen Hasan Kâmil Yılmaz-İrfan Gündüz. İstanbul: Erkam Yayınları, 2012.
• Ergül, Adem. “Bir Mürebbî Olarak Mahmûd Sâmî Ramazanoğlu”. Altınoluk. Erişim 18 Kasım 2023. https://www.altinoluk.com.tr/bir-murebbi-olarak-mahmud-sami-ramazanoglu.html
• Eriş, Mustafa. Mahmud Sami Efendi’den Hatıralar-3. İstanbul: Erkam Yayınları, 2022.
• Eriş, Mustafa. Mahmud Sami Efendi'den Hatıralar-1. İstanbul: Erkam Yayınları, 2010.
• Eriş, Mustafa. Mahmud Sami Efendi'den Hatıralar-2. İstanbul: Erkam Yayınları, 2010.
• Eriş, Mustafa. Mahmud Sami Efendi'den Hatıralar-4. İstanbul: Erkam Yayınları, 2018.
• Ertaş, Ahmet. “Allah İçin İki Kişi Bir Araya Gelse, Üçüncülerini Mevlâ Gönderir” (Görüşmeci: Selman Tan, Görüşme Transkripsiyonu, Görüşme Nisan 2019). https://www.altinoluk.com.tr/allah-icin-iki-kisi-bir-araya-gelse-ucunculerini-mevla-gonderir.html
• Ertuğrul, Muzaffer. “Güzel Ahlakı Önemseyen Bir Tasavvuf Anlayışı: Mahmud Sami Ramazanoğlu (1892-1984) Örneği”. Sufiyye 16 (Haziran 2024), 85-120.
• Ertuğrul, Muzaffer. “Mahmud Sami Ramazanoğlu’nun (1892-1984) Tasavvuf Anlayışında Altı Temel Prensip”. Balıkesir İlahiyat Dergisi 19 (Haziran 2024), 139-168.
• Es, İbrahim. “Denge Ümmeti Örneği Olarak Sami Efendi”. Altınoluk. Erişim 11 Aralık 2023. https://www.altinoluk.com.tr/denge-ummeti-ornegi-olarak-sami-efendi.html
• Es, İbrahim. “Susan Kurtuldu”. Altınoluk. Erişim 11 Aralık 2023.
• Göktaş, Vahit. Mahmud Sami Efendi: Hayatı ve Tasavvufi Görüşleri. Ankara: Kalem Neşriyat, 2021.
• Hânî, Muhammed b. Abdullah. Âdâb. Çeviren Ali Hüsrevoğlu. İstanbul: Erkam Yayınları, 1995.
• Hüsrevoğlu, Ali. “Ramazanoğlu Mahmud Samî (k.s.)”. Altınoluk. Erişim 14 Aralık 2023. https://www.altinoluk.com.tr/ramazanoglu-mahmud-sami-ks.html
• İç, Selim. Mahmud Sâmi Ramazanoğlu’nun Hayatı, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri. Karabük: Karabük Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• İslam, Abdurrahman. “Allah’a Giden Yol Kapanmadı” (Görüşmeci: Selma Tan, Görüşme Transkripsiyonu, Nisan 2018). https://www.altinoluk.com.tr/allah-a-giden-yol-kapanmadi.html
• Kalemdar. “Güzel Ahlâk”. Yenidünya. Erişim 22 Ocak 2024. https://yenidunyadergisi.com/blog/guzel-ahlak-1
• Kamer, Mustafa. “Mustafa Kamer Ağabey ile Vefatından Önce -1- Teheccüd Gecenin Anasıdır” (Görüşmeci: Selman Tan, Görüşme Transkripsiyonu, Görüşme Nisan 2016). https://www.altinoluk.com.tr/mustafa-kamer-agabey-ile-vefatindan-once-1-teheccud-gecenin-anasidir.html
• Kuşeyrî, Ebu’l-Kâsım Abdülkerîm b. Hevâzin. er-Risâletü’l-Kuşeyriyye fi ilmi’t-tasavvuf. thk. Ma’ruf Mustafa Zerrîk. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, 1439/2018.
• Nemengani, Fadlullah. “Nemengan'dan Haremeyn'e 68 Yıl” (Görüşmeci: Altınoluk, Görüşme Transkripsiyonu, Görüşme Kasım 1999). https://www.altinoluk.com.tr/fadlullah-nemenganiden-hatiralar-nemengandan-haremeyne-68-yil.html
• Ramazanoğlu, Mahmud Sami. “Bir Bayram Sohbeti”. Altınoluk (Erişim 1 Eylül 2024). https://www.altinoluk.com.tr/bir-bayram-sohbeti.html
• Safî, Fahreddin Ali, Reşehât-ı 'Aynü'l-Hayât. Leknev: Matbaa-i Münşi Naval Kişor, 1315/1897.
• Schimmel, Annemarie. Tasavvuf Notları. Çeviren Dilara Yabul. İstanbul: Sûfî Kitap, 2018.
• Sert, Abdullah. “Evlerimiz Sohbet Mektepleridir”. Altınoluk. 24 Kasım 2023. https://www.altinoluk.com.tr/evlerimiz-sohbet-mektepleridir.html
• Sert, Abdullah. İrfan Sohbetleri. İstanbul: Erkam Yayınları, 2022.
• Sümer, Faruk. “Ramazanoğulları”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 34/442-445. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
• Topbaş, Musa. “Hacı Musa Topbaş Efendi ile Sohbetler” (Görüşmeci: Altınoluk). Allah Dostunun Dünyasından. İstanbul: Erkam Yayınları, 2012.
• Topbaş, Osman Nuri. “Örnek Bir Îmân Ehli Olmak”. Altınoluk. 20 Kasım 2023. https://www.altinoluk.com.tr/ornek-bir-iman-ehli-olmak.html
• Topbaş, Osman Nuri. Altın Silsile. İstanbul: Altınoluk Yayınları, 2012.
• Tosun, Necdet. “Ramazanoğlu, Mahmut Sami”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 34/442. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
• Tosun, Necdet. Altın Silsile. İstanbul: Eriş Vakfı, 2017.
• Tosun, Necdet. Mahmud Sami Ramazanoğlu. Köln: Plural Publications, 2018.
• Turan, İbrahim. “Ehl-i Zikrin Kalbi Böle Olur” (Görüşmeci: Selman Tan, Görüşme Transkripsiyonu, Görüşme Şubat 2019). https://www.altinoluk.com.tr/ehl-i-zikrin-kalbi-bole-olur.html
• Uludağ, Süleyman. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul, Kabalcı Yayınları, 2016.
• Vett, Carl. Kelâmi Dergâhından Hatıralar. çev. Ethem Cebecioğlu. Ankara: Muradiye Yayınları, 1992.
• Yardımedici, Osman Şevket. “Şam Günleri” (Görüşmeci: Altınoluk, Görüşme Transkripsiyonu, Şubat 2003). https://www.altinoluk.com.tr/sam-gunleri.html
• Yatman, Tahsin. “Sami Efendi ile Buluşma Yolunda”. Altınoluk. Erişim 11 Aralık 2023. https://www.altinoluk.com.tr/sami-efendi-ile-bulusma-yolunda.html
• Yılmaz, Hasan Kâmil. “Ramazanoğlu Mahmûd Sâmi Efendi”. Altınoluk. Erişim 26 Kasım 2023. https://www.altinoluk.com.tr/ramazanoglu-mahmud-sami-efendi--kuddise-sirruh--16820.html
• Yılmaz, Hasan Kamil. Altın Silsile. İstanbul: Erkam Yayınları, 2003.